ვეება შუშას ჩრდილები აფენია. ქუჩის მტვერიც აკრობია. ქუჩა - ფართო, შენაკადებიანი, ხმაურიან უსასრულობაში ჩამდინარე. ამ შუშის წმენდას ხშირად შევსწრებივარ. ვდგავარ და ვუყურებ, როგორ ჩნდება ხოლმე არათანაბარი სიგრძის მბზინავი ზოლები მზის შუქით განათებულ ზედაპირზე. საწმენდი ჯოხის მოძრაობები ძირითადად მოზომილია - ისე სრიალებს, რომ მტვრიანი შუშის უმცირესი ნაწილიც არ გამორჩეს.
ვდგავარ. ვუყურებ. მარტივ მოძრაობებს გამვლელის ყურადღების მიპყრობა შეუძლია - რაღაცას გაჩვენებს, რაღაც შორეული შესაძლებლობის კონტურებს ხაზავს. შეუმშრალი ადგილები ბრწყინვას იწყებს და გული სასიამოვნოს და დაუვიწყარის მოლოდინით გევსება, რასაც არაფერი აქვს საერთო თავში ერთმანეთის მიყოლებით გაჩენილ აზრებთან.
ის აქ არის. გულწრფელად რომ ვთქვა, სწორედ მის სანახავად ვჩერდები ხოლმე. ნაბიჯს ვანელებ, მაგრამ ყოველთვის სხვა მხარეს ვიხედები - ხეებისკენ. ეს ხეები ხან გაფოთლილია, ხან ორი-სამი გაშავებული ფოთოლი აბია ტოტებს - ამას მხოლოდ მაშინ დაინახავ, თუ ყურადღებით დააკვირდები. ჩემნაირ ახლომხედველს კი, შეიძლება, ყველაფერი ფოთლად მოეჩვენოს. შავ ლაქად. ხის კენწეროზე დაკიდებულ სიბნელედ.
ისიც შავია - ჩემი ბიჭუნა. უბრალოდ, შავგვრემანი კი არ არის, პატარა ბიჭებისთვის დამახასიათებელი ცნობისწადილით, აღმოჩენის წყურვილით სავსე თვალებით - მუქზე მუქი თვალებით - არა, მართლა შავია. ორი ზომით დიდი ქუდი ახურავს. ენა ვერ მოგიბრუნდება იმის სათქმელად, არ უხდება, ან სხვა ქსოვილისა, სხვაგვარად შეკერილი თუ მოქსოვილი უფრო მოუხდებოდაო. ქუდი ვიღაც ისეთს დაუფარებია მისთვის, ვისაც ძალიან ეჩქარებოდა და ენანებოდა ის რამდენიმე წამი, შუბლსა და ყურებზე შალის ქსოვილის გადანაკეცის გასწორებას რომ სჭირდება. დღეს მწვანე პალტო აცვია, რუხი შესაკრავით და გარედან მიკერებული ჯიბეებით. იაფფასიანი რაღაცაა, ვერცერთი აქციის დროს რომ ვერ გასაღდება. ფასიც ზედვე შერჩენია, ქაღალდის წრეზე ხელით მიწერილი. დაუდევრობა. უგულისყურობა. პალტოს ქვეშ ყელიანი სვიტერი ჩაუცვამთ, ბამბის თხელი ძაფით ნაქსოვი, ორ-სამ გარეცხვას რომ ვერ გაუძლებს - დაიძაძღება, გაუბედურდება. აი, შარვალი კი მართლა მისი ზომისაა - ტანზე კარგად მორგებული, ორი თითის დადებაზე აკეცილი ტოტებით. სწორედ ამის გამოა ასეთი ბიჭური და ასეთი საყვარელი. ალბათ მხოლოდ შარვლის სწორად შერჩევას აქვს მნიშვნელობა და სხვა დანარჩენი უმნიშვნელოა - რაღაც პრაქტიკული მოსაზრებებით თავსმოხვეული.
ვერ ვიხსენებ, პირველად როდის მივიხედე მარცხნივ. ჯერ შუშის იქით გამოფენილ უამრავ ფეხსაცმელს დავინახავდი და მერე - ამ ფეხშიშველს, ასე სასაცილოდ გამოწყობილს. ტანსაცმელს ათ დღეში ერთხელ უცვლიან ხოლმე, ფეხსაცმელზე კი არავინ ზრუნავს - როგორც ჩანს, შეუსაბამობა თვალში არ ხვდებათ, ან თავიდანვე ასე განსაზღვრეს: ფეხზე არასდროს უნდა ეცვას. როცა ამის ახსნას ვცდილობ, ერთ მიზეზსაც ვერ ვპოულობ - ვერ ვხვდები, რატომ უნდა იდგეს პატარა ბიჭი ზამთარ-ზაფხულ ასე. მისი შავი ფეხის თითები არავის ადარდებს. შავი პლასტმასის თითები.
მართლა პლასტმასისაა? არ ვიცი. არასდროს შევხებივარ და ვერაფერს ვიტყვი. მაღაზიაში შესვლას, კითხვების დასმას და თავის გასულელებას გარეთ დგომა, აქედან დაკვირვება მირჩევნია. გულმა რომ ვერ მომითმინოს და გამოვესარჩლო? თავს ვერ დავდებ, რომ საუბრის წამოწყების, წვრილმანების გამოკითხვის სურვილი არ წამომივლის. ის ჩემი ცხოვრების ნაწილია. ჩემი ბიჭუნაა, რომელიც გარემოებების დამთხვევის გამო სქელი შუშის მიღმა მოხვდა და მისი ბედ-იღბალი სხვების ხელშია. მე არაფერი მეკითხება. რა თქმა უნდა, ამაში დამაღონებელი და გულმოსაკლავი არაფერია. ბოლოს და ბოლოს, მისი ნახვა ყოველდღე შემიძლია და უმეტესწილად ვსარგებლობ კიდეც ამ შესაძლებლობით. არც ამ ხეებთან დიდხანს დგომას მიშლის ვინმე. ცოტა უცნაური ადამიანის საქციელს ჰგავს - ეგ არის და ეგ.
იმის თქმა დამავიწყდა, რომ სახე არა აქვს. მიუხედავად ამისა, მაინც ლამაზი მეჩვენება. სახის ადგილას გლუვი სიმრგვალეა - არც ცხვირი, არც პირი, მე კი ვუყურებ და ცხადად ვხედავ მის, ცოტა არ იყოს, ქედმაღლურ გამოხედვას. ხანდახან თითქოს ჩაეცინება ხოლმე - აი, მაშინ, წასვლას რომ დავაპირებ და ფეხს ვითრევ. თავს ვერ მოვიტყუებ, თითქოს ჩემი გამოჩენა დიდად ახარებდეს. არაფერს იმჩნევს. არაფერი იცვლება მისი დგომის მანერაში, თავს ერთი სანტიმეტრითაც კი არ სწევს ზემოთ. ისევ რაღაც წერტილს აშტერდება არარსებული თვალებით.
დიდხანს ვეფერები. მერე, სახლში რომ მოვდივარ ხოლმე. ჩემი ჭკვიანი ბიჭუნა. ჩემი უხასიათო და უცხვირპირო. როგორ უხდებოდა ზაფხულში კეპი და ტილოს მოკლე შარვალი. როგორ უძლებს ზამთრის ყინვას ფეხშიშველი, წვრილ ყელზე კაშნემოხვეული და ვეებერთელა პალტოში ჩამალული. ხვალაც მოვალ, ჩემო ბიჭუნა. ჩემო შავო ანგელოზო.
*
სპარსულ ენას მეოთხე კურსზე ვსწავლობდი.
მაღალი კაცი იყო. მაღალი და კეთილი. ჩემს მასწავლებელზე ვამბობ.
პირველსავე გაკვეთილზე მივხვდი, რომ არაფრის ახსნას არ აპირებდა - ენის სწავლების თვალთმაქცურ მცდელობაზე იმთავითვე ხელი აეღო. არც ისტორიაზე გვესაუბრა, არც გეოგრაფიაზე, არც სტრუქტურებზე, არც იმ იდუმალ ნიშნებზე, ხვეულებითა თუ კლაკნილი ხაზებით შედგენილ ორნამენტებად რომ გვეჩვენებოდა. სიტყვა `ფალაურიც~ მხოლოდ ერთხელ ახსენა და იმიტომ დამამახსოვრდა, რომ ფელამუშს მაგონებდა. ფალაური მოხალული ნუშით. არადა, თავიდან ენის სწავლა მართლა მინდოდა - მისი სულ მცირე ნაწილის მაინც. ასოების გადმოხატვას და ხელის მიჩვევას წინ რაღა ედგა?! მაგრამ არა. მსგავსიც არაფერი ედო გულში იმ კაცს.
იდგა და ლექსებს გვიკითხავდა. თარგმანებს. ჯერ ერთ, მერე მეორე ენაზე. ხანდახან რუსულსაც გამოურევდა ხოლმე - შესადარებლად. ერთსა და იმავე სტრიქონებს იმეორებდა, იმეორებდა და ჩუმდებოდა. ჩვენ კი, სანამ ყურებში ისევ მისი ხმა გვედგა, ენის ზედაპირს ისე ვხედავდით, თითქოს წარმოუდგენელი სიმძლავრის ტელესკოპთან ვიდექით. უზარმაზარი მანძილის მიუხედავად, რომელიც ენის შორეულ სხეულს გვაშორებდა, მასთან სიახლოვეს ვგრძნობდით - ხელის ერთი გაწვდენა და შევეხებოდით კიდეც.
ასე გავიდა ის ოთხი თვე. ლექსებში. პოემებში.
ვისრამიანი. ლეილი და მაჯნუნი. ვეფხისტყაოსანი.
უახლეს თარგმანებსაც გვიკითხავდა. თავისი მეგობრების თარგმანებს. გულით უნდოდა, მასავით გვეფიქრა, რომ ქვეყნად ამაზე მნიშვნელოვანი არაფერი არსებობს - როცა ენად იქცევი, როცა სიტყვები ხარ და გამოუთქმელის გამოთქმა შეგიძლია, როცა მოულოდნელად ქრება ყველა საზღვარი და ზრიალით იფშვნება კლდეები...
ასეთად დამამახსოვრდა - კაცად, რომელსაც გულში დიდი სიხარული აქვს.
მერე კი გავიდა არამარტო წლები, არამედ საათები, რომლებიც წლებს უდრიდა; დღეები, ათასწლეულებს რომ უტოლდებოდა და წამები - დაუნდობელი, მკვლელი წამები. მისთვის თვალი აღარ მომიკრავს. სპარსულის გაკვეთილებზე განცდილის ხსოვნაც თანდათან შეერია დასავიწყებლად განწირულ სხვა მოგონებებს.
ამ ზამთარს კი ისევ გადავეყარე.
თავი ავწიე და დავინახე, რომ ძაღლი კიბეზე ჩამოჰყავდა. ბოლო სართულის ერთოთახიან ბინაში ახლად გადმოსული ვიყავი, არავის ვიცნობდი. დღედაღამ ძაღლების ყეფა მესმოდა - მეგონა, რომ ყველა მობინადრეს შინაური ცხოველი ჰყავდა, საგულდაგულოდ მოვლილი, განებივრებული, მაგრამ მაინც მუდმივად გაღიზიანებული და უკმაყოფილო. ამისი ძაღლი გარეგნობით დიდი ვერაფერი იყო - საშუალო ტანის, წითური, მოკლეყურება. რაღაც სახელი დაუძახა, მაგრამ ვერ გავიგონე. მხოლოდ ენა კი არ ჩამივარდა დაბნეულობისგან, რამდენიმე წუთით დავყრუვდი კიდეც. როცა ქუჩაში გავედი, აღარც მანქანების ხმა მესმოდა და აღარც - გამვლელების ნაწყვეტ-ნაწყვეტი დიალოგები, რომლებისთვის ყურის მიდგებაც ძალიან მიყვარს.
ამ შეხვედრამ ისე შემაშფოთა, თითქოს უცნობი დასახლების საზარელ ჩიხში მოხვედრილს მხსნელად და გზის მაჩვენებლად ფრთებდაკეცილი ანგელოზი მომვლენოდეს გამთენიისას, სიზმარში.
ბევრი ვიფიქრე. რა თქმა უნდა, არ ვემახსოვრებოდი და არც იმის საფრთხე იყო, რომ კიბეზე შეხვედრისას საუბარს გამიბამდა, გულს გადამახსნევინებდა და იძულებულს გამხდიდა, სახელდახელო აღსარება მეთქვა. ვისრამიანი. თარგმანები. უნივერსიტეტის მეხუთე კორპუსი. შესამჩნევად შეცვლილიყო: თმის ნარჩენები ერთიანად გასთეთრებოდა, გულდამძიმებული და შუბლშეკრული ჩანდა - თითქოს რაღაც უკმეხი პასუხი უკვე ენის წვერზე ადგა. ფიქრებში გამომწყვდეული კაცი იყო, თეთრი წარბების ქვემოთ ჩამალული თვალებით.
ერთ დროს სპარსულად ნათარგმნ ნესტანის წერილს გვიკითხავდა.
ქუჩაშიც მხვდებოდა ხოლმე. რა თქმა უნდა, თვალს ვარიდებდი და საპირისპირო მხარეს ვიხედებოდი - ხეებისკენ, მაღაზიებისკენ, კაფეებისკენ... ამ დროს საკუთარ ორეულსაც ბევრჯერ წავწყდომივარ შუშის კედლებზე. ძველზე ძველი ჩვევაა: ანარეკლთან გამოლაპარაკება, ანარეკლის მიმართ განსაკუთრებული ყურადღების გამოჩენა, მისი გულის მოსაგებად სინამდვილის დავიწყება.
ცოტა ხნის წინ სადარბაზოს დაკეტილ კართან შემხვდა - ისევ ძაღლი გაესეირნებინა, თან, ცალ ხელში, პროდუქტებით სავსე პარკი ეჭირა. ერთი შეხედვით ბევრი ვერაფერი გავარჩიე. მეორედ შეხედვა ვეღარ გავბედე და მთლიანად წარმოსახვას მივანდე პასუხების მოძებნა. პური. კონსერვები. ცოტა ხილი და ცოტა ბოსტნეული. დაველოდე, სანამ გასაღებს ამოიღებდა და კარს გააღებდა. ჩემი გასაღები მარცხენა ხელში მეჭირა და თითებს მაგრად ვუჭერდი. კართან ერთდროულად მივედით - ამის გამო უკან დახევა თუ სულაც გაქცევა შეუძლებელი გახდა. ბოლოს და ბოლოს, რა უნდა მომხდარიყო, რაც ჩემს სიმხდალეს გაამართლებდა?
- რატომ მელოდებით? - არ შემოუხედავს, ისე მკითხა.
ხმა ვერ ამოვიღე. ვერ მივხვდი, ისეთი შეკითხვა იყო თუ არა, პასუხის გაცემას რომ ითხოვს.
- თქვენი გასაღებით გააღეთ. გაქვთ, არა?
გავუღიმე. ოღონდ კარის გაღება აზრად არ მომსვლია. წლობით ვიდგებოდი და დაველოდებოდი - უმცირესი მოძრაობის გარეშე, ხმის ამოუღებლად.
წარბშეკრულმა შემომხედა. მერე, როგორც იქნა, გასაღებების აცმა გააჩხაკუნა.
- მიბრძანდით, - მითხრა და კარი ხელით შეაღო.
მომეჩვენა, რომ ეცინებოდა.
*
რას ველოდი? რატომ გამირბოდა თვალი შავი რკინის კარისკენ, როცა კიბეზე ავდიოდი ან ჩავდიოდი? მაინც რა უნდა ეთქვა, რომ არ დავმფრთხალიყავი და პასუხის გაცემა მომეხერხებინა? იქნებ იმედი მქონდა, რომ დიდი ხნის მანძილზე ნაძებნი პასუხების მიგნებაში დამეხმარებოდა? არ ვახსოვდი - ეს ცხადზე ცხადი იყო. არც არაფერი აიძულებდა, რომ ტორშერიან, წიგნებიან და სავარძლებიან ოთახში შევეყვანე - ჩემი წარმოდგენით, ასეთი ოთახი ყველა მასწავლებელს აქვს - და მოესმინა ის, რაც იმწამს მომადგებოდა ენაზე. ისევ ნესტანის წერილი. ისევ ნათარგმნი ლექსები. სარგის თმოგველის ამბავი. ალბათ თავიდანვე უნდა გადამეწყვიტა, რა მეთქვა და რა - არა. სანამ პირველი ბგერები დამცდებოდა, სანამ მათგან პირველი სიტყვა დაიბადებოდა - კატის კნუტივით ბრმა და უმწეო. შვილზე არაფერი არ უნდა მეთქვა. ისე უნდა მოვქცეულიყავი, თითქოს საერთოდ არ არსებობდა - არყოფნის სიბნელეში საგულდაგულოდ უნდა გამომეკეტა. ყველაზე სახიფათოდ სწორედ ეს მეჩვენებოდა - რაღაც ისეთის დამალვის შესაძლებლობა, რასაც ყოველ წამს შეიძლებოდა თავი ეჩინა და გულმოდგინედ ნაშენები ნაგებობები დაენგრია. სიტყვებით აშენებული ოთახები, ფრაზებით ნაგები სახლები. არა, არ იყო საჭირო ჩემი შავი ბიჭუნას გამოხმობა წარღვნის მოსაწყობად და იმ ყველაფრის მიწასთან გასასწორებლად, რასაც წარმოქმნა, გამკვრივება, რაღაცად ქცევა მოესწრო.
შავი რკინის კარი ხანდახან ოდნავ შეღებული მხვდებოდა ხოლმე. ვცდილობდი, რაც შეიძლება მეტის დანახვა მომესწრო, სანამ კიბის იმ საფეხურზე დავდგამდი ფეხს, საიდანაც აღარაფერი ჩანდა. შესვლაც მინდოდა, თუმცა, ამის წარმოდგენა მაძრწუნებდა - ვინ იცის, რა დამხვდებოდა ფიქრებით ფორმამიცემული საგნების ნაცვლად? არც ის იყო გამორიცხული, რომ ჩემს დანახვას სულაც არ გაეხარებინა. უკვე ერთმანეთს ვესალმებოდით, მაგრამ მაინც აქაურობის დროებით მოსახლედ, გულგრილ უცნობად ვრჩებოდი. უნდა მესწავლა კიბეზე ისე ასვლა და ჩამოსვლა, თითქოს ეს ყოველდღიურობის ნაწილი იყო - უბრალო მოძრაობები სხვადასხვა მიმართულებით, უმნიშვნელო ამოცანების შესასრულებლად. ცხოვრების მომაბეზრებელი ამბავი - ალბათ ამის მოყოლა კი ღირდა…
შვილზე ხმა არ უნდა ამომეღო.
იმაზეც დავიწყე ფიქრი, ყველაფერი შებრუნებული სახით ხომ არ წარმომიდგებოდა. იქნებ არასწორი მხრიდან ვუყურებდი და ვაფასებდი მომხდარსა და იმას, რაც იმწამს ხდებოდა? იქნებ გულის სიღრმეში მინდოდა, რომ შვილად ჩავეთვალე, ვენუგეშებინე, თავზე ხელი გადაესვა. ბოლოს და ბოლოს, ვინ არ აღმოჩენილა იქ, სადაც მძიმედ ჩამოწოლილი ნისლია და აღარაფერი ჩანს. ვერც თვალი გეხმარება, ვერც - წარმოსახვა. დიდხანს ვიყავი წარმოსახვის იმედად, მისი ნაყოფით ვიკვებებოდი - ამის გამო გაკიცხვას ვიმსახურებდი თუ გამხნევებას? მინდოდა, მარტივი პასუხები მომესმინა, ერთსიტყვიანი. რატომ მეორდებოდა სულ ერთი და იგივე ოდნავ სახეცვლილი ფორმით? რატომ ვიდექი მაღაზიის ვიტრინასთან და მანეკენებს შორის ყველაზე პატარას თვალს ვერ ვაშორებდი? ის აზრი, რომ ამ გამეორებების მიზეზი ჩემივე ნება-სურვილი იყო, ჩემივე ლტოლვა რაღაც მდგომარეობის შენარჩუნებისკენ, არც სარწმუნოდ მეჩვენებოდა და არც - დამაიმედებლად. დგომა ყოველთვის არ არის არჩევანი.
ცოტა ხნის წინ ერთმა უცხოელმა ქუჩაში გამაჩერა და მკითხა, სწორად თუ მივდივარ რუსთაველის მეტროსკენო. ვუთხარი, რომ ერთი გზა გვქონდა. საუბარი ვერ ავაწყვეთ, ზოგადი ფრაზები მალე შემოგველია და მივაბიჯებდით უხმოდ, უხალისოდ. საშუალო სიმაღლის კაცი იყო, შავკანიანი. სახელი ვერ დავიმახსოვრე - რაღაც ისეთი ერქვა, რაც პირველად გავიგონე და ფიცრის ჩატეხვის ხმასავით გაისმა.
ლამაზი თვალები ჰქონდა. და თავის ფორმა. პირველ რიგში ეს უნდა მეთქვა - თავის ფორმა.
როცა მეტროსთან მივედით, ხელი მაჯაში წამავლო და უსიტყვოდ მიყურებდა რამდენიმე წამს.
არა-მეთქი.
გზა გასწავლეთ და უნდა წავიდე-მეთქი.
ბავშვი უნდა გამოვიყვანო სკოლიდან-მეთქი.
თავი დამიქნია.
მერე ვიღაცას დაურეკა და უთხრა, აქ ვდგავარ და გელოდებიო.
იდგა.
დამშვიდობების ნიშნად ხელი უცნაურად აიქნია - თითქოს რაღაცის თავიდან მოცილება უნდაო.
გზაში ვფიქრობდი, რომ ეს ამბავი ვიღაცისთვის უნდა მომეყოლა. თუ მოვყვებოდი, ჩემს დამოკიდებულებას უკეთესად ჩამოვაყალიბებდი და, ბოლოს და ბოლოს, გავარკვევდი, რა შეფასებას იმსახურებდა. ძლივს გავუძელი ცდუნებას, რომ შავ კარზე არ დამეკაკუნებინა. რკინის კარის წინ ვიდექი, ვიდექი და მერე შემოვბრუნდი, კიბეს ავუყევი. ჩემი ოთახი ბოლო სართულზეა. ჩემ ზემოთ ცის ცვალებადი სურათი და ციურ სხეულთა საეჭვო სინათლეებია.
*
მეგობრებმა იციან, რომ ჩემი ამბები ამბებს არ ჰგავს. როცა მეუბნებიან, აბა, მოყევიო - რაღაც ისეთს არასდროს ელოდებიან, რაც ყურადღების მოკრებას და გულისყურით მოსმენას ითხოვს. უფრო სავალდებულო შეხსენებაა - შეგიძლია გვითხრა, თუ გულს რამე გიმძიმებსო. ამ დროს ვჩუმდები ხოლმე. ის, რაც თავს გადამხდენია, არასდროს ყოფილა იოლად მოსათხრობი - არადრამატულობის, საყურადღებო დეტალების არარსებობის, მსმენელისთვის მოსაწყენი გამეორებების გამო. დასაწყისსა და დასასრულს შორის მხოლოდ არათანაბარი სუნთქვა და მსუბუქი არითმიაა.
ამიტომაც ვერ ვამჩნევ ვერცერთის სახეზე განსაკუთრებული მოლოდინის ნიშნებს.
ვამბობ, რომ ის კაცი - ის მაღალი, კეთილი კაცი - სპარსული ენის გაკვეთილებზე ლექსებს ხმამაღლა რომ გვიკითხავდა, ჩემ მეზობლად ცხოვრობს. ასოების წერა რომ არ გვასწავლა, ენის ისტორიაზე ხმაც რომ არ ამოუღია.…
- აბა, რას ამბობ!
დასაწყისშივე მაწყვეტინებენ.
თავს ვიქნევ. კი, კი...…
- შეუძლებელია!
ხმას უწევენ.
ხმები ერთმანეთში ირევა და რაღაც ისეთად იქცევა, რასაც ლოდის წონა აქვს.
- ის ვერ იქნება-მეთქი!
ამბობენ, რომ ჩვენი მასწავლებელი დიდი ხნის წინ გარდაიცვალა. საუკუნის დასაწყისში. გულით. იმ დროს ყველა ძალიან განიცდიდაო. შენ ფილტვების ანთება გქონდა და ამიტომ ვერ წამოხვედი პანაშვიდზეო.
- გამახსენდა, - ვამბობ და ყავის ფინჯნის ყურს ვაკვირდები. უცნაური მოყვანილობის ყურია.
ამ კაფეში ყოველთვის გემრიელი ყავა აქვთ. აქაურობა ისეთია, წასვლა არ მოგინდება - ხელით ნაქსოვი აბაჟურები, მაგიდებზე გაფანტული სამშვენისები, მომადუნებელი განათება.
აქეთ-იქით ვიხედები. ვინ მიხსნის?
- რაღაც აქვს იმისი და იმ რაღაცით ძალიან ჰგავს. მაგრამ განსხვავებასაც უცებ შეამჩნევ. არ ვიცი, რა დამემართა. ამ წუთამდე დარწმუნებული ვიყავი. ჰო, მართალია,…გულით...…
მაინც უნდობლად მიყურებენ.
- ასოების წერაც ვისწავლეთ და მარტივ წინადადებებსაც ვწერდით.
- ცალხაზიანი რვეულები გვქონდა. პირველ გვერდზე თავისი ხელით ჩაგვიწერა ჩვენი სახელები და გვარები...…
- ისე ვწვალობდი, ვერაფრით ვიმახსოვრებდი, როგორ უნდა დამეწერა ჩემი სახელი სპარსულად.
- ლექსები, ლექსები...…ეგ ერთხელ მოხდა, ერთ გაკვეთილზე წაგვიკითხა თარგმანები.
- არა, მაინც როგორ არ გახსოვდა?
- ერთ დილით აუდიტორიის კარი შევაღე და...…
ყავის ფინჯნის ყურს აღარ ვუყურებ. ვდგები.
ჰო, კარგი-მეთქი.
ისინიც დგებიან და ორი წუთის შემდეგ გარეთ გამოვდივართ, გამვლელებს ვერევით.
მათ ადგილას სხვები რომ ყოფილიყვნენ, შემრცხვებოდა და სულ ჩემს შეცდომაზე ვიფიქრებდი. ის, რაც მაწუხებს, კაფეში განსახილველ თემად ვერ იქცევა - ვერ დავიწყებ წუწუნს, რატომ ვარ ისეთი, როგორიც ვარ-მეთქი. ძველ მეგობრებთანაც კი. დიდი სურვილის მიუხედავად. ამიტომაც მივდივართ ისე, თითქოს ცოტა ხნის წინ მომხდარი მართლა დავივიწყეთ, ან, სადაცაა, დავივიწყებთ.
ერთი სული გვაქვს, რამე ისეთს წავაწყდეთ, რაც ჩვენს ყურადღებას მთლიანად მიიპყრობს. როგორც კი ეს მოხდება, უნდობლობის ნარჩენები საბოლოოდ გაქრება ჩემი მეგობრების თვალებიდან.
- ის კარი მკლავს, - ვამბობ და ვგრძნობ, რომ სადაცაა, ცრემლები წამომივა.
*
ისევ ოთახი, საიდანაც ცის სურათს ვუყურებ ხოლმე. ნივთი, რომელიც მოულოდნელად ხვდება ჩემი ყურადღების არეში, ოთხი წლის წინ ვიყიდე. წითელი ქოლგაა. გადაუღებლად წვიმდა და თავი უახლოეს მაღაზიას შევაფარე, ქოლგაც იქვე შევარჩიე - გამძლე, იოლად დასაკეცი, სატარებლად მოსახერხებელი. წითელ ფონზე დაუდევრად მოხაზული თეთრი ასოებია: არ დამივიწყო! ინგლისური წარწერა მეორდება და მეორდება, ქსოვილს მთელ სიგანეზე გასდევს. როგორი განსხვავებულია-მეთქი, გავიფიქრე, როგორც კი ქუჩაში გამოვედი და გავშალე. სიტყვების მნიშვნელობისთვის დიდი ყურადღება არ მიმიქცევია - მგრძნობიარე კი ვარ, მაგრამ არც ამდენად.
მერე კი ნელ-ნელა მივეჩვიე. ასეთი ნივთები, გამოგონილი სენტიმენტალურობით, ბოლოს მაინც ყოფის ნაწილი ხდება და ვეღარ თმობ. ხელს დათმობ და ხელში მოქცეულ ქოლგის ტარს - ვერა. მერე რა, რომ მხოლოდ შავი პლასტმასია! იმდენად მეშინოდა, გაფრთხილების მიუხედავად, სადმე არ დამრჩენოდა, რომ ქოლგა აღარსად დამქონდა. კართან, საკიდზე ჩამოვკიდე და ეკიდა და ეკიდა. სიტყვებში საყვედურისა თუ ყველაზე უარესის მოლოდინის ამოცნობაც შეიძლებოდა: დამივიწყებ, ერთ დღესაც აუცილებლად დამივიწყებ! სადმე დამტოვებ, იმიტომ, რომ ასეთი ხარ - დაბნეული, უთავბოლო, მოუწესრიგებელიო...…მართალია, მისი დაკარგვის გარდაუვლობას შეგუებული ვიყავი, მაგრამ მაინც ბოლომდე ვაპირებდი ბრძოლას - არა იმდენად ბედისწერის, რამდენადაც საკუთარი თავის წინააღმდეგ. თუ არსად წავიღებდი, თუ სულ უქოლგოდ ვივლიდი, თუ მისი გაშლა-დაკეცვისას განსაცდელ სიამოვნებას შეველეოდი, შესაძლოა, გადავრჩენილიყავი კიდეც. და ისიც გადამერჩინა.
ვიცი, რომ მოვლენებს ყოველთვის ისე ვერ ვაფასებ, როგორც კეთილგონიერება და გადარჩენის ინსტინქტი მოითხოვს. ვიცი, რომ ხშირად გამომაქვს მცდარი და ზედაპირული დასკვნები.
სად არის ცხოვრების გაგრძელებისთვის აუცილებელი თვითდამშვიდების რეფლექსი?
ქოლგას ვიღებ, კარს ვკეტავ და კიბეზე ჩავდივარ.
ისევ თავის უზომოდ განებივრებულ ძაღლს ასეირნებს ჩემი მეზობელი. მაღაზიის წინ ვჩერდები და მის გამოსახულებას ვაკვირდები მტვრიან შუშაზე. არა, არაფრით არ ჰგავს ჩემს მასწავლებელს, რომელსაც გასული საუკუნის შემდეგ წლები ისევე უნდა მომატებოდა, როგორც ყველას. ახლა ოთხმოცდაათს მიტანებული იქნებოდა, რომელიღაც ზღაპრის გმირს დამსგავსებული, ხელებდალაქავებული, ცხვირდაგრძელებული, ყოვლისმცოდნე, ყველაზე რთულ შეკითხვებზე პასუხის გასაცემად მზადმყოფი.
შუშის მწმენდავები არ ჩანან. სადაცაა, გაწვიმდება და ყველა გამვლელს მოუწევს ნაბიჯის აჩქარება. ვიღაცებს კი შინ საიმედოდ შენახული ქოლგა ეგულებათ.
ვიღაც ხომ ლაპარაკობდა სპარსული ენის სიტკბოებაზე?
ვიღაც ხომ იყო ენადაშაქრული?
დაგივიწყებ, ადრე თუ გვიან დაგივიწყებ, ჩემო ბიჭუნა. შეუძლებელია, უსასრულოდ გაგრძელდეს ეს ტანჯვა - ჯერ ხომ არსად არ წავსულვართ, ჯერ ხომ ისევ მიწაზე გვიდგას ფეხი და არა - ჯოჯოხეთის გამკვრივებულ ლავაზე. თუ შემამჩნიე, უკვე თვალს გარიდებ, ხეებისკენ ვიხედები ხოლმე. აღარ შემიძლია შენი შიშველი ტერფებისა და ჩამუქებული სახის დანახვა. გულს მიკლავს იმაზე ფიქრი, რომ არავის ადარდებ, არავინ იწუხებს თავს იმის გამოცნობით, რა გაგახარებს და რა - არა.
ამ დილითაც იმ განზრახვით გამოვიხურე სადარბაზოს კარი, რომ შენკენ არ უნდა გამომეხედა, მაღაზიისთვის ისე უნდა ჩამევლო გვერდზე, რომ თვალში შენი უცხვირპირო სახე არ მომხვედროდა. თავი დავხარე, გამვლელების ფეხსაცმელებს ვათვალიერებდი: ზოგი ახალი ან ახალივით გაწმენდილ-გაპრიალებული იყო, ზოგს მოუვლელი და ფორმადაკარგული ეთქმოდა, ზოგი კი იმდენად ჩვეულებრივი, ყოველდღიური მოხმარებისთვის განკუთვნილი ჩანდა, რომ მათზე ვერც ვერაფერს იტყოდი - იყიდეს და ჩაიცვეს, გაიხდიან და სხვას ჩაიცვამენ. ასე, ქვემოთ ვიყურებოდი და ვცდილობდი, მარცხნივ არ გამომეხედა და თუ გამოვიხედავდი, არაფერი დამენახა. ხომ შეიძლება, რომ სინამდვილემ ჩემთვისაც მიიღოს ის ფორმა, რომელიც ამ ქუჩაზე მოსიარულეებისთვის აქვს. ხომ შეიძლება, მეც მივაგნო ერთ სინამდვილეს, თავისი სიცხადითა და პირდაპირობით რომ მომნუსხავს და მერყეობას, ვარაუდებს, გაწყვეტილ წინადადებებს დამავიწყებს.
ალბათ ყოველთვის ეს მინდოდა. წესრიგი. განსაზღვრულობა. მკაფიოდ დანახული სურათი.
ამათ კი რამ წამოუარათ - ყველაფერი გაგხადეს და ასე დაგაყენეს გამვლელ-გამომვლელის წინაშე - სულ მთლად შიშველი, გაშეშებული. აქაოდა, ხმას არ ამოიღებსო - თავს რის უფლებას აღარ აძლევენ! სამარცხვინოდ იქცევიან, უგულო ნაძირალებივით. უნდა გაუძლო, ჩემო შავო ანგელოზო. მეც გავუძლებ ხეებისკენ გახედვის გარდაუვლობას და თითოეულ დღეს, რომელიც დაკეტილი შავი კარის წინ დამაყენებს. ქუდი. ქუდი მაინც დაეტოვებინათ, რომ ეგ პატარა ყურები თბილად გქონოდა და ვიღაც უსაქმურების ლაქლაქიდან ბევრი ვერაფერი გაგეგონა.
ცხადია, უშენოდ ცხოვრება მხოლოდ ჩემი ბრალია და სხვა არავისი - ჩემი სიმხდალის, დაბნეულობის, უთავბოლობის, სურვილებში ვერგარკვევის. არა მგონია, რაიმეს გამოსწორება შემეძლოს.
არ დამივიწყო!
*
ხის ქერქს ხელი გავუსვი. ხელისგულმა ის შეგრძნება იცნო, რომელიც სხვა დროსაც განუცდია. მჩხვლეტავი სიმშრალე. საიდანღაც გამოწვდილი ხეშეში ხელი. ხეების არსებობა ყოველთვის დამაიმედებლად და მანუგეშებლად მეჩვენებოდა. შეგიძლია მიხვიდე, შეეხო, არაფერი თქვა, არც კი შეხედო. დიდხანს გაჩერებაც არ მოგიწევს. რამდენიმე წამით შეეხები თუ მთელი საღამო მის მტვრიან ქერქზე სახით მიკრული იდგები - ბევრს არაფერს ცვლის. ასეთი შეგრძნებები დროში არ მრავლდება. თვალსა და ხელს შუა დრო თავად იქცევა რაღაც ისეთად, რაც შენი სხეულის ნაწილი ხდება და მხოლოდ მასში - შენში - განაგრძობს არსებობას. ხანდახან ხის ქერქივით გფხაჭნის, გაწუხებს, თავს გახსენებს. დაკვირვებული თვალი არ სჭირდება იმის შემჩნევას, რომ ეს უბრალო ახირება, უვნებელი გადახრა თუ სასაცილო უცნაურობაა, რომელიც ადრე თუ გვიან სხვა უცნაურობას დაუთმობს ადგილს. ხეს შუშა შეცვლის, შუშას - შავი რკინა.
თავს მაღლა ვწევ და ცის სურათს ვამოწმებ.
ისევ ისეთია. საეჭვო.
