"პატარა ქვეყანა" ლაშა ბუღაძის ჯერჯერობით ბოლო წიგნია. მის შესახებ წერენ, რომ „ნახევრად ავტობიოგრაფიული ტექსტია" და მასში მოთხრობილია "ავტორის და საქართველოს ბიოგრაფია ოთხმოცდაათიანი წლების დასაწყისიდან უახლეს პერიოდამდე". ვისაც წაკითხული აქვს ლაშა ბუღაძის სხვა ტექსტებიც, მაგალითად, "ბოლო ზარი", „ოქროს ხანა“,  "კარიკატურისტი", "lucrecia 515", მოთხრობები თუ პიესები, შეიძლება თქვას, რომ მთელი ეს ”ბიოგრაფიები" მის სხვა ნაწარმოებებშიც უხვადაა. ეს ჩვეულებრივი სახელ-გვარები, სკოლები და სამსახურები, სახლები და ოჯახები, ომები და ჩინოვნიკებიც - ყველაფერი ისეა, როგორც ჩვენი ცხოვრების ბოლო ათწლეულებში, თითქოს დიდ ეკრანს უყურებ და ყველაფერი გესმის - ეს ენაც შენია, ქვეყანაც და დროც; ყველას და ყველაფერს ცნობ, ყველა პერსონაჟს. თითქოს კარგად იცი ეს საბჭოთა თუ კიდევ უფრო ძველი „მითები“ და ამ რეალობის ფუტურისტულ-მოდერნისტული ვერსიებიც.

თუმცა, ამ ყველაფრის მიუხედავად, ძალიან მალე ხვდები, რომ მთელი ეს „ცნობა“ და „სიიოლე“ მხოლოდ ილუზიაა, ლაშა ბუღაძის „მაგიის მომენტი“, რომელსაც აუცილებლად იჭერ და უკვე აღარაფერია ჩვეულებრივი და უბრალო - ხან ბოლო ხმაზე ხარხარებ, ხან კი გგონია, რომ დარდისგან გული გაგისკდება. ნელ-ნელა ქრება მთელი ეს „დოკუმენტურობა“ და ჩნდება პროფესიონალი კარიკატურისტის, დრამატურგის, ბლოგერისა და მწერლის პარალელური სამყარო - სარკაზმით, ირონიით, სევდით, პოლიტიკით, რელიგიით, აბსურდული ყოფით თუ აბსურდული ქცევებით სავსე, დახვეწილი ლიტერატურული რეალობა. ეს „ცნობა“ და „ცოდნა“ კი მისთვის მხოლოდ ხერხია სიყალბისგან თავისუფალი ლიტერატურის შესაქმნელად:

- მე მხოლოდ იმის აღწერა შემიძლია, რასაც ვიცნობ. დამაჯერებლობა გადამწყვეტია. სიუჟეტის აგება არ კმარა - ასე ყველაფრის მოყოლა შესაძლებელია - მთავარია, შექმნა სინამდვილე, იმგვარი ორგანიზმი, სადაც ანტისხეულივით მოიშორებ სიყალბეს.

- შენს ტექსტებში არის პოლიტიკა, ომები, ამბები, - ყველაფერი, რაც არის ყველას ცხოვრებაში ბოლო ათწლეულები. როგორია საქართველოში დაბადებული მწერლის ამბავი - იყო ან იქნება პოლიტიკისგან გამიჯნული ცხოვრების შესაძლებლობა? რას ცვლის ეს უხვი პოლიტიკა?

- პრინციპში, სწორედ ეს თემებია ჩემს ბოლო რომანში და მეტ-ნაკლებად რომ გავრკვეულიყავი ამ საკითხებში, 500 გვერდის დაწერა მომიხდა, ამიტომ აქ მოკლედ გიპასუხებ: ზოგჯერ გვიჭირს ჩვენი პირადი და ქვეყნის ბიოგრაფიის გამიჯვნა ერთმანეთისგან, თითქოს ქვეყანა დისტანცირების და "ჩვენთვის ცხოვრების" უფლებას არ გვაძლევს, გვივარდება ბიოგრაფიებში და ჩვენს ბედისწერას განსაზღვრავს. ეს კი დამღლელია. არა მგონია, დასავლურ ქვეყნებში (ცივილიზებულ ქვეყნებს რომ ვუწოდებთ, და მართლაც ასეა, ცივილიზებულები არიან) ამხელა ადგილს და დროს იკავებდეს ადამიანის ცხოვრებაში ქვეყანა - მისი პოლიტიკა, პოლიტიკური წარსული, არასტაბილური რეალობა და ბუნდოვანი მომავალი. ჩვენ გადავსებული ვართ ჩვენი ქვეყნით და მისი პრობლემებით, და შეიძლება სწორედ ამიტომაც უნდა ბევრს წასვლა აქედან - წასვლა, რათა საკუთარი ბიოგრაფიები მოიპოვონ ან დაიბრუნონ. თუმცა ჩემთვის, როგორც მწერლისთვის, ეს ქვეყანა დაულეველი იმპულსების წყაროა. დარწმუნებული ვარ, როგორც მწერალს, სხვაგან აუცილებლად მომწყინდებოდა. სხვა თუ არაფერი, არაადეკვატური, მაგრამ ცოცხალი რეაქციები მომენატრებოდა. ანუ რაც დამღლელია ადამიანისთვის, ის შესაძლოა საჩუქრად იქცეს მწერლისთვის.

- შენს ტექსტებში არის პოლიტიკა, მაგრამ შენც ხარ პოლიტიკოსების „ტექსტებში“ - ძნელია ეს? ეს პირადი თავდასხმა? და ხშირად „პირადი თავდასხმებით“ საზრდოობს ხალხის რაღაც ნაწილიც. რა ვნებაა ეს?

- არ ვიცი, რა სახის ვნებაა, მაგრამ ის კი მიგრძვნია (ამგვარ თუ სხვაგვარ შემთხვევებში), რომ მწერლის სიტყვას აქვს ფასი და სიმძაფრე. მწერლისაც არა (ეს სიტყვა საშინლად პათეტიკურია, არა?), ადამიანის სიტყვას, რომელსაც აქვს პოზიცია და ამ პოზიციის ფორმულირება შეუძლია - გინდა ვერბალურად, გინდა წერილობით, რაც, გულწრფელად რომ ვთქვათ, პრობლემაა საქართველოში. ადამიანები აზრების და პოზიციის ფორმულირებას ვერ ახერხებენ და მერე აგრესიაც აქედან ჩნდება: ბრაზობ, როცა ვერ გამოხატავ რაღაცას ისე, როგორც გინდა.

- ეს თანადროულობა, დოკუმენტურობის ილუზია და მთელი ეს რეალობის „გადმოწერა“, ალბათ, ვიღაცებისთვის ძალიან ართულებს ტექსტის მხოლოდ ტექსტად აღქმას, ავტორისგან ან პერსონაჟისგან გამიჯვნას, განსაკუთრებით, ალბათ, პოლიტიკოსებს აღიზიანებთ ეს „თავის ამოცნობა“. საშიში ხომ არ არიან ცოცხალი „პროტოტიპები“?

- ზოგი მეკითხება: ეს ისაა? ეს ესაა? არ მესმის, რატომ აინტერესებთ, ვინ დგას ამა თუ იმ პერსონაჟის უკან. ეტყვი, ვთქვათ - ჰო, ესაა, და რა, მერე? არც არაფერი. პირიქით, ეს ცნობა რაღაც იდუმალებას უკარგავს ტიპაჟს, მსუბუქ ენიგმატურობას. პოლიტიკოსები თავის თავს ვერ ცნობენ, რადგან სრული პასუხისმგებლობით შემიძლია გითხრათ, რომ ისინი მხატვრულ ლიტერატურას არ კითხულობენ. ყოველ შემთხვევაში, მე არ შემხვედრია ასეთი პოლიტიკოსი. მეგონა, მიხეილ სააკაშვილს ჰქონდა რაღაცა წაკითხული და როგორც გაირკვა, იმასაც კი პოეტი ვგონებივარ. ამ დროს, ლექსი არასდროს დამიწერია.

- როდის და როგორ აირჩიე ტექსტები? იყო მხატვრობა და იყო მუსიკაც, უფრო მხატვრობა, და ამ ორი სფეროს შესახებ დიდი ცოდნაც თუ ინფორმაციაც. და ლიტერატურული არჩევანის გაკეთების შემდეგ სად მიდის ეს სიყვარული და ცოდნა, გეხმარება?

- ბავშვობიდან ვხატავდი და, შეიძლება ითქვას, პროფესიონალი კარიკატურისტი ვიყავი, რადგან რამდენიმე კონკურსშიც გავიმარჯვე და გამოფენებიც მქონია. ვხატავდი ყველგან და ყველაფერზე, ბებიაჩემმა და მამაჩემმა დამითმეს ყველა კარი, კედელი, კარადა და მაგიდა... და მეც სულ ვხატავდი - ყველგან და ყოველთვის. ჩემი ბავშვობის ტიპური მოგონება: ვზივარ და ვხატავ, ჩემ გარშემო ცოტა ან ბევრი ადამიანი დგას და ყველა იმას უყურებს, როგორ ვიწყებ ხატვას ფეხსაცმლის ქუსლიდან და შემდეგ ტიპაჟი გამომყავს. ეს ადამიანები ჩემი მშობლების მეგობრები არიან, ან თანამშრომლები (იმავე ბებიას სამსახურში დავყავდი და ზოგი შესვენების შემდეგაც კი არ იპარებოდა ჩემ გამო - იყო ასეთი საბჭოური პრაქტიკა, შესვენების შემდეგ შინ გაპარვის), ან კლასელები, ან მასწავლებლები. მასწავლებლები არ მაწვალებდნენ, რადგან ხედავდნენ, რომ კარგად ვხატავდი და ფიქრობდნენ, რომ სხვა არც არაფერი მჭირდებოდა. შესაბამისად, კარგ ნიშნებსაც ადვილად მიწერდნენ. მხატვრობა ჩემი ბავშვობის და ცხოვრების ნაწილია, ჩემი საკუთარიც და, ცხადია, მამაჩემისაც, რომელიც მხატვარია და რომლის ტილოებში, ალბომებში, წიგნებში და ზეთის საღებავის სუნში გავიზარდე. ახლაც, როცა ერთ ადგილზე მიწევს ჯდომა და ვინმეს მოსმენა, და თუ იქვე ფურცელიც დევს, აუცილებლად დავხატავ ხოლმე კაცის ცხვირ-პირს, ხელს, თავს... ქალებს ვერ ვხატავ. ერთხელ ჩემი შეყვარებულის დახატვა მინდოდა, რახან მენატრებოდა, მაგრამ იქიდანაც კარიკატურა გამოვიდა. ძალიან ვცდილობ, რომ ეს მოდელი ტექსტებზეც არ გავრცელდეს, თუმცა ძნელად გამომდის - გულწრფელად უნდა გითხრა, რომ ყველაფრის გაკარიკატურების ტენდენციას აქტიურად ვებრძვი ჩემში, ყოველ შემთხვევაში, ძალიან ვცდილობ ამ ინსტინქტის მორჯულებას. რაც შეეხება მუსიკას, ყოველთვის მიკვირს, როცა მესმის, რომ რომელიღაც მწერალს წერის დროს ფონად აქვს ჩართული მუსიკა. ჩემთვის ეს შეუძლებელია, მუსიკას ფონად ვერასდროს აღვიქვამ, ჩემს ცხოვრებაში მას დიდი ადგილი უკავია, იშვიათად მახსენდება დღე, როცა მუსიკისთვის არ მომესმინოს. ისევე, როგორც არ არსებობს დღე სიტყვების გარეშე - ვგულისხმობ წაკითხულ სიტყვებს. კითხვა და მუსიკა ჩემი ყოველდღიურობაა, მაგრამ როცა ვწერ - მუსიკას არ ვუსმენ, ტექსტს თავისი რიტმი აქვს, სიტყვებს თავისი ჟღერადობა, მე კი დისონანსები არ მიყვარს. არც ცხოვრებაში და არც ხელოვნებაში. მუსიკაშიც კი ჩემი გემოვნება საკმაოდ კონსერვატიულია - ბახიდან მალერამდე. შემდგომ ეტაპებს ინტელექტუალურად ვაფასებ, მაგრამ ემოციურად - ვერ. სხვა ყველაფერზე ლაპარაკი ზედმეტია. გამონაკლისი ქართული მრავალხმიანობაა. და მეცხრამეტე საუკუნის იმერეთი, ზოგადად დახვეწილი ქართული სიმღერა...

- აირჩიე ტექსტები და აირჩიე პიესები, დრამატურგია. და ეს ისეთი არჩევანია, რომელმაც გაცილებით მეტი წარმატება მოიტანა, ვიდრე რომანებმა ან სხვა კრებულებმა - BBC-ის პრემიები, სამი „საბა“ პიესებისთვის და ერთი რომანისთვის, და სხვა. რატომ იწყებ ხშირად პიესის წერას და არა მოთხრობის ან რომანის, რა არის განსაკუთრებული ამბის თხრობის ამ ხერხში? როგორი შეგრძნებაა, გაცოცხლებულ პერსონაჟებს რომ უყურებ? მწერლების უმეტესობას ხომ ეს შანსი არა აქვს.

- დრამატურგია საოცარი ჟანრია. პიესების კითხვა ყოველთვის მიყვარდა და, ალბათ, სწორედ კითხვამ განაპირობა პიესების წერის სურვილის გაჩენაც. მიყვარს დიალოგის ფორმა, მოკლე და სხარტი მინიშნებები, პიესის ტემპი, პაუზის სიღრმე, ინტრიგის შექმნა და შემდეგ კვანძის გახსნა, როგორც კლასიკურ დრამატურგიაშია. მიყვარს ტიპაჟები და მათი ენა. და, რაც მთავარია, იმის ყურება, თუ როგორ ცოცხლდება სივრცეში შენ მიერ შეთხზული, როგორ ცოცხლდებიან გმირები და სიტყვები, ყველგან შენ რომ ხარ და თან არსად... ალბათ, იგივე განცდა ეუფლებათ კომპოზიტორებს, როცა თავიანთ მუსიკას უსმენენ. უცნაურია, მაგრამ ამბები ჟანრებად მომდის - ეს, ვიცი, საპიესე თემაა, ეს რომანია, ეს მოთხრობა. პიესის ამბავი უფრო მეტ პირობითობას გულისხმობს ჩემთვის, დამაჯერებლობის თუ დაუჯერებლობის მაღალ რეგისტრს, ინტონაციურ, სიუჟეტურ თუ სტილისტურ ექსტრემალურობას, რომანი კი უფრო ნატურალისტურია, დამიწებული, დოკუმენტალიზებული. რომანი ვერ იტანს პირობითობას, უფრო სწორად, მე ვერ ვიტან პირობითობას რომანში. მოთხრობა სადღაც შუალედშია, თუმცა ამ ბოლო დროს ნაკლებად ვუბრუნდები ამ ჟანრს, რადგან ბევრად უფრო მეტს ვფიქრობ, სანამ რამეს დავწერ, ვიდრე ადრე ვშვრებოდი. ფიქრის შემდეგ კი ან რომანს ვწერ, ან პიესას. ფიქრი მსხვილ იდეად უნდა ტრანსფორმირდეს. ეტყობა, ასაკის ბრალია.

- რამდენად რთულია დღეს პიესის გზა ფურცლებიდან სცენამდე, მაყურებლამდე, და როგორი იყო ეს გზა შენთვის?

- ჩემს სულ მთლად პირველ პიესას ერქვა "ნაგავი"და იყო დრამატურგზე, რომელიც ბოლოს წვავდა თავის პიესებს. რაღაც ტრივიალური ამბავი იყო, თუმცა უკვე აბსურდის ელემენტებით, რადგან უკვე მაშინ ძალიან მიყვარდა ეჟენ იონესკო. მერე კი "ოთარი" დავწერე, სადაც ჩემი მეზობელი მყავდა პროტოტიპად. 90-იან წლებში, მოგეხსენება, ხშირად იპარავდნენ მანქანებს და ჩემი მეზობელი თავდაცვის მიზნით ღამღამობით საჭეს ხსნიდა საკუთარ მანქანას, ჰოდა ერთხელ მოხსნა ეს საჭე, მაგრამ მანქანა მაინც მოპარეს - უსაჭეოდ. თვითონ კი დარჩა ამ საჭეთი და კარგა ხანს ვერ ელეოდა, ან მე მეგონა, რომ ვერ ელეოდა. მოკლედ, მასზე იყო, უხმო პერსონაჟზე, საჭეთი ხელში, მის ცოლზე, დედაზე და შვილზე, რომელმაც ძროხა მოიყვანა ცოლად... ანუ მშობლების კრიტიკული შეფასების ტერმინი აქცია რეალობად. ბოლოს, ოთარის ცოლი დედამთილს ყლაპავდა და ოთარს ეუბნებოდა, რომ ცხრა თვეში გააჩენდა, და ისე გაზრდიდა, როგორც უნდოდა... ერთმა კრიტიკოსმა ამ პიესას "ქართული აბსურდი" უწოდა, რადგან ქართული ოჯახების ფსიქოლოგიური კანიბალიზმი იყო აღწერილი. პიესა დათო საყვარელიძემ დადგა 1998 წელს და, პრინციპში, ამ დებიუტმა მაქცია დრამატურგად, მაშინ 20 წლის ვიყავი. ამის მერე სულ ვწერ და განცდა მაქვს, რომ დრამატურგიის მფარველ არსებას, ანუ ამ ჟანრის ღვთაებას, ისევე ვუყვარვარ, როგორც მე მიყვარს იგი. მე ვფიქრობ, რომ გვყავს კარგი დრამატურგები, უბრალოდ, ეჭვი მაქვს, რომ ზოგს დრამატურგიის, ანუ ახალი პიესის აღქმის, წაკითხვის უნარი არა აქვს, ვერც სივრცეში ხედავს და ჟანრულადაც ეუცხოება, ან კლასიკური დრამატურგიის მოდელებშია ჩაკარგული და უჭირს თანამედროვე თეატრალური ტექსტის აღქმა, რომელიც, შესაძლოა, სრულებით არ ჰგავდეს არცერთ ჩეხოვს და არცერთ კლდიაშვილს. რატომღაც მოლოდინი აქვთ ხოლმე, რომ პიესა აუცილებლად შედევრი უნდა იყოს და ის კი ავიწყდებათ, რომ უპირველეს ყოვლისა, პიესა უნდა იყოს ცოცხალი და აქტუალური. აქტუალობა გადამწყვეტია. ესქილეც აქტუალური იყო 25 საუკუნის წინ. სწორედ აქტუალური, - გენიალობას არ ვგულისხმობ - ის იმაზე წერდა, რაც მის დროინდელ ათენელს აწუხებდა. პიესაში დროის თუ ეპოქის პულსი უფრო მკაფიოდ უნდა ისმოდეს, ვიდრე თუნდაც რომანში. თეატრი აქ და ახლაა, რაც არ უნდა ბევრი ვილაპარაკოთ. და პიესაც ამ მომენტის მაგიის დაჭერაა საბოლოოდ. ამის ამოცნობა უნდა შეგვეძლოს. და, ცხადია, წერაც უნდა შეეძლოს ავტორს. ხელოვნური და მკვდარი არ უნდა ჰქონდეს ენა.

- ბოლო წიგნი, „პატარა ქვეყანა“ როგორც იწყება, ეს „უძღები შვილი, ანათემა, განკვეთა... ახლა ხომ ასე ადვილად კლავენ ადამიანებს... შვილი ვერ გაგიზრდია ჯეროვნად... ცოდვა...“ და როგორც გრძელდება, ცრემლამდე სიცილისა და ზოგჯერ ცრემლამდე სევდის მიუხედავად, არის ერთგვარი „დროის მანქანა“, რომელში შესვლაც შეიძლება ძალიან მტკივნეული იყოს. რატომ დაწერე ეს წიგნი?

- ამ რომანზე 15 წელი ვფიქრობდი. მინდოდა რაღაც ეტაპს გამოვთხოვებოდი და მგონი გამოვეთხოვე კიდეც. პირველი წინადადება განკვეთის ტექსტია, მართლაც ასე მეუბნებოდნენ, განკვეთის ტექსტი გვაქვსო, წინ ედოთ ფურცლები და ანათემასა და უძღებ შვილს გაიძახოდნენ. თუმცა უშუალოდ ტექსტი არ წაუკითხავთ. შესაბამისად, როცა რომანის წერა დავიწყე, ამ ტექსტის ციტირება გადავწყვიტე, ხელთ არაფერი მქონდა, ჰოდა - საიდუმლოს გაგიმხელ - საპატრიარქოში ხომ არ დავრეკავდი, ტექსტი შემახსენეთ-მეთქი, მოვძებნე ლევ ტოლსტოის ეკლესიიდან განკვეთის ტექსტი და მცირედი ტრანსფორმაციის შემდეგ, ჩემად გავასაღე. პრინციპი ხომ იგივეა. თუმცა ჩემს შემთხვევაში პოპულიზმი და ბაქიბუქობა იყო, ცხადია. გავლენისთვის ბრძოლა.

- როგორ წერ - ძნელად, იოლად, ერთი ამოსუნთქვით, პაუზებით, განსაკუთრებული გარემო გჭირდება, რა გიშლის ხელს, სად გამოგდის ყველაზე კარგად მუშაობა?..

- საერთოდ, წყვეტა ცუდია. თუ იწყებ წერას, ალბათ, ბოლომდე უნდა გაჰყვე. დიდმა პაუზამ შესაძლოა მოტივაცია დაგიკარგოს. კონცენტრირება უნდა შეგეძლოს. კარის მოხურვა და მარტო დარჩენა, რაც არც ისე ადვილია - მით უმეტეს, საქართველოში. პრობლემაა დროც. ყველა და ყველაფერი დროს გართმევს, არადა, ყველაზე მნიშვნელოვანი საქმე საწერ მაგიდასთან გელოდება - შენი სისრულისთვის, ფუნქციონალურობისათვის მნიშვნელოვანი საქმე, ის რეალობა, სადაც ნამდვილი ხარ, შენ ხარ. რა მიშლის ხელს? - ალბათ, რაც მკვებავს კიდეც გარკვეულწილად: ჩემი ქვეყანა. მისი ქაოტური ბიოგრაფია.

- რა არის საჭირო ლიტერატურული პროცესისთვის - გამოქვეყნება, განხილვა, მედია, კრიტიკა... კიდევ?

- საჭიროა იმის გააზრება, რომ ლიტერატურა მნიშვნელოვანია. წიგნი მნიშვნელოვანია. მწერალს და მკითხველს მნიშვნელოვნების განცდა უნდა ჰქონდეს, როგორც ეს ევროპაშია. ვთქვათ, გერმანიაში, სადაც ქართველ ავტორებს მკითხველებთან ურთიერთობის ახლებური პრაქტიკა აქვთ. ნებისმიერი წიგნის გამოსვლა იქ გარკვეულ რეაქციას წარმოქმნის. მცირეს, ან დიდს. იქ გრძნობ, რომ პროცესში ხარ, და საჭიროც ხარ, საქართველოში კი უმეტესად გრძნობ, რომ პრობლემა ხარ. მაგრამ არც ესაა ცუდი. ცუდი არაა, როცა ვნებებს იწვევ. მაშინაც კი, როცა არ გკითხულობენ, მაგრამ მწერლად გიცნობენ, ესეც ცოცხალი პროცესია. ნაკლებ პროფესიონალური, მაგრამ ცოცხალი.

- რას აკეთებს მწერალი? წერს, რა თქმა უნდა. კიდევ? ცვლის, ზემოქმედებს, ასწავლის, ამრავალფეროვნებს? თუ უბრალოდ ცხოვრობს, მუშაობს, ჰონორარს იღებს და სხვა?..

- ჩემთვის წერა საკუთარ თავში, წარსულში, არსებულში თუ არარსებულში ჩახედვის შესაძლებლობაა. თუკი სრული ვარ სადმე, - სწორედ სრული, მთლიანი, ჰარმონიული, - ალბათ, აქ და ამ დროს - შეიძლება არა იმდენად ტექსტში, რამდენადაც ტექსტის შექმნის პროცესში: დაკვირვების, აღწერის, ტექსტზე კონცენტრაციის დროს... როცა უეცრად სხვები ამეტყველდებიან შენგან, და როცა ისევ და ისევ ყველგან შენ ხარ და არც ხარ - ღმერთივით (როგორც მართებულად მიგვანიშნა პლატონმა). ფიქრის პროცესი არ წყდება - სულ ფიქრობ იმაზე, რასაც ქმნი. მოდი, შორს არ წავალ პლატონისგან: წარმოიდგინე, ღმერთმა რომ შეწყვიტოს ფიქრი... ეს ხომ შეუძლებელია? პროცესი არ ჩერდება. ძილის დროსაც კი. ამას ყველა მწერალი დაგიდასტურებს, განსაკუთრებით ის, ვისაც სქელტანიან წიგნზე უმუშავია.

- შენს ტექსტებში არის მთელი ეს ყოფითობა და დღევანდელობა. ბევრი არ აკეთებს ასე, უმეტესობა ცდილობს დღევანდელობისგან შორს წაგიყვანოს - წარსულსა თუ მომავალში, მეტ გამოგონილში. ახლანდელზე წერაც არჩევანია?

- შენს პასუხად პრუსტის "დაკარგული დროის ძიება" გამოდგებოდა. ხომ გახსოვს, რომ ეს რომანები მხოლოდ მასალაა რომანისათვის?! დაიწერა ბოლო ტომი და მწერალი უკვე მზად არის, რომ რომანი შექმნას... მგონი, სწორედ აქაა გასაღები, ყოველ შემთხვევაში, ჩემთვის: ყველაფერი მასალაა, გრანდიოზული სქემა, სავსე ემპირიულით თუ ზოგადით, წარსულში ჩარჩენილით თუ ამწუთას, აი სულ ახლა მომხდარით, და ეს გროვდება და კლასიფიკაციას ითხოვს... შენც ჯდები გარკვეულ ეტაპზე, ერთ მშვენიერ დღეს, და წერ, ამ ქაოსის მოწესრიგებას ცდილობ, რაც შენში და შენ გარეთ ხდება, და ზოგჯერ გამოგდის, ზოგჯერ არა.

- „რა გაანათლებს ამ ხალხს, რა გვეშველება?“ კითხულობს „პატარა ქვეყანაში“ მღვდელი. კარგი შეკითხვაა, რომელზე პასუხიც, ალბათ, მღვდელს სხვა ექნება და მწერალს სხვა.

- თუკი საქართველოს ისტორიას გადავხედავთ, აღმოვაჩენთ, რომ ჩვენი არსებობის მანძილზე - მინუს, ალბათ, ბაგრატ მესამიდან ლაშა-გიორგის ეპოქამდე - ახლა ყველაზე უფრო ნორმალურად ვართ, ანუ "ნაშველი" გვაქვს, თუმცა საფრთხეები მაინც აქტუალურია, ჩვენი შეფერხებების მიზეზიც სწორედ ეს საფრთხეებია, რთულია აგრესიული იმპერიების შუაგულში იყო და ოაზისად დარჩე. კიდევ ბევრს ვახერხებთ.

- ჩვენ ვართ ოკუპირებული ქვეყნის ხალხი, ჩვენ ვართ ოკუპირებული ქვეყანა - ათწლეულების და ასწლეულების განმავლობაში - რა შეგვმატა და რა დაგვაკარგვინა ამ „მარადმა ოკუპაციამ“?

- გაგვიჩინა მუდმივი დუნე შიში, რომ შესაძლოა, გავქრეთ. ყოფნა-არყოფნის პარადიგმაში ვარსებობთ, თუმცა ასე ვართ უკანასკნელი სამი ათასი წელია და თავსაც ამით ვიმშვიდებთ... სხვები გამქრალან, ჩვენ კი სულ ვართ. მაგრამ ეს ყოველდღიური ეგზისტენციაა, ყოველდღიური სტრესია - ან მიმალული და მიჩუმებული, ან ტრავმულად გაცოცხლებული... საზღვრის ყოველი "გადმოწევა" ქართლის სოფლებში მტკივნეულად აცოცხლებს ამ ტრავმას, და ეს არაა გადაჭარბება.

- არიან მწერლები, რომელთა აზრს წლების განმავლობაში ვერ მოისმენ - პოლიტიკაზე, უფლებებზე, განათლებაზე, კულტურაზე. შენ ასეთი მწერალი არ ხარ - ბლოგები, ინტერვიუები, სხვადასხვა გადაცემასა თუ დისკუსიაში მონაწილეობა, უამრავი ვიდეო და ტექსტი. ესეც არჩევანია? შენი „აქტივისტური“ არჩევანი?

- ცხადია, აქ პარალელიზმს არ ვგულისხმობ და არც არავის ვედრები, მაგრამ "აქტივისტი" იყო ილია ჭავჭავაძე, როცა ყველაფერზე "თავის მოსაზრებებს გამოთქვამდა"? გინდა გაზეთებში, გინდა პუბლიცისტიკაში, გინდა ღია გამოსვლებში ბანკის სხდომებზე თუ ათას სხვა ადგილას... ვიმეორებ, აქ მოდელს ვგულისხმობ და არა, ბუნებრივია, შედარებას. ან "აქტივისტი" იყო ლევ ტოლსტოი, პოლიტიკურ, ეკონომიკურ თუ რელიგიურ თემებზე რომ წერდა? ეს რამეს აკლებდა მის შემოქმედებას? ან რატომაა დასაძრახი აქტივიზმი, თუკი ეს საჭიროა? თანამედროვე რუსეთის მაგალითი გაიხსენე: ბევრი დუმს და ამბობს, რომ "პოლიტიკა მისი საქმე არაა", რაც ნიშნავს, რომ ასეთს ეშინია რაღაცის თქმა, მით უმეტეს, უსამართლობის მხილება, მაგრამ არიან მწერლები, და კარგი მწერლები, რომლებიც ბლოგებს წერენ, ამხელენ რეჟიმს და სამოქალაქო კუთხით საკმაოდ აქტიურები არიან. მე ვფიქრობ, რომ პირიქით, ურეაქციობაა ახლა კონფორმიზმი, გაჩუმება და საკუთარ ნაჭუჭში შემალვა, როცა გარშემო ამდენი სისაძაგლე და უსამართლობა ხდება. და თუ დააკვირდები, ავტორიტარებს (და საერთოდ, პოლიტიკოსებს, განსაკუთრებით, ხელისუფლებაში მყოფებს) ძალიან უყვართ ისეთი ხელოვანები, მწერლები, რომლებიც ხმას არ იღებენ არაფერზე, ამბობენ "რომ ხელოვნება სხვაა და პოლიტიკა სხვა" და ვითომ თავმდაბლურ-ინფანტილურ პოზებში არიან გაშეშებულები. ასეთებს ყველა ავტორიტარი "ეფერება" (ეს სიტყვაც რა ნიშანდობლივია, არა?), რადგან თუკი ის პრობლემურ საკითხებზე არ რეაგირებს, დისკომფორტს არ უქმნის ხელისუფლებას, წეროს თავისი წიგნები, ვის რას უშლის?! ბოლოს და ბოლოს, რამდენი წაიკითხავს?! ამომრჩეველზე ბევრად ნაკლები, არა? ასეთ დროს თომას მანის საყვედური მახსენდება ვილჰელმ ფურტვენგლერისადმი, რომელიც ნაცისტების მთავარი დირიჟორი იყო, მართლაც გენიოსი, და სულ ამას იმეორებდა - მუსიკა და პოლიტიკა სხვადასხვა რამეაო, და მანი კი მას ეუბნება - არა, ერთია, და შენნაირი "უხმო" კონფორმისტები ჰყავს ინსტრუმენტად გებელსსო. თუმცა ჩვენთან მაინც სხვანაირი ტრადიციაა, რადგან საბჭოთა დრომ რაღაცნაირი კომპლექსი გაუჩინა წესიერ მწერლებს და, იცი, რატომ? იმიტომ, რომ აქტიური მწერალი ნიშნავდა მწერალ-იდეოლოგს, კომუნისტების მსახურ ტრიბუნ-პროპაგანდისტს, რაკი მაშინ ერთადერთი აქტივობა იყო დასაშვები და ეს იყო კომუნისტური აქტივობა. შესაბამისად, წესიერი და მართალი ადამიანისთვის სათაკილო და სამარცხვინო იყო აქტივისტად ქცევა, რადგან მაშინ სოციალურად აქტიური საბჭოთა მწერლის საზიზღარი სახელი აგეკრობოდა. დუმილი და განდეგილობა მაშინ მართლაც პროტესტს ნიშნავდა, დაპირისპირებას კონიუქტურასთან, რაც, როგორც ჩანს, მერე ჩვევად იქცა. და, პარადოქსია, ის, რაც ანტისაბჭოური იყო თავისი არსით თუ პოზით, დღეს "საბჭოურად" ტრანსფორმირდა, რადგან დღეს სწორედ გაჩუმებაა უსამართლობასთან ალიანსში შესვლა და არა რამდენადაც და როგორც შესაძლებელია, აქტიურობა. თუნდაც ეს აქტიურობა ილუზია იყოს ან მარცხით სრულდებოდეს (როგორც წესი, მარცხით სრულდება), "მდუმარე" ყველასთვის მისაღებია, ყველას უყვარს, რადგან ის არცერთ დონეზე არ ქმნის პრობლემას, შესაბამისად, დღეს ურეაქციობა კონფორმიზმის და "კომფორტიზმის" გამოხატულებაა. დუმხარ, ესე იგი, გინდა, რომ არამზადებსაც უყვარდე. ამ დროს, ყველასთვის მისაღები მაინც ვერ იქნები. აზრი არ აქვს.

ლაშა ბუღაძე ახლა შვეიცარიულ ბაზელშია ლიტერატურული სტიპენდიით. ცოტა ხნის წინ "პატარა ქვეყანა" გერმანულად გამოვიდა და სხვადასხვა ქალაქში წიგნის ტურზეც უხდება სიარული; კიდევ წერს, მაგალითად, ასე: "საქართველო საუკუნეები ელოდა საზღვრის განლევას ევროპასთან და რამდენიც არ უნდა ვიშვიროთ თითი სხვებისკენ, ამ გამკრთალებული საზღვრის წაშლა, საბოლოოდ, მაინც ჩვენს სინდისზე და პასუხისმგებლობაზეა". ("როგორ გადავყაროთ ნაგავი?" ლაშა ბუღაძე, რადიო თავისუფლების „პარალელური რეალობა“);

და - ასეც: „დისტანციიდან აღქმული საქართველო პანდორას ყუთს ჰგავს, ოღონდ მითოლოგიური ყუთისგან განსხვავებით, საიდანაც პირქუში ამბები ამოდის, ქართული პანდორას ყუთიდან უმეტესად იდიოტურად კონტრასტული და სევდიანად ბრიყვული ცნობები იფრქვევა. გახსნი პანდორას ყუთს და პრეზიდენტობის კანდიდატის ისტორიულად უადგილო რეპლიკა გეცემა თვალში "მძინარე ცხინვალის დაბომბვის" შესახებ... კიდევ გახსნი და მოვირეშმაკო "მღვდლებს" ამოგიყრის, მარტო მაშინღა როცა ახსენდებათ საქართველო, როცა მათ გარეშე იწყებენ ვაჭრობას. კიდევ დააცდი და ახლა მთლად უთავმოყვარეო მთხლეების მთელ ჯგუფს ამოტყორცნის მთავრობა-პარლამენტიანად, ერთხმად რომ აქაქანდნენ უცებ მარიხუანას (თუ მარიხუანის, არც ვიცი, ზუსტად როგორ ითქმის) პლანტაციების მოშენების შესახებ - გეგონება, გუშინ თავად არ ყრიდნენ ციხეში მრავალჭირნახულ პლანის მწეველებს?“ ("პანდორას ყუთი, ანუ სისულელის საფასური საქართველოში", ლაშა ბუღაძე, რადიო თავისუფლების „პარალელური რეალობა“);

და კიდევ - ამზადებს ახალ რომანს გამოსაცემად. ჟურნალისთვისაც ამ რომანიდან ფრაგმენტი შემოგვთავაზა დასაბეჭდად.