ეს ავტორი სამწუხაროდ მხოლოდ გარდაცვალების შემდეგ გამოჩნდა ქართულ ლიტერატურულ სივრცეში. იგი მთელი ცხოვრება მუშაობდა ტექსტებზე, მაგრამ არასდროს ცდილობდა მათ გამოქვეყნებას და როგორც ჩანს, არც არავის აკითხებდა თავის ნაწერებს.

1961 წლის 6 თებერვალს დაბადებული პაატა ცანკაშვილი 2016 წლის 16 თებერვალს გარდაიცვალა და მისმა სამეგობრომ მისი გარდაცვალებიდან სულ რამდენიმე თვის შემდეგ დაბეჭდა მისი რომანი „დონ ბერნარდო ბერტი: ჩანაწერები, 1652“. ეს წიგნი თვითგამოცემაა, მეგობრებს სხვადასხვა გამომცემლობებში არ ურბენიათ - უბრალოდ, მოაგროვეს ფული და ბეჭდური სახე მისცეს ტექსტს, რომელიც ავტორის კომპიუტერში აღმოაჩინეს, ფაქტობრივად, ბოლომდე გამზადებული, შერჩეული ვიზუალური მასალით და დაკაბადონებული.

რომანი ისტორიულ ეპოქას აღწერს. მისი მთავარი გმირი, ბერნარდო ბერტი, იტალიელი მისიონერია, რომელიც მე-17 საუკუნის საქართველოში მოღვაწეობს და თავის ჩანაწერებში იქაურობას აღწერს. უფლისწულ ლუარსაბის მკვლელობა არის ის მოვლენა, რომლის გარშემოც ავტორი აგებს წიგნის სამყაროს. ანუ ჟანრობრივად პაატა ცანკაშვილის რომანი ისტორიული დეტექტივია: ისე ხდება, რომ დონ ბერნარდოს უწევს ამ მკვლელობის გამოძიება და ამის გამო ყველა სოციალურ ფენასთან კონტაქტი - მეფე როსტომით და მეფე თეიმურაზით დაწყებული, ავაზაკებით დამთავრებული. ამ ფართო დიაპაზონში საოცარი ფერადოვნებით შლის პაატა ცანკაშვილი სისხლით და ღალატით სავსე და, ამავე დროს, ბრჭყვიალა, დეკორატიულ, ეკლექტურ სამყაროს, სადაც რამდენიმე კულტურა ერთმანეთშია აზელილი და, რაც მთავარია, ეს ადამიანთა ცნობიერების და ცხოვრების პრინციპების გაორებას იწვევს.

ამ რომანმა უკვე გამოიწვია ინტერესი და უკვე იყო პირველი გამოხმაურებები ლიტერატორთა მხრიდან (დათო ტურაშვილი, შოთა იათაშვილი...). მოეწყო მისი პრეზენტაცია ილიაუნის წიგნის მაღაზია „ლიგამუსში“.

პაატა ცანკაშვილს გარდა რომანისა, დარჩა  მოთხრობებიც. ეს მოთხრობები სრულიად განსხვავებულია რომანისაგან და ავტორის სტილურ და თემატურ მრავალფეროვნებას თვალსაჩინოს ხდის. ახლა მიდინარეობს მუშაობა ამ ტექსტებზე და მთლიანობაში, მის არქივზე. „ახალი საუნჯე“ ამ ნომერში გთავაზობთ მის რამდენიმე მოთხრობას და სამომავლოდაც შეეცდება მოგაწოდოთ ამ უცნაური ბედისწერის მქონე უნიჭიერესი მწერლის უცნობი შემოქმედება.

 

რედაქციისაგან

 

ციკლიდან: `ხელოვანის პორტრეტი – პირველი შტრიხები~

 

ბრძენი კატა მთვარეზე

 

  მახსოვს, პირველად რომ დამაფიქრა სიკვდილ-სიცოცხლის უცნაურობამ, ხუთი წლის ვიყავი.

  წვიმდა, ციოდა; გაყინული ხელებით ვყრიდი ტალახში აზელილ კარტოფილს ტომარაში.

  ბებიაჩემი, ფეფო, მარჯვედ ხმარობდა ნიჩაბს: მიუმარჯვებდა კვალს, დააჭერდა ღონივრად კალოშიან ფეხს და ამოაბრუნებდა ბელტს.

  ჭრელ, დაბებკილ ბამბაზიის ხალათზე ძველი პლაში გადაეცვა, ნაქსოვი ქუდი ეხურა. შრომას ნაჩვევი, უხეში ხელები ჰქონდა - როგორც ყველა სოფლის დე-დაკაცს; მაღაზიის გამყიდველის, გიულის გარდა.

  ჰოდა, ტალახში აზელილ კარტოფილს ვაგროვებდი ტომარაში გაყინული ხე-ლებით და წვიმდა.

  კი არ წვიმდა - ისე, უგუნებოდ ცრიდა.

  მალე, ალბათ, თოვლს ჩამოყრიდა.

  ჰოდა, ჩამოიარა ელვარდიმ - ჭლექიანმა.

  ვიცოდი, მალე მოკვდებოდა.

  ერთხელ გიულის მაღაზიაში "სნიკერსი" მაჩუქა - მაშინ გავიცანი.

  მერე ქუჩაში ვხედავდი ხოლმე.

  მე ჭლექიანების მეშინოდა, მაგრამ ელვარდის რომ ვხედავდი, შიშს - არა, სი-ცოცხლის სიხარულს ვგრძნობდი.

  ოღონდ მაშინ არ ვიცოდი, რომ ეს სიცოცხლის სიხარული იყო:

  მშვიდი;

  უმიზეზო;

  მარადისობასთან წილნაყარი.…

  ფეფოსგან გავიგე ერთხელ, ელვარდი კვდებაო და მაშინვე მოვიწყინე.

  მერე მალევე გამიარა სევდამ.

  სულაც დავივიწყე ელვარდი.

  და როცა ტალახიანი ხელები შარვალზე გავისვი, დავინახე:

  მოდის და მიწას დასცქერის;

  რაღაცას ებუტბუტება: არ ვიცი - მიწას თუ თავის თავს.

  გვერდით გაწუწული ძაღლი მოსდევს - არსენა.

  (ძაღლებთანაც ამხანაგობდა).

  ისე ჩამიარა, თავი არ აუწევია.

  მე გავხევდი.

  ჯერ გავიფიქრე, ალბათ, ადამიანები სიკვდილის წინ აქეთ-იქით არ იყურები-ან-მეთქი.

  მერე გამახსენდა, რომ აქეთ-იქით არც ანზორა იყურებოდა ხოლმე, გიულის ქმარი.

  ანზორაც სიკვდილს ხომ არ ელოდებოდა?

  არა-მეთქი, გადავწყვიტე; სიკვდილს როგორ ელოდება, როცა ამ დილით ახალ-ციხიდან სამი ყუთი გაყინული ქათამი ჩამოიტანა-მეთქი.

  სანამ ასე ვარ გახევებული, ფეფომ დამიძახა:

  - ნიაზ! - თავი ავწიე. - შინ შედი, ნიაზი, შვილო; ძალიანა წვიმს. 

  არ შევედი.

  კარტოფილს მივუბრუნდი, მაგრამ ფიქრით ისევ ელვარდისთან ვარ.

  ნეტავ, რომ მოკვდება, სად წავა-მეთქი.

  რომ მოკვდება, აღარასოდეს გაცოცხლდება-მეთქი.

  აღარასოდეს, აღარასოდეს, აღარასოდეს გაცოცხლდება-მეთქი.

  აღარასოდეს...

  შემზარავი უსასრულობის განცდამ თავბრუ დამახვია.

  მდინარის შხუილი ჩამესმა.

  მდინარე მიშხუის, ადამიანები კი კვდებიან.

  მდინარე სულ იქნება, მკვდრები კი ვეღარასოდეს გაიგებენ შხუილს.

  ჩამოიარა მორებით დატვირთულმა "ურალმა".

  მორებიც კვდებიან; მორები კი არა - ხეები.

  მერე ხერხავენ, შეშად აპობენ და წვავენ.

  და დამწვარი ხეებიც აღარასოდეს გაცოცხლდებიან.

  არც ის მაჩვი გაცოცხლდება, ემზარამ და სოზარამ რომ დაიჭირეს ხაფანგით...

  ჩემ კალოშებს დავხედე.

  წვიმის წვეთებთან ერთად ოფლი ჩამომდიოდა სახეზე.

  - ნიაზ! - დამიძახა ფეფომ.

  ჭყაპა-ჭყუპით მივედი, გვერდით დავუდექი.

  - მოხდა რამე?

  - ელვარდიმ ჩამოიარა. - ვუთხარი.

  - აბა, ელვარდი?

  - ჭლექიანი.

  - მერე რა მოხდა?

  - შენ არ მითხარი, მალე მოკვდებაო?

  - იმიტომა ხარ დარდიანი?

  რატომღაც შემრცხვა.

  თავი შემეცოდა და შემრცხვა.

  - არა. - ვუთხარი.

  - მაშ რატომა ხარ დარდიანი?

  - ყველა მოკვდება, ფეფო ბებო?

  - მაშ ცას კიტრად ვინ გამობმია?

  - მეც მოვკვდები?

  ნიჩაბი დაჰკრა ღონივრად მიწას, ჩაარჭო.

  - ცუდი სიზმარი ხომ არ გინახავს რამე, ნიაზი,…არ მომატყუო!

  - არა.

  - ვინმემ ცუდი სიტყვა ხომ არ გითხრა?

  - არა.

  - დარდმა გული ხომ არ შეგიღონა?

  - არა.

  - შინ არ შეხვალ?

  - არა. ობსერვატორიაში ამიყვანე.

  - ობსერვატორიაში რა გინდა?

  - ნუგზარას უნდა ვუთხრა, ტელესკოპში გამახედოს.

  - ახლა წვიმა და ღრუბელია, შვილო, ტელესკოპში როგორ გაგახედებს?

  - ადრე მითხრა, გაგახედებო.

  - მზე უნდა იყოს და ვარსკვლავები. ისე როგორ გაგახედებს?

  - მზეში ვარსკვლავები როგორ იქნება?

  ფეფო დაფიქრდა:

  - თუ დღისით მზე იქნება, ღამით ვარსკვლავები ამოვლენ. მაშინ უნდა გაიხე-დო.

  ცას ავხედე - მოქუშულს, მოქუფრულს.

  მდინარის შხუილი ჩამესმა.

  სველი ბელტებიდან ამოყრილ კარტოფილს დავხედე და უარესად მომეწურა გული - ელვარდი კვდება, ყველა კვდება, ჩვენ კი კარტოფილს ვიღებთ.

  იყო ამაში რაღაც უაზრო და უკადრებელი.

  - შედი შინ, - მითხრა ფეფომ, - მეც მოვდივარ.

  ორღობე გადავიარე, ჭიშკარი შევაჭრიალე.

  კალოშები კიბეზე დავტოვე.

  ოთახში თბილოდა.

  ღუმელში ჯერაც იწვოდა შეშა.

  ავხედე პაპა ნიაზის სურათს.

  მისი სახელი მერქვა.

  ეეეჰ, ნიაზი პაპავო, იტყოდა ხოლმე ფეფო.

  მაშინ იტყოდა, დარდიანი რომ იყო.

  ეეეჰო, ნიაზი პაპავო...…

  შემოვიდა ფეფოც.

  ნიაზი პაპა კარგად გახსოვს-მეთქი, ვკითხე.

  ნიაზი პაპა თუ არ მახსოვს, მაშ ვინღა მახსოვსო?!

  - ისიც ჭლექით მოკვდა?

  - ჭლექს ნიაზისთან რა ხელი ჰქონდა?! სალი კლდესავით იყო!

  - მაშ რატომ მოკვდა?

  - ღადრიშვილმა უღალატა, რომ ამოუწყდეს ოჯახი!

  - ღადრიშვილი ცოცხალია?

  - ჩაძაღლდა. ძაღლი მიაკვდა სულში!

  - ოღრაპიშვილმაც უღალატა?

  - არა. ოღრაპიშვილი ალალი იყო.

  - ფეფო ბებო, ვარსკვლავები რომ ამოვლენ, ტელესკოპში გამახედებ?

  - ნუგზარას ვეტყვი და გაგახედებს. ამ ყიამეთში ტელესკოპი რად მოინდომე, შვილო?

  - თუ მაინც უნდა მოვკვდე, კარტოფილის თხრას ტელესკოპში გავიხედო, სჯობია.

  - ვინ გითხრა, რომ უნდა მოკვდე?

  - არავის უთქვამს.

  - რა დროს შენი სიკვდილია, ნიაზი, საყვარელო?! ხუთი წლის ბიჭთან სიკვ-დილს რა ხელი აქვს?

  - ხუთი წლის წინ დავიბადე?

  - ჰო, შენ ცხვირ-პირს ვენაცვალე!

  - რისთვის დავიბადე? თუ მოვკვდები, რისთვისღა დავიბადე?

  - ჯერ არ მოკვდები, შვილო. ჯერ მე უნდა მოვკვდე. გამაპატიოსნებ, დამმარ-ხავ, შენ ცოლ-შვილს მოეკიდები და წავა ცხოვრება თავისი გზით.

  - ცხოვრებას გზა აქვს?

  - ჰო, აგრე ამბობენ.

  - სად მიდის ეგ გზა?

  - ეგ არავინ იცის, შვილო.

  - ახალციხეზე შორს მიდის?

  - ახალციხეზე კი არა, თბილისზე შორს მიდის. თბილისზე კი არა...…იმის იქით მიდის.

  - ვარსკვლავებზე შორს მიდის?

  - ეგ ნუგზარას ეცოდინება.

  - იმიტომ რომ ტელესკოპი აქვს?

  - ტელესკოპიცა აქვს და ადამიანობაც.…ახლა ერბოკვერცხს შეგიწვავ. ჭამე და მერე გაგაბანებ.

  გამაბანა და დამაძინა.

  სიზმრად ტელესკოპში ვხედავდი:

  როგორ სციოდა დათოვლილ მთვარეს;

  როგორ სციოდათ ხეებს მთვარეზე;

  როგორ სეირნობდა ხეების ჩრდილში ფისო, რომელიც ადრე დავკარგეთ...

  რბილი თათები;

  აპრეხილი კუდი;

  და ვარსკვლავებისფერი თვალები...

  - ჩემი ფისო ხარ? - ვკითხე.

  გვერდზე გადახარა თავი, დამაკვირდა.

  მერე დაიკნავლა.

  მთვარეს გადაუარა კნავილის ტალღამ, ვარსკვლავებს მისწვდა.

  - აღარ დაგვიბრუნდები?

  წინა ფეხები გაჭიმა, გაიზმორა.

  ალბათ, ეამა ჩემი დანახვა.

  - მე და ფეფო იმდენს გეძებდით...  

  დაიკრუტუნა.

  - იმდენს გეძებდით, სანამ თვითონ არ დავიკარგეთ.

  ფისოს გაუკვირდა.

  - ჰო, ემზარას და სოზარას ძაღლი გამოვართვით, შენი ჩექმა ვაყნოსინეთ და საძებრად წამოვედით.

  მთვარეზე ქარი ამოვარდა, კიდევ უფრო მოუჭირა ყინვამ.

  - ყველა ორღობე და ყველა ხევი შემოვიარეთ... ყველას ვკითხეთ შენი ამბავი... ვერ მოვიფიქრეთ, ტელესკოპით რომ მოგვეძებნე...

  ანაზდად ფისომ ხმა ამოიდგა:

  - რატომ არ მეკითხები, როგორ მოვხვდი მთვარეზე?

  - როგორ მოხვდი?

  - ცხოვრების გზამ ამომიყვანა.

  - მეც მინდა, ცხოვრების გზამ მთვარეზე რომ ამომიყვანოს.

  თვალები დაუვიწროვდა:

  - მაშინ უნდა გასცდე ახალციხეს, გასცდე თბილისს და ავტობუსის ბილეთი

აიღო.

  - ძვირია ბილეთი?

  - ძვირია. მეშვიდე სალაროში იყიდება - სიცოცხლის ფასად.

  - რის ფასად?

  - სიცოცხლის ფასად.

  აღარ ვიცოდი, რა მეთქვა.

  - ძალიან ცივა მთვარეზე?

  - არც ისე, როგორც ტელესკოპში ჩანს.

  - მე გავუძლებ?

  - ყველაფერს გაუძლებ - სიცოცხლის ფასად.

  - სიცოცხლის ფასად არაფერი მინდა.

  - უფასო ყველი სათაგურშია.

  აპრეხილი კუდი მომიშვირა და წავიდა.

  - ფისო! - სასოწარკვეთილმა ავძახე მთვარეს.

  - ყველაფერს შეძლებ, მაგრამ - სიცოცხლის ფასად! - მომაძახა.

 

 

ნისლი

 

დაინისლებოდა ფერდობი.

წითელ-ყვითელი ფოთლები გაირინდებოდნენ ნისლის მდუმარებაში.

დაისადგურებდა სიმყუდროვე.

აქა-იქ აფრენილი ფრინველი მალევე მიეფარებოდა თვალს.

ირგვლივ ნესტის, სისველის სურნელი იდგა.

ზოგიერთი სახლის სახურავი ბოლავდა.

ზოგიერთი მიეცემოდა სევდას.

არც ხალხი ჩანდა.

არც ძაღლები იყეფებოდნენ.

ხოლო ფიქრი...

დაიფერთხავდა ყველა სურვილს და აჰყვებოდა თეთრ, ფაფუკ ქულას.

ფიქრისა და სურვილების ზუზუნს როცა თავს აღწევ, შენ თავს ხვდები.

ოღონდ მაშინ ჯერ არ მენატრებოდა ჩემი თავი.…

აივანზე ვიჯექი.

მოაჯირზე მქონდა ჩამოდებული ნიკაპი.

მშვიდი თვალებით და გრილი ლოყებით ვგრძნობდი სიცოცხლეს.

და ვიღაცას ჩემში უნდოდა, რომ ასეთ სიცოცხლეს დასასრული არ ჰქონოდა.

ავიღე ფურცელი და პირველყოფილის გულისყურით შევუდექი ხატვას.

პირველყოფილზე მეტი ხატვის არც გამეგებოდა.

მამონტის ნაცვლად თეთრი ფანქრით დავხატე ნისლი.

ხატვისას კიდევ უფრო დავინისლე.

მერე ოთახში შევედი და ნახატი საწოლის გვერდით გავაკარი.

დაინისლა ოთახიც.

წითელ-ყვითელი ფოთლებივით გაირინდნენ:

ძველი როიალი, დაკაწრული სარკე და ჭიანაჭამი კარადა.

კედლის საათის ხმა მდუმარებას კი არ აწუხებდა, უფრო საცნაურს ხდიდა.

და უცებ ვიცანი - საყდრის სიმყუდროვე და ჩუმი ბინდბუნდი.

უნებურად პირჯვარი გადავიწერე.

მგონი, არ შემშინებია.

მეშინოდა მღვდლების და შავოსანი დედაკაცების.

(საყდრის გვერდით დედათა მონასტერი იყო).

არ მსიამოვნებდა საკმევლის სურნელი.

მაგრამ ჩუმი ბინდბუნდი მათრობდა.

ფრესკებს ისე ვუყურებდი, როგორც მულტფილმის გაჩერებულ კადრებს.

ოღონდ ეს პირქუში კადრები იყო.

არც - ღიმილი, არც - კუდზე ცეცხლშემონთებული კატა.

ეს მოზრდილების მულტფილმი იყო.

რომელსაც ისე ეკრძალვოდნენ, როგორც ბიძაჩემი - რევიზორს.

და მაინც მიყვარდა საყდარში ყოფნა.

უკეთ - უცნაური თრობა.

მთავარი იყო, ვინმე შავოსანს არ დავეფრთხე.

როგორც ჩიტი - საფრთხობელას.

(მერე გავოცდები, როცა ვნახავ, როგორ თამაშობს ძია მღვდელი ჭადრაკს).

ხოლო შინ, ოთახში, პირველად შემიქცია თრობამ.  

თითქოს ყველაფერს პირველად ვხედავდი:

როიალს, სარკეს, კარადას.

თითქოს ვიღაცას ნახშირივით შავი მტვერი გადაეფერთხა.   

ან თითქოს მზრუნველ ხელს ცოცხალი სულისთვის სუდარა გადაეხადა.

და უცებ საკმევლის სურნელი ვიგრძენი - ნეტარი, ნეტარი...…

მას მერე ვიცოდი, რომ საყდრის სიმყუდროვე ყველაფერში სუფევს.

რომ ყოველთვის დაფარულია ნამდვილი სახე.

რომ მასთან შეხვედრა საიდუმლოა.

ვერსად გაამხელ...…

ნისლი ჩაიწურა.

ფოთლები ქარში...…

რა კარგია, რომ ერთმანეთს არ ვიცნობთ, ძმაო...

კიდევ ერთი ნაბიჯი და - ჩამოღამდება...

 

 

ციკლიდან:  "ტურფა ქარების ქორო"

 

სერენადა სე                                      

 Allegro

                                                               

  ხანდახან ხდება: მშვენიერ ქალთან ერთად ხარ, მშვენიერ ჯაზს უსმენ,

ბუხარში ცეცხლი გუზგუზებს, ყველა უაზრო პრობლემა და უაზრო სახე

შორსაა და მაინც არა ხარ კარგად;

   და ხდება: ტუტუც კაბაკში, ტუტუც ტაკუნასთან ერთად, ტუტუცი რახა-

რუხით ინაგვიანებ სმენას; ახლოს პერსტენიანი ყაჩაღების ხროვა ხორხო-

ცებს; მოშორებით სევდის ქარებს დაუმანჭია კახპა. და მაინც ნეტარი ხარ,

როგორც მარადისობის მდგმური.

  და ნუ იტყვი, რომ მხოლოდ ეშმაური დეპრესიაა ამის მიზეზი!

  მისმინე, ტრაკუცა!

  ყველა უნიფხვო  ძენ-ბუდისტი გეტყვის: სატორი ყველაზე განთქმულ მონასტერში, ყველაზე დაწინაურებული მოძღვრის გვერდით, შეიძლება,

ათასი წლის განმავლობაში ათას რიზეც არ მოგეკაროს, მაგრამ მერე საპირფარეშოში გეწვიოს!

  ჰკითხე ანა ანდრეევნას, საიდან შეიძლება დაიბადოს ლექსი!

  ანდა, ჰკითხე მაკლაფლინს, რა ურჩია მაილსმა, როცა მეფის სიახლოვემ

გველნაკრავი კურდღელივით გაახევა!

  ანდა, გაიკითხე, თომას ჯეფერსონი რად დაიარებოდა კონგრესში ოდე-

კალონის შუშით - დემოკრატიის დიდი და  პატარა მამები იმ დროს ყარ-

დნენ, ტანს არ იბანდნენ. მაგრამ ამერიკა იმათი გამოჩეკილია.…

  არა, ტრაკუცა, არ ვსკატოლოგობ.

  სხვა რამის თქმა მინდა: დაბადება ყოველთვის მოულოდნელია - განცდის, ჰანგის, ამბის...… 

  და ვერც იქ იპოვი ვერასოდეს, სადაც დაკარგე. 

  ყალიონიანმა მატლმაც კი მშვენივრად იცოდა: თუ გინდა, მიხვიდე სადმე,

ჯერ უნდა წახვიდე.

  უნდა დატოვო მოგუზგუზე ბუხარი, დაივიწყო დაობებული ოცნება, მია-

ფურთხო ყეყეჩ იმედს, საფლავის ქვასავით რომ ამძიმებს ცხოვრებას...…

  და წახვიდე.

  როგორ თუ სად?

  ამას რა მნიშვნელობა აქვს?

  იქ - სადაც შეგდებული ქუდის გამოსატანადაც არ შეხვალ სწორ ჭკუაზე!

  გეოგრაფია, ამჯერად, არაფერ შუაშია.

  და ნუ იფიქრებ, რომ რასაც დაეძებ, აუცილებლად იპოვი იმას.

  ჯერ ერთი, აუცილებლობით არაფერი იბადება.

  და წასვლაც მხოლოდღა შანსია.

  ჰო...…როგორ გგონია, მადრიდელმა ებრაელებმა რა დააფინანსეს?

  ინდოეთის აღმოჩენა?

  არა, ტრაკუცა!

  მადრიდელმა შაილოკებმა შანსი დააფინანსეს და კოჭიც გაუგორდათ.

  იმათაც და ქრისტეფორესაც.

  ჰოდა, ამის თქმა მინდოდა: ერთს თუ დაეძებ - ჯიგრით, ჯიუტად, სიმღერ-

სიმღერით, - სულ ცოტა, სხვას მაინც პოულობ.

  და თუ არ ეძებ...…

  ხოლო ჩემი ინდოეთი შენ ხარ!

  ინდოეთი თუ ვესტ-ინდოეთი!

  და სანამ აღმოგაჩენდი, უამრავი აყროლებული კაბაკი შემოვიარე.

  აყროლებული კაბაკების ოკეანე.

  გზად მრავალ ბოზს გადავეყარე და მრავალ ყაჩაღს.

  გზად მრავალჯერ შემომაღამდა.

  ვის დავეძებდი?

  ღმერთმანი, არ ვიცოდი.…

  თავიდან ტრაკუცა ვერც კი ვიცანი.

  თუმცა სხვანაირად როდის სად ხდება?

  ასეა:

  ხვდები და ვერ ცნობ;

  უყურებ და ვერ ხედავ.…

  ვერ ვიცანი...

  ხოლო ირგვლივ მზე იყო და წონასწორობა.

  მერე მომესმა: “I SEE  YOU,  LAH  LAH  LAH,  LAH  LAH  LAH, LAH LAH LAH,  LAH  LAH LAH,  I SEE  YOUUUUUUU! ”

  ეს იყო ჩემი ბიჭობის კერპი, მრ. ანდერსონი.

  ხავერდოვანი ხმა.

  ხავერდოვანი მთები.

  ტალღების აკომპანიმენტი.

  და აღტაცებით ვთვრები.

  შორს გემი მიაბოლებდა სტამბოლის გზაზე.

  ანდერსონის ჰანგმა და მბოლავმა გემმა, ზღვამ და სივრცემ დრო გააჩერეს.

  ანუ შენივთდა დრო: წარსული, აწმყო და მომავალი.

  (საწყალმა პრუსტმა იცოდა ყველაზე კარგად ამ ჯადოს ფასი).

  შენივთდა:

  გემის კვამლში - "ცას ეტმასნება და სადღაც ერთვის..."

  მზის  ნათელში - "ფერადებად დამსხვრეული მზე გაჩვენონ..."

  ძველ სიმღერაში - "Я  любил  немногих,  однако – сильно..."

  გამახსენდა მარინა ბასმანოვა, მერე - მარინა გერნი.

  აი, ვინ იყო დედაკაცი!

  მეტისმეტად ადრე შემხვდა, მისი დედაკაცობა რომ დამეფასებინა.

  ხოლო მრ. ანდერსონი არ ცხრებოდა: “… I SEE  YOUUUUUUU!”

  და ვხედავ:

  ლამაზმანი ამოცურდა ზღვიდან: ვიწრო თეძოებით, ვიწრო ტრაკუცით და

ქალწულის მკერდით.

  KARAMAAAAT!!!

  განა ვენერა ასე არ დაიბადა?!

  (სხვათა შორის,… - არ მიწყინო, ტრაკუცა! - ისე, სხვათა შორის, იცოდე:

რომაელებს ჰყავდათ აგრეთვე VENERA  CLOACINA, - კანალიზაციისა და სა-

პირფარეშოების მფარველი. მისი სახელობის ტაძარს ერქვა CLOACA  MAXIMA).

  მაგრამ...…

  გატყუებ, ძვირფასო!…

  ამოცურდა ტრაკუცა ზღვიდან და ვერ დავინახე.

  ანუ ვუყურებდი და ვერ ვხედავდი.

  და რაკი ვერ ვხედავდი, როგორღა შევძახებდი დიდი მოგოლების სასახ-

ლისთვის ასე ჩვეულს? - KARAMAAAAT!!!  

  ვერ შევძახებდი...…

  და ჰა, დადგა ჟამი, - უთუოდ დადგა! - რომ მოგესაუბრო მხედველობის ასავალ-დასავალზე.

  ამბავი მერე გავაგრძელოთ.

  ხოლო მხედველობის ასავალ-დასავალის შესახებ აი, რას ამბობდა ბრძენი

ჩჟან ჟაო, როცა მას ყურადღებით უსმენდნენ ყარიბები, ტყიურები და მინდვრის მწერები:

  - კეთილშობილ მამრს თუ უნდა, ზეცას ხედავდეს, თავის სულს ჩასცქერის;

  - კეთილშობილ მამრს თუ უნდა, თავის სულს ხედავდეს, ზეცას ასცქერის;

  - კეთილშობილ მამრს თუ უნდა, ცხადს ხედავდეს, სიზმრებს ჩასცქერის;

  - კეთილშობილ მამრს თუ უნდა, სიზმრებს ხედავდეს, ცხადს გასცქერის;

  - კეთილშობილი მამრი თუ დასტურ ხედავს, თვალებს ხუჭავს;

  - კეთილშობილი მამრი თუ დასტურ ვერ ხედავს, თვალებს ახელს...… 

  (ჩემ პარიკმახერს, ჲურა ხაჩატუროვს, რომ მკრიჭავდა, ლტოლვილი დედაკაცი დაეღრიჯა, ფული მასესხეო: მე ხომ მიცნობ, იურ, ხომ მენდობი; ბევრი არ

მინდა, ორმოცი ლარი მასესხეო. ჲურამ მიუგო: ორმოცი წელია ცოლი მყავს, მაგრამ ღამით, რომ მძინავს, ცალი თვალი მაინც მიხელია - ბოლომდე იმასაც არ ვენდობიო).

  WELL.

  დავუბრუნდეთ ზღვას და ტრაკუცას.

  ბათუმს ქათქათას...…

  ტურფა ქარებს...…

  სიზმრებს...…

  ცხადს...…

  საინტერესოა, ქრისტეფორეს (ევროპელ მგალობლიშვილს) სხვანაირად რომ აქცეოდა მხარი და ბათუმს სწვეოდა, როგორ წარიმართებოდა საქართველოს ბედი, შენი და ჩემი ყისმათი?

  ვინძლო, ჩვენ პარლამენტში ევლო ოდეკალონის შუშით მრ. ჯეფერსონს...…

  ვინძლო, მე და შენ ჰოლივუდის ვარსკვლავები გავმხდარიყავით და ქვეყანას სცოდნოდა შენი და ჩემი ფეხის რაზმერი...…

  ვინძლო, JFK-ს მიშას სახელი რქმეოდა...…

  მოკლედ, ამოხვედი ზღვიდან ტურფა ტრაკუცით და ვერ დაგინახე.

  გიყურებ და ვერ გხედავ.

  სხვა სივრცეებს ადნება გულის ნიაზი.

  იქვეა ჩემი მეგობარი ნოდარი.

  სხვათა შორის შენიშნა:

  - შეხვედრა ხვედრია!

  ვერაფერი შემაგნებინა.

  თოლიების ყივილი ჩამესმის.

  კვლავ მოგონების შორეთის ტყვე ვარ:

  როგორ შვენოდა საქსაფონის ეული ყივილი იმ ღამეს ქალაქს....…

  ტყვე ბრმაა; 

  მონა ლენჩია;

  პროლეტარს დღევანდელი დასალევი ურჩევნია ხვალინდელ რევოლუციას...…

  ჩამოიარა მოხარშული სიმინდის გამყიდველმა დედაკაცმა.

  კენჭებს მოაჩხარუნებს.

  ჩამოიარა შეზლონგების გამქირავებელმა დაღრეჯილმა კაცმა.

  უკვე მთვრალია.

  ტრაკუცა სადღაა?

  წამოკრიფა თავისი ხელბარგი, პირში - პაპიროსი და წასვლას აპირებს.

  კიდევ კარგი - ამხანაგები იზლაზნებიან.

  სულ ნარჩევი ტაკუნები!

  მაგრამ ტრაკუცა ერთია!!!

  და როცა მთელი გუნდი წამოიშალა (ბალბეკი!!!) ნოდარს ნერვმა უმტყუნა:

  - არ გდომებია რძე-ყველი, შენ შეგიწუხდა ყლე-ყვერი!

  და უცებ ამ სიტყვებში მოიყარა თავი წარსულის, აწმყოს და მომავლის ბუ-

დათა სიბრძნემ!

  და უცებ იფეთქა თვალის შუქმა!

  THALATTA!!!  THALATTA!!! 

  მე დაგინახე შენ, ძვირფასო!

  I SEEEEEEE  YOUUUUUU!!!

  ეს იყო სატორი, რომლის ბადალიც ვინმე კერუაკს პარიზში არც დაესიზ-

მრებოდა!

  ეს იყო სიმღერა, რომელიც სოლონს სიკვდილზე მეტად სიცოცხლეს ანატ-

რებინებდა!

  ეს იყო დუმილი,…საიდანაც მზე დაიბადა...…

  და ახლა... შიგადაშიგ... თუკი შენთან ერთად მაილსის ღვთაებრივი ჰანგის მოსმენას ტუტუც კაბაკში, ტუტუც ტაკუნასთან ერთად, ტუტუცი რახარუხით სმენის დანაგვიანებას ვამჯობინებ...…

  გულს ნუ გაიტეხ! 

  CLOAჩA  MAXIMA-ს თავისი ადგილი აქვს.

  და თუკი არ წავედი, - შიგადაშიგ, ძვირფასო! - როგორ გინდა, მოვიდე შენთან?

  და თუ არ დამეძებ, როგორ მიპოვი?

  და თუ ცარიელ საწოლს არ მიაპყრობ ცრემლიან მზერას, ვით დამინახავ?

  LOS  ENDOS… 

  არა, ადრეა! (ნეტავ გერქვას, ჩემო, ანდრეა!)

  შუადღეა და...

  ჯერ წინა გვაქვს - ოჰ, რამდენი დღესასწაული!!!

  როცა ღამეა...…

  ნაზი მთვარეა...…

  ჩრდილი ჩრდილს ეფინება...…

  როცა ღამეა...…

 

 

ფიჭვი

 

სულ შვიდი ფიჭვი გვედგა ეზოში.

ერთი სიმაღლე ჰქონდათ, ერთსა და იმავე ვარსკვლავებს აჰყურებდნენ.

ღამღამობით.

როცა ადამიანები უმწეოდ ხუჭავდნენ თვალებს და ძილს ეძლეოდნენ.

იმათ არ ეძინათ.

ღამღამობითაც გამიგია ჩამოვარდნილი გირჩის ხმა.

დიდრონი, ჯიშიანი გირჩები სცვიოდათ.

ჩვენ ვაგროვებდით ხოლმე.

იმ გირჩებით ვანთებდით ღუმელში ცეცხლს.

ჩაიშლებოდა გირჩები ღადრად და მერე შეშა აბრიალდებოდა.

ოთახი თბებოდა, ფანჯრები იორთქლებოდა.

გადავუსვამდი ფანჯარას თითებს.

მივადებდი ცივ მინას ცხვირს.

შემცივდებოდა ცხვირზეც და ტუჩებზეც.

მერე შევაჩვევდი სიბნელეს თვალს.

და ვიგრძნობდი დათოვლილი ტოტების სიმძიმეს.

ხოლო შვიდთაგან ერთს ტოტები უფრო ზემოთ ჰქონდა აჭრილი.

და მასში სხვა გრძნობა იყო შენივთული.

ეს გრძნობა იყო რამდენადაც იდუმალი, იმდენადვე ძვირფასი.

ეს გრძნობა იყო მხოლოდ ჩემი.

ახლა მას უფსკრულს თუ შევადარებ.

ეს ზღაპრული უფსკრულია:

რაც უფრო ღრმად ეშვები მის სიღრმეში, მით უფრო გშორდება ფსკერი.

მერე ძილის დრო მოდის.

მერე - სიზმრების.

მგონი, სიცოცხლეც სიზმარია.

ხოლო ის, რასაც სიზმრის ჯადო არ ახლავს, ორღობის ნეხვივით იაფია...…

აი, როგორ იდგა ტოტებშეჭრილი ფიჭვი:

როგორც გრძელფეხება, კაბაწამოხდილი გოგო!

ასეთი გოგო მორყეულ, ოხშივარადენილ აბანოში ვნახე.

კაბაწამოხდილს გრძელი ფეხები და ჩიტის ბუდე გამოუჩნდა.

ოღონდ ეს სულ სხვანაირი ჩიტის ბუდე იყო:

თანაც უსირცხვილო და თანაც ნაზი;

გაჩეჩილი და თანაც ლამაზი;

უმწეო და თანაც ამაყი...…

პირის დაღება აღარ დამცალდა - ბებიაჩემმა, ფეფომ, შხაპისკენ წამაჩანჩალა.

მორჩილად დავდექი ჭავლის ქვეშ.

სასოწარკვეთილს ფეხის თითები მომკრუნჩხვოდა.

და ვერ გამეგო, რად დაედო ჯადოს ბინა ჩიტის ბუდეში.

ანდა - რად იყო ასე ჩათლახურად გულის მდაღველი...

წამოვედით აბანოდან შინ, ამოვიარეთ ატალახებული ორღობე.

არც ჩაი მეამა და არც თაფლის კვერი.

მომერია თვლემა.

ჩამაწვინა ფეფომ საწოლში და ჩუმად ავტირდი.

ეს არ იყო როყიო სევდა.

ეს იყო იმედგამოღადრული სურვილის სიმწარე...…

ჩუმ სიმწარეში გავატარე სამიოდ დღე და თოვლიც მოვიდა.

მივუცუცქდი ფანჯარას.

ცხვირზე მცივა, გავაზე მცხელა.

და ვხედავ: ტოტებშეჭრილი ფიჭვი კაბაწამოხდილი გოგოსავით დგას...…

მერე გავიგე - ასეთი რამ ღმერთკაცსაც შეიძლება დაემართოს.

თანაც - სიბერეში.

ოღონდ ღმერთკაცი რაკია, - თანაც პოეტი, - სხვანაირად იქცევა:

“მარიენბადულ ელეგიას” წერს.

უცნაურია:

პატარა ბიჭსა და ღმერთკაცს შორის უთვალავი მზის წელიწადია.

და თან…- ერთი ნაბიჯი...

თუმცა:

ბედით ან უბედობით...

ქარს თუ აჰყევი...

სადამდეა ნაბიჯზე მეტი?

 

 

სარკე

 

წამოვედი შინისკენ დაფეთებული და ვფიქრობ:

ნეტავ, გზად არავინ შემომხვდეს-მეთქი;

ნეტავ, ვინც შემხვდება, არ მიცნობდეს-მეთქი;

ნეტავ, საერთოდ არავინ მიცნობდეს-მეთქი ქვეყნად.

ვინც გიცნობს - სარკესავითაა.

შეხვდები და თითქოს სარკესავით ირეკლავს:

ყველაფერს ცუდს - რაც ჩაგიდენია;

და ყველაფერს კარგს - რაც არ ჩაგიდენია.

ვინ ისურვებს ასეთ სარკესთან შეხვედრას?

მით უფრო - მაშინ, როცა აღარაფერს ეშველება.…

ამ დროს არათუ შეხვედრა, სუნთქვაც ტვირთია.

მოდიხარ და იხუთები.

მოდიხარ და გახრჩობს.

ცრემლი და ბოღმა.

უძლურება და სიძულვილი.

შენი თავის სიძულვილი და უძლურების ბოღმა.…

ნაციხარს ზემოდან შემოვუარე.

იქ ათასში ერთხელ თუ გაივლიდა ვინმე.

გადავხედე სასაფლაოს და იქაც არავინ ჭაჭანებდა.

ჩავუარე დაჟანგულ ტრაქტორს, მიტოვებული სახლის ფანჯრებს.

უცნაურია: სულ არ შემშინებია.

სხვა დროს აქ მარტოდმარტო გამოვლას ვერიდებოდი.

ახლა ფეხზე მეკიდა - მგლებიცა და ავი სულებიც.

ახლა ადამიანის დანახვას მგლის დანახვა მერჩივნა.

ხოლო შიშზე ათასჯერ უარესი სირცხვილი გამოდგა.

მაინც შემომხვდა - დომენტი, ფოსტალიონი.

საით გაგიწევიაო, მეკითხება.

არსაით-მეთქი.

რა დაბღვერილი მოდიხარო.

წადი, შენი-მეთქი.

გაოგნდა: შენ თუ ლანძღვა იცოდი, ამას როგორ წარმოვიდგენდიო.

დავადე თავი და მოვდივარ.

მოიცადეო, დამიძახა.

გავჩერდი.

- რა მოხდა, ნიაზ?

ცრემლი ჩამიდგა თვალში:

- ყოყოჩამ თავისი ცოლი სცემა.

- მერე?

- რაღა მერე?

- ხალხი არ იყო ახლომახლო?

- ხალხიც იყო და ნახირიც.

- ხელიდან არავინ გააგდებინა?

- არა.

- მერე, შენ რატომ ჯავრობ?

- გუშინ ნაზუქი მომიტანა.

- ყოყოჩას ცოლმა?

- ჰო.

და ავტირდი.

ფუი, ეშმაკს…

და ავტირდი.

დავეშვი სირბილით ფერდობზე.

შევვარდი შინ და ჩავიხედე სარკეში.

ნეტავ, ეს არ მექნა…

ნეტავ, სარკეში არ ჩამეხედა…

სარკეს ხომ ასი წლის მერეც ყველაფერი ახსოვს…

 

 

მზე

 

დახუჭავ თვალებს და აინთება თვალებში ცეცხლი.

მხოლოდ ცეცხლი ბრიალებს.

თვითონ ხარ ცეცხლი.

ნუ ჩაიწვები!

გაუღიმე ფიჭვებს და ხეებს!

ირგვლივ იმდენი სასწაულია!

იმდენი ხმები!

მზე აბეზარია.

გათენებისას და დაღამებისას თუ დაიცხრობს სახეს.

მრგვალი...…

ძუძუსფერი...…

კერტი აკლია...……

სიცარიელე ხელისგულებში.

სადღაც მღერიან.

უმღერე მზეს, ლამაზმანო, აცქვეტილი ძუძუსთავებით!

არა, კი არ ვბოდავ,…

აი, რაში იყო საქმე:

გამატანეს მაწონი მეზობელთან.

მეზობელთან კი არა, იმის დამსვენებელთან.

დამსვენებელს ჰქვია დეიდა ირმა.

გოგონასთან ერთად ისვენებს.

მე გოგონა არ მაღელვებს.

მე მაღელვებს დეიდა ირმა.

(გოგონა სულ ტაკუნიაა - ასე, 10-12 წლის).

ხოლო დეიდა ირმა…

ყველას აღელვებს.

ახლა რომ ვიხსენებ,…ოცდაათისაც არ იქნებოდა.

სოფლის ბიჭები მართლა გავეშდნენ.

წამოწვებოდა, - ჰო, დეიდა ირმა, - წამოწვებოდა და ირუჯებოდა.

მამიდაჩემი იტყოდა ხოლმე ბოროტად: მოსწონსო!

სოფლის ბიჭებს რომ ანძრევინებს, მოსწონსო!

მე არ ვიცოდი იმ სიტყვის ასავალ-დასავალი.

მაგრამ ვხვდებოდი, რომ ბიჭებიც და დეიდა ირმაც რაღაცას მიქარავდნენ.

მე კი მხოლოდ მაწონი გამატანეს.

გამატანეს და ვხედავ:

გადაჩაჩხულა და ეფიცხება მზეს.

მზე გულუხვია - მცხუნვარებას არ იშურებს:

არც ზემოთ-ქვემოთ მოსეირნე ძუძუ-მკერდისთვის;

არც ამობზეკილი ბოქვენისთვის.

დავადექი თავს მაწვნის ქილით და ძლივს გადავყლაპე ნერწყვი.

მიღიმის, მე კიდევ შავი სათვალე მაფრთხობს.

რაშია საქმეო.

აგერ-მეთქი... აგერ, მაწონი გამომატანეს-მეთქი.

ჰოდა, გამივარდა ხელიდან ის დამთხვეული მაწონი.

მაწონი კი არა... მაწვნის ქილა.

გამივარდა და დაეცა მუცელზე.

შეჰყვირა დეიდა ირმამ.

მე ჩემი დამემართა.

ამოუვსო მაწვნის წვენმა ჭიპის ღრმული.

მერე ჩაურია საჩვენებელი თითი, მოისხა ყველგან და გაისვა ხელი.

თან იცინის.

სანამ გული შემიღონდებოდა, დავადე თავი და გამოვიქეცი.…

მერე, რომ მოვიზარდე, ბევრი ქალისთვის მითქვამს:

მაწვნიან ხელს ამოგისვამ-მეთქი.

რომ გაოგნდებოდნენ, თავს  ვიმართლებდი, უკბილოდ ვიხუმრე-მეთქი.

მოდი და, ახსენი - ლექსის, ანდა სიმღერის...

ანდა აგვისტოს მზის მხურვალებაში ამაწვნებული სასწაულის ჯადო...

 

 

გზანაცდუნები

 

მახსოვს, როგორ ამივსო გული ტკივილით მისმა ქვითინმა:

ბოზი ვარ და ბოზად დავრჩები ცხოვრებაშიო.

ეეეჰო...…

ბოზი ვარ და ბოზად დავრჩებიო...…

ცხოვრებაშიო...…

მე კარადის უკან ვიმალებოდი და ცრემლი მდიოდა.

და მეცოდებოდა ქვეყნად ყველა ბოზი და ხელმოცარული.

განურჩევლად სქესისა, გვარიშვილობისა და კონფესიური კუთვნილებისა.

გარეთ წვიმდა.

წვიმის ხმაზე გული უარესად მეწურებოდა.

და გულით მინდოდა, რომ ბოზებსა და ხელმოცარულებს ხელი გამართვოდათ:

ან ფულიანი საყვარელი ეშოვათ - თუნდაც საწყობის გამგე;

(ეეეჰო...…მაგის ბედი მე ვინ მომცაო...);

ან ლატარიაში მოეგოთ - თუნდაც ზაპოროჟეცი;

(ერთი ხეპრე ჩიოდა წყაროსთან, ზაპოროჟეცი მაინც მომაგებინაო);

ან საპასპორტოში მაინც ჰყოლოდათ ნაცნობი...…

მერე წვიმის ხმაში მდინარის ხმა გამოვარჩიე.

ან უკვე გადაეღო წვიმას, ან უკვე ჟინჟლავდა.

გამოვძვერი ჩუმად კარადის უკნიდან და გადავძვერი ფანჯარაში.

ეზოში ბნელა.

აღარ ვიცოდი, რა მექნა: იქ დავრჩენილიყავი, თუ შინ შევსულიყავი.

თან მინდოდა ბოზის დანახვა, თან ფეხი უკან მიდგებოდა.

წყაროზე ამასაც ჰყვებოდნენ:

რუსეთში სამმა ბოზმა თბილისელი ბიჭი გააუპატიურაო.

ჯერ თოკი წაუჭირეს იმაზეო - რომ არ დავარდნოდაო.

მერე რიგრიგობით გააუპატიურესო.

სამი დღე ჰყავდათ ტყეშიო.

მესამე დილას მეღორეს უპოვია ცოცხალ-მკვდარიო.

მაგრამ ჩვენი სტუმარი ისე ქვითინებდა...…

მუშტები შევკარი, კბილი კბილს დავაჭირე და შევედი შინ.

ვხედავ, ერთი საწყალი დედაკაცი ზის ჭრელი ბამბაზიის ხალათით.

ამას ვერც საწყობის გამგე უშველის და ვერც ნაცნობი საპასპორტოში.

ნიაზ, მოდიო, - ბებიაჩემი მეუბნება.

აიო, ეს არისო...…

შენ რომ ახსენებდი, ციცო დეიდა რომელიაო, ეს არისო.

როდის ვახსენებდი?

მოდი, შვილო, დამენახვეო, ციცო მეუბნება.

ვფიქრობ, ბებიაჩემთან ვერაფერს გაბედავს, ტყეში ხომ არ ვართ-მეთქი.

მივედი და ჩამოვუჯექი მუხლებზე.

ეეეჰო, მაგდა მამიდო… - ბებიაჩემს ეუბნება.

ეეეჰო...…

ყისმათი რომ მქონოდა, მეც ასეთი დათვის ბელივით ბიჭი მეყოლებოდაო...…

ბებიაჩემმა - ბორშიო; ბორში გაგიცივდაო.

შენ მაინც ხომ გახსოვს ჩემი ქალიშვილობაო…- ჩამომსვა და ბორშს შეექცა.

როგორ არ მახსოვსო - გადაპენტილ ვარდს ჰგავდიო.

იმის მერე რამდენმა წყალმა ჩაიარაო...…

ბებიაჩემი საათს ახედა.

მივხვდი: ანდრო პაპას მოსვლას ელოდება და ეშინია.

ყველა წყალწაღებული შენ როგორ უნდა შეგეცოდოსო - პაპა უჩიოდა.

ყველა წყალწაღებული და ხელმოცარულიო.

იმისგან ვიცოდი ეს სიტყვა.

ხოლო ყველას შეცოდება ბებიამ მასწავლა.

წამოვიდა ისევ წვიმა.

ალბათ, ვიღაც ჩემში არც ტყუოდა:

საშინელებაა...…

როცა გვიანი შემოდგომის წვიმიან საღამოს სხვის სახლში…

აკანკალებული ხელით შეექცევა ბორშს დაუპატიჟებელი კახპა.…

ხოლო ანდრო პაპას მაშინ გავუგებ, როცა მივხვდები: 

ხელმოცარული კაცი ისეთივე ტანჯულია,…

როგორი გზანაცდუნებიც კახპაა.

და არც იღბალს აქვს არავის ვალი - სულ არავისი...…

 

 

ზაფრა

 

წავიყვანეთ ჩემი პოინტერი გოგირდის წყაროზე - უნდა გავაბანოთ.

მეძებარი ძაღლია - მშიშარა, ჩხუბში უვარგისი.

გოგირდამდე ხუთასიოდე მეტრია ორღობეში გასავლელი.

ორღობე კიდევ ქოფაკებითაა სავსე.

უცხო ძაღლი თუ მოიხელთეს, დაბდღვნიან.

ჰოდა, დავიბარე ბიჭები, კეტებით შეიარაღდით და მოდით-მეთქი.

მერე მწყერი ჩემზე იყოს-მეთქი.

მე შუაში ჩავდექი.

ერთ ხელში მეც კეტი მიჭირავს; მეორეთი ძაღლს ვიმაგრებ თოკით.

დაგვინახა ბებიაჩემმა და შესძახა: “Aვე ჩესარ!”

ცეზარა ჰქვია პოინტერს, ბებიაჩემი კიდევ კათოლიკეა.

ჰოდა, წავედით.

კვესტორებივით მივაცილეთ ცეზარა გოგირდამდე.

არადა, თურმე მთავარი ახლა იწყება.

დედაკაცები დგანან გოგირდის რიგში სარეცხით.

დაგვინახეს და აღავღავდნენ - ჩვენ ძაღლის დაბანა არ გაგვიგიაო.

თქვენი ლანდი არ იყოს აქაო.

ძალიან რომ ვეხვეწეთ, გული მოულბათ - ჯანდაბასო, დადექითო.

დავდექით ჩვენც რიგში.

სანამ რიგი მიიზლაზნება, ორი კვესტორი ყარაულში დგას.

სამნი მდინარეზე ჩავედით ბაჭყატების დასაჭერად.

მდინარემდე ოციოდე ნაბიჯია.

მერე ჩაივლი პატარა ფერდობს და - მიჩხრიალებს ფლატეზე.

კოჭებამდე წყალში ვდგავართ.

მხრებზე აგვისტოს მზე გვაჭერს.

დრო გაჩერებულია.

წამში უკვდავებაა შენივთული.

ჰერაკლიტეს რომ ჩვენ მდინარეში ბაჭყატები ენახა...

ანაზდად ძაღლის წკავწკავი გავიგე. მერე - ყმუილი და ტირილი.

ფლატედან წყარო არ მოჩანს - არ ვიცი, რა ხდება.

ვეცი კეტს და ავირბინე ფერდობი.

ვხედავ, ვიღაც ჩექმებიან ვირგლას გაუგდია ფეხქვეშ ცეზარა.

სხვები მიშტერებიან, ხმას არ იღებენ.

მე თვალთ დამიბნელდა.

მხოლოდ ვირგლას ზურგს ვხედავ და ყმუილი ჩამესმის.

მივვარდი და დავუშვი თეთრხალათიან ბეჭებზე კეტი.

პირველად რომ დავუშვი, ეტყობა, გონს ვერ მოეგო.

წახრილი იყო და გაიმართა.

დავუშვი მეორედ და მოტრიალდა.

მოტრიალდა და ელდა მეცა - ყაჩაღაა!

იმის შიშით ცაში ფრინველი არ ჭაჭანებს და მიწაზე ჭიანჭველა.

ჩასისხლიანებული თვალებით მიყურებს.

შავი წვერითა და ყვითელი კბილებით მზარავს.

გადავაგდე კეტი, ავუშვი ძაღლი და გამოვიქეცი.

მოვრბივართ და ვნატრობ:

ნეტავ, ეზოში შევასწრო-მეთქი;

ნეტავ, ტყვია არ დამადევნოს-მეთქი...…

ძრავის ღმუილი ჩამესმა.

მოვიხედე და - “კოლხოზნიკით” მოდიან.

ღმერთო, მიშველე!

გამიქაჩა სირბილში თოკი ცეზარამ და წავიქეცი.

წამსკდა ცხვირიდან ორ ტოტად სისხლი.

მაინც მივასწარი ჭიშკრამდე.

შევვარდი ეზოში და გადავუგდე ურდული.

ცეზარა ცარიელ საქათმეში შევაგდე და მივუხურე კარი.

ბებიაჩემი მეძახის.

მივვარდი ონკანს და შევუშვირე სახე - სისხლიანი არ მნახოს-მეთქი.

ისევ ბებიაჩემის ხმაა - მობრძანდიო, ვიღაცას ეუბნება.

რაღა ვიღაცას? 

ვარ გველნაკრავი კურდღელივით გაშეშებული.

- ნიაზ!!! - ეს უკვე დასასრულია.

ნეტავ, ეშაფოტზე ასვლისას მეფეებს თუ უკანკალებდათ მუხლები?

მივედი.

ქანაობს, ისეთი მთვრალია.

გამოაჩინა ყვითელი კბილები:

შენ, ძმისწულო, ნიაზი კი არა, კნიაზი უნდა გერქვასო.

გადამისვა თავზე ხელი.

მერე “კოლხოზნიკის” ხალხს გასძახა.

მომართვეს ერთი უზარმაზარი საზამთრო.

დღეს ეს იკმარეო, ხვალ მე ვიცი შენი პატივისცემაო.

ძლივს აითრია “კოლხოზნიკში” ტანი და წავიდა.

დავრჩი გაოგნებული კაცისა და ღმერთის სულგრძელობით...…

დილით გამოვედი ეზოში ფეხშიშველი, ცხვირგასიებული.

ვხედავ, ბებიაჩემი ტირის.

რა მოხდა-მეთქი, ვეკითხები.

ყაჩაღა ტრაქტორს გაუტანიაო.

როგორ-მეთქი.

ისე გალეშილა, ტრაქტორს თვითონ ჩავარდნიაო.

კაკლების ზემოთ ლურჯი ცა მოჩანს - უსასრულო, უსასრულო...…

თავი ჩავკიდე.

ისე დავყურებ ტერფებს ბალახზე, როგორც პირუტყვი - მკვდარ ნაშიერს...…

 

 

ზამთრისპირისა

 

ხეირიანი ფიქრი იღბალივით არის - როდის დაგემართება, ვერ გაიგებ.

  მე კიდევ სხვანაირად მეგონა.

  მეგონა, ხეირიან ფიქრს რომ მოვიჩვევ, იღბალიც წაღმა წამივა-მეთქი.

  ჰოდა, სანამ ასე მეგონა, ფიქრმაც დამივიწყა და იღბალმაც.

  აი, რა მახსენდება:

  წავედით ერთხელ შეშაზე მე და ძია თენგიზა.

  ის დროა, უკვე ჰაერში რომ იგრძნობა თოვლის სურნელი.

  ჰაერთან ერთად ტყის მდუმარებას ისუნთქავ.

  მდუმარებასთან ერთად - სიმშვიდეს.

  ჯერ არ მოუყინავს.

  ფერდობს რომ აივლი, გცხელა.

  ძია თენგიზას ხელში ცული უჭირავს, წალდი ქამარში გაურჭვია.

  ტყავგამოკერებული შარვალი შვენის, ნაცრისფერი თმა.

  წლების ნაცარი უმშვენებს სიდარბაისლეს.

  მე მხარზე მაქვს გადებული ცული.

  მივიზლაზნები.

  ჩემი ნაცარი თვალში შესაყრელად თუ მეყოფა.

  გადავიარეთ ღელე, შევუყევით თხილიანს.

  ხეებს უკვე მოუწყენიათ.

  ნაძვებს უკვე შეეპარა ზამთრისფერი მწვანე. 

  მივადექით ტახიჭალას.

  ქარი ამოვიღოთო, ძია თენგიზა მეუბნება.

  ჩამოვსხედით, მოვუკიდეთ ორივემ “პრიმას”.

  ვიღრიჯებით და ვეწევით: ის - დარბაისლურად, მე - ქარაქუცურად.

  ჩემ ბიჭობაში აქ ტახს ვერ გამოლევდიო, მეუბნება.

  ტახის მეტი რა არის-მეთქი სოფელში, ვუთხარი.

  ცერად გადმომხედა - ეს რა კაცი ხარო.

  ამოვიღეთ ქარი და დავიკაპიწეთ მკლავები.

  კარგა ხანს ვჩეხეთ.

  სიქა რომ გამძვრა, ტელეგრეიკა დავფინე ხის ძირში, ხეს მივეყუდე ზურგით.

  კოდალას ავხედე, თავგამეტებით რომ უკაკუნებდა.

  ფოთოლგაცვენილი კენწეროები ნისლს ამოევსო.

  ნისლში შეგუბებულიყო უსასრულობა...…

  - რამდენი წლის ხარ, ძია თენგიზ?

  - ორმოცდაათის.

  - ყოყოჩა შენხელაა?

  - უმცროსია. ორი წლით.

  - რატომ გადაგეკიდა?

  - ყოველთვის უნდოდა, უფროსი ყოფილიყო.

  მე ჩავიცინე.

  ძნელი გასარკვევი იყო, როდის ხუმრობდა ძია თენგიზა და როდის - არა.

  - იყოს უფროსი. რა დაშავდება?

  - არც არაფერი. მაგრამ მხოლოდ სურვილი არ კმარა.

  - უფროსობისთვის?

  - უფროსობისთვის, ჭკუისთვის, ადამიანობისთვის...…რა ვიცი... მხოლოდ

სურვილი არაფრისთვის კმარა.

  ჯერ არ ვიცი, რომ ყმაწვილკაცური თავდაჯერების მეტი, თვითონაც არა-ფერი გამაჩნია - სურვილების გარდა.

  ჯერ ადვილია ქირქილი.

  ყოყოჩაზე, კოდალაზე, უჭკუობაზე.

  ყმაწვილკაცობის ნისლში სხვა რა ყოფილა ძნელი?

  - დომენტისგან წინა კვირას ძროხა უყიდია.

  - ვის?

  - ვის და ყოყოჩას.

  - მერე?

  - მერე ბირჟაზე უთქვამს, მივქარე, ძვირი მივეცი, ძვალია და ტყავიო.

  - გჯერა, რომ ძვირს მისცემდა?

  - რომ უყიდია, იმავე საღამოს უთქვამს.

  - კიდევ იტყოდა.

  - გამოსულა დილით ბირჟაზე და ისევ უთქვამს, ძვირი მივეციო.

  - დედაკაცსაც დააფეთებდა.

  - ფეფოს შეხვედრია. მოდის თურმე და იწყევლება. რა მოხდა ელიჩკაო, ფეფოს უკითხავს. რაღა რა მოხდა, ყოყოჩას ძროხაში ძვირი მიუციაო.

  იცინა ძია თენგიზამ.

  მერე თქვა:

  - რა ქნას, წვალობს...…როგორც შეუძლია, ისე უმკლავდება თავის იღბალს.

  შემეცოდა ყოყოჩა.

  იღბლისგან დაჩაგრულა-მეთქი.

  წამით შემეცოდა დაჩაგრულების წუთისოფელი.

  თვითონ ქუდბედიანი მგონია თავი - ასე რა წამახდენს-მეთქი.

  - შენ დაისვენე. - მითხრა. - მე ტოტებს ავათლი.

  ნელ-ნელა აიკრიფა ნისლმა.

  აქა-იქ გალურჯდა ცა.

  ქვემოთ, ტაფობში, სოფლის სახურავები ბოლავდნენ.        

  მეჩვენებოდა, რომ ფერდობს სწვდებოდა კვამლის სურნელი.

  საყდრის სიმყუდროვე...…

  ნაძვების სევდა...…

  ცულის ხმა შვენოდა ზამთარს და ზეცას...…

  მერე სროლის ხმა მოისმა ყრუდ.

  ალბათ, ჩხართვზე ნადირობდნენ უსაქმურები.

  გამახსენდა ყაჩაღას ბიჭი:

  ნეტავ, ციხეში რით უმკლავდება-მეთქი თავის იღბალს.

  კარგი:

  ყოყოჩა სიძუნწით უმკლავდება;

  ძია თენგიზა - სიდარბაისლით;

  ყაჩაღას ბიჭი? - მუშტით თუ ბებუთით?

  ამოვიდე თავქვეშ მკლავი და დავფიქრდი:

  ყაჩაღას ბიჭი ნემსის ყუნწშიც გაძვრება, მაგრამ აი, მე - რით უნდა გავუმკლავდე-მეთქი ჩემ იღბალს, ან ჩემი იღბალი რა არის-მეთქი.

  ჰოდა, მაშინ მივხვდი: თავი რომ კიტრად მომაქვს, თურმე ჩემი იღბლისა არაფერი გამეგება. 

  და თუ არაფერი გამეგება, როგორღა გავუმკლავდე?

  უკვე მაშინ მეტყობოდა კოჭებში უვარგისობა.

  ღმერთმანი… უხეირო ფიქრის ხაფანგს მუშტიც სჯობია და ბებუთიც...… 

  ჩამოვსხედით სატრაპეზოდ და ძია თენგიზს ვეკითხები:

  - იღბალს როგორ უნდა გაუმკლავდეს კაცი?

  არაყი გადაკრა, წარბები ასწია და ასე, წარბებაწეულმა მითხრა:

  - იღბალი ქალივითაა: ან უნდა შეეჩვიო, ან უნდა მოარჯულო.

  - თუ ვერც შეეჩვიე და ვერც მოარჯულე?

  - მაშინ უნდა გამოიცვალო.

  - თუ ვერც გამოიცვალე?

  - მაშინ, სჯობს, ტყვია ითხლიშო შუბლში.

  გადავკარი მეც არაყი და დავიღრიჯე:

  - ეგ - კარგი. მაგრამ თუ შენი იღბლისა არაფერი გაგეგება?

  - გაიგებ. როგორც ჭირი არ მალავს თავს, ისე - იღბალი. წყლულების ლოკ-ვაში ენა რომ გაგიშრება - გაიგებ.

  ხელისგულებზე დავიხედე - უნებურად.

  მარჯვენა უკვე დაბუშტული მქონდა ცულის ტარისგან.

  ოდნავ მეწვოდა.

  სიცოცხლის დილაა - პირველ წყლულებს ადვილად ვიშუშებ.

  - შენ როდის გაგიშრა ენა, ძია თენგიზ?

  ისევ შემომხედა ცერად:

  - რეგვნულმა ცხოვრებამ რომ დამღალა - მაშინ.

  - და შენ იღბალსაც გაუგე?

  - არა. მაშინ მხოლოდ იმას მივხვდი, რომ რეგვენი ვიყავი.

  - მერე? როგორ მოიშალე რეგვნობა?

  - თავიდან ვიფიქრე, ჭკუას თუ მოვუხმობ, რეგვნობასაც მოვიშლი-მეთქი. ჰო...… ის კი აღარ ვიცოდი, ჭკუისთვის როგორ მომეხმო. მერე ვიღაცამ მირ-

ჩია, ჭკუა წიგნით ისწავლებაო. მეც ვიშოვე ერთი დაგლეჯილი “ყარამანია-

ნი” და კითხვა დავიწყე.

  - გიშველა?

  - არა. ჭკუას წიგნით ვერ ჩაანაცვლებ. ვერც იღბალს ჩაანაცვლებ ჭკუით.

  - მაშ როგორ უნდა მოიქცე?

  - აკი გითხარი, წყლულები უნდა დააგროვო-მეთქი. სანამ შენ ტყავზე არ

გამოცდი ცხოვრების ავ-კარგს, არაფერი გამოვა.

  ადგა და გააგრძელა ჩეხვა.

  მე კიდევ ამოვიოხრე: ეეჰ-მეთქი... ცხოვრების ავ-კარგს სანამ გამოვცდი, ცხოვრებაც გავა-მეთქი.

  შორეთმა მომტაცა თვალი.

  ღამით ცეცხლი იტაცებს თვალს, დღისით - შორეთი.

  ხოლო ყმაწვილი კაცის ფიქრს ყველაზე უნამუსოდ ქალი იტაცებს.

  ვნატრობ, ნეტავ ზაფხული მალე მოვიდეს, ეგებ, ლამზირას ისევ გამოუჩნ-

დეს ნიფხვის უბე-მეთქი.

  ერთხელ, აგვისტოში, კვერცხი ესესხა ფეფოს.

  მერე წამოითათხა მოღვენთილი - აქაოდა, როგორ ცხელაო.

  შალიკოს ცოლს ლანძღავს.

  მაგ ნაბოზრისთვის ეს მგელივით კაცი მენანებაო. 

  ეეჰო...…როგორ მოვუხდებოდით ერთმანეთსო...…

  წამოიხადა კაბის კალთა და გაუნიავა ტურფა ცხვირ-პირს.

  მერე ვაიო, დაიძახა; ბიჭთან რეებს ჩავდივარო.

  ეგ არაფერიო, ფეფომ უთხრა; ჯერ ბავშვიაო.

  ბავშვი მეძახე - ისეთ სიზმრებს ვხედავ ღამ-ღამობით...… 

  სიზმარივით ჩადნა ის დღეც.

  ზაფხულის მოლოდინში - სიცოცხლეც...

  ერთხელაც, ზამთრისპირს, გავიდეთ მხარზე ცულები მე და თენგიზას ბიჭმა და შევუყევით ტახიჭალისკენ...

.................................................................................................................................................................

  უხეირო ფიქრი გვარიანი ჭირია - ერთი თუ მოიხიბლე, მერე თავს ვეღარ

დაიხსნი.

  ვისაც ფიქრის ხვრელი თხუნელასავით უთხრია, ის ჩაიცინებს - იმან იცის

ამ ჭირის ხიბლისაც და მავნებლობისაც.

 

  უხეირო ფიქრს ერთი სიკეთე მაინც სჩვევია: თუ არ დაიზარებ და სიქას გაიძრობ ფიქრით, ბოლოს გამოლენჩდები. ჰოდა, რომ გამოლენჩდები, თუ გაგიმართლა, ხეირიანი ფიქრის ნასახს სწორედ მაშინ უნდა გამოკრა ხელი.

 

  უხეირო ფიქრი ხეირიანი ფიქრისთვის გაღებული ხარკია.

სხვა საქმეა, რომ ხეირიანი ფიქრი მხოლოდ ამას არ სჯერდება და ბევრად

მეტს მოითხოვს.