ირაკლი ფარჯიანი. ყვავილები ჩიტით.
1988. ქაღალდი. პასტელი.
პანორამა უცნაურადაა განყენებული. ერთი შეხედვით, თითქოს ფერები საგნებს ნიღბებად იშველიებენ (ეს, განსაკუთრებით, ყვავილებში იგრძნობა), და თვალთმაქცურად მოქცეულან კონტურის ფარგლებში, ხანაც უკუუგდიათ ფორმის გარკვეულობა და კონტურიც კვლავ ფერში იკარგება. ლამის უფორმო ყვავილები დაუდევრად არეულან ერთმანეთში - სწორედ ისე, როგორც შესაქმის პირველ წუთებში შეიძლება ყოფილიყო. ისინი თითქოს ჩვენ თვალწინ იშვიან ფერიდან, თუმცა, მისი დიქტატისაგან ჯერაც არ გამოთავისუფლებულან და ამიტომაც ჩამოღვენთილა მათ სხეულებზე თეთრი - ქვევით, ქოთნის ყელზეც სითხედ რომ იღვრება. თავად ჩიტის სხეულსაც კი, რომელიც გულმოდგინედ და ფაქიზად არის გამოკვეთილი, თეთრი წვეთები ჯერაც გასდის და მიწაზე იღვრება. საგნები თითქოს ოდნავ დაუდევრადაც იძერწება თხიერი ფერებით. ეს უფრო პირველადი ჩანაფიქრის მდგომარეობიდან ახლადგამოსული სამყაროა, ვიდრე არსებული და ამიტომაცაა ასეთი განყენებული. აქ ყვავილი, როგორც საკუთარ თავთან იგივური რამ, ჯერაც არ აელვარებულა ფერების მრავალსახოვნებით, ჯერაც ერთგვარი მეტაფიზიკური სიცივის მატარებელია. იგი ჯერაც არ ქცეულა ღვთის დასრულებულ ჟესტად. ეს უკანასკნელი ჯერ პირველ მინიშნებებად არსებობს. აქ ქმნა ჯერაც ფერით ოპერირებს და არა ნივთიერებით. ფერმწერსაც არსებობის ამ განზომილებაში მოუპოვებია თავისი ყუდრო ან ჯერ მხოლოდ დაუგულებია და ფერებთან თამაშში ჩართვით ცდილობს იქ დავანებას. აქ ჯერაც არარას საშოდან გამოსული ფერი უპირატესობს; ჯერაც იგრძნობა პანორამის მეტაფიზიკური, მდუმარე განდგომა. უფრო სწორად, პანორამა აქ იმ უცნობ ენაზე მეტყველებს, ჩვენ რომ მდუმარებად გვევლინება, რადგან ეს მეტყველება მეტყველებაა ქმნისა და არა ქმნილისა. საგნები თითქოს ჯერაც ეფემერულებია და ამიტომაც ჩაკეტილა მათთან დიალოგის გზები. მთელი ამოცანა სწორედ ქმნის ამ მეტაფიზიკური აქტის თანხმიერებაში მოქცევაა, რათა პირველად სიტყვასთან ერთად დავბადოთ ეს საგნები.
ერთგვარი გამონაკლისი ჩიტია, რომელიც თითქოს უკვე გამოთავისუფლებულა ფერების საშოდან, თეთრის ბოლო წვეთები ჩამოსდის სხეულიდან და ოდნავ ნისკარტაწეული იცქირება.
ასე ფრთხილად, ლამის მხოლოდ მინიშნებით ცდილობს მხატვარი მიგვიყვანოს იმ, ერთი შეხედვით, უხერხულად ბანალურ განცდამდე იმისა, თუ როგორ აღავლენდა ჩიტი უფლის დიდებას. ჩვენი საკომუნიკაციო იმპერატივები ხომ გვავალდებულებენ, რომ უარი ვთქვათ ამგვარი განცდების გამჟღავნებაზე და თუ მივანიშნებთ, მხოლოდ იმ ინტელექტუალური გამოცდილებებისა და ალგორითმების გავლით, მეზვერეებივით ჩვენი თანაარსებობის სოციალურ ფორმებში რომ ჩასახლებულან და გვავალდებულებენ, ხარკი ვუხადოთ. ისინი ყოველთვის რაღაც სხვა ბილიკებისკენ გვიტყუებენ და გვაიძულებენ, უარი ვთქვათ უშუალო სიცხადეებზე. არადა, შევეცდებით თუ არა, თავი ავარიდოთ ამ გზებს, რათა ეს სიცხადე მთელ მის სადა უშუალობაში გამოვთქვათ, მისგან აღარაფერი დარჩება, გარდა ყალბი პოზისა და უხერხული სენტიმენტალური თვალთმაქცობისა. კიდევ ერთხელ დავრწმუნდებით, თუ რამდენად შეუძლებელი თუ არა, ძნელი ამოცანაა, წერტილში ჩაკარგული ძენონის ისარი კვლავ გზაზე აამოძრაო ისე, რომ არც ამ წერტილის ჰიპნოტური ხიბლი დაკარგო და გზაზეც არ თქვა უარი. შესაძლებელი არის კი, რომ ეს უშუალო სიცხადე, ეს „მარად ბავშვური აკმეს“ ნაყოფი კომუნიკაციებში განვათავსოთ ისე, რომ იგი ერთ-ერთ ზერელე სიცხადედ, ლაყბობის ჰორიზონტალურ სივრცეში სათრევ ბანალობად არ იქცეს? როგორ უნდა გამოხატო ის, რომ ჩიტბატონა თუ ნიბლია ჩიტი უფლის დიდებას აღავლენს და ეს ჩვენი დიდებული შუამავალი (ცოცხალი არსება ხომ დიდი შუამავალია ადამიანსა და უფალს შორის) შენც მიგიძღვის უფლის დიდების აღვლენის ბილიკებზე და რომ იგი ამას ახერხებს მხოლოდ იმის წყალობით, რომ არ არის ჩაჭერილი სემანტიკაში ჩასაფრებული მეზვერეების მიერ? თუ - ამ მეზვერეებისათვის თავის არიდება მხოლოდ მაშინ შეიძლება, როდესაც შევძლებ და მათ მიერ ნაკარნახევ საკომუნიკაციო იმპერატივებს ჩემი სულის უსასრულო მარტოობაში გავექცევი? წინააღმდეგ შემთხვევაში იგივე ბედი მელის, რაც ბოსხისეულ ჯვრის მტვირთველს - ან განმდევნიან და ან კიდევ გამაკრავენ ჩემს სანეტარო ვერტიკალური და ჰორიზონტალური კავშირების მარადიულ სიმბოლოზე - ჯვარზე. გამოსავალი, როგორც ვთქვით, ან ნებაყოფლობითი ოსტრაკიზმია, ან კიდევ შემოქმედის წმინდა თვალთმაქცობა, რომელიც თითქოსდა მხოლოდ ასლს ქმნის მგალობელი ჩიტისა, მაგრამ ფერებისა და კონტურების ენით ამ ასლს იმ კონცენტრული წრეწირებით ნიღბავს, სინგულარობის წერტილის გარდუვალობისაკენ რომ მიგიძღვიან - უბრალოდ, კი არ გახსენებენ მას, არამედ „მოტყუებით“ მიჰყავხარ მისკენ, ლამის შეუმჩნევლად გათავისუფლებენ ზერელე კავშირების ინტელექტუალური კომფორტისაგან და ტოტალური შეხვედრის დიდებულ და ულმობელ მორევში გითრევენ. ერთი შეხედვით, ისინი ადასტურებენ იმას, რაც ფხიზლად განაბული მეზვერეებისათვის სრულიად ცხადი და მისაღებია და ამავდროულად კონტრაბანდისტივით გააპარებს მათ მიერ აკრძალულ საქონელს და ამით ეროზია შეაქვს მათ თვითმკმარობასა და თვითკმაყოფილებაში. იგი იმ მეამბოხეს ჰგავს, რომელიც საზღვარზე შენიღბულად იარაღსა და ასაფეთქებელ მასალას აპარებს - აპარებს, როგორც ამ უნაყოფო კალეიდოსკოპის წინააღმდეგ შეთქმული, მაგრამ აპარებს არა ასაფეთქებლად - მას კარგად ესმის, რომ აფეთქება მხოლოდ ახალი უბედურების, ზერელობის ახალი სიხისტის დასაწყისი იქნება - არამედ საიმისოდ, რომ მასში სამარადისოდ შეინარჩუნოს ბზარი, რათა მიწიერ მეუფეს არ მიეცეს საშუალება, ბოლო წერტილამდე უზრუნველყოს ფუქსავატ საკომუნიკაციო სიცხადეთა ჰარმონია. იგი ვერტიკალურ კავშირებზე ყოველ მინიშნებას მისივე გროტესკულ ორეულად აქცევს და მოხეტიალე ადამიანის სულს ისე სთავაზობს. ასე აქცევს იგი მომლოცველს ტურისტად, აგასფერის, ამ თანამედროვე, ყოველგვარ დრამატიზმს მოკლებულ, უბადრუკ ორეულად; მარადიული ხეტიალი სანახაობებით ტკბობით რომ შეუნიღბავს; ჭეშმარიტების ძიება - ფილოსოფიურ თუ რელიგიურ ესტრადად უქცევია; სახლი, როგორც სულის მარადიული სამყოფელის ალეგორია პოსტმოდერნის ტრანზიტულ არქიტექტურად გარდაუქმნია, რომლის იდეალიცაა „აქ და ახლა“-ს კონტურების წაშლა. ოღონდ კი ადამიანის სულმა არ მიაგნოს ბზარის წერტილებს, ოღონდ კი იგი არ დასძლიოს ცთუნებამ, ხილულის ჰიპნოტურ ხიბლს მიეცეს და ყური დაუგდოს, გამთენიის ჟამს როგორ აღავლენს უფლის დიდებას პატარა ჩიტი.
ირაკლი ფარჯიანი. ჯვარცმა. 1991 წელი
რა უნდა იყოს ტილო მხატვრისათვის? ცხადია, ეს არ არის ინსტრუმენტი. ეს არც სუბსტანციაა იმისა, რაც უნდა შეიქმნას. პირველ მიახლოებაში, ეს არის ადგილი, სადაც მისი შინაგანი გამოცდილება გარეგანად უნდა იქცეს, მაგრამ ეს ერთი შეხედვით, თუ მივიჩნევთ, რომ იგი უკვე ფლობს ამ შინაგან გამოცდილებას და თითქოს უკვე „იცის“ საკუთარი გამოცდილების შესახებ. ერთი შეხედვით, ეს არის ადგილი, სადაც ჭირვეულად და წინააღმდეგობებით უნდა იშვას ის, რასაც იგი უკვე ატარებს. ამ აზრით, ტილო იგივეა მისთვის, რაც სუფთა ფურცელი მწერლისათვის, სცენა რეჟისორისათვის და ასე შემდეგ. თუ ამას დავიჯერებთ, ნახატის დაბადება, ერთი შეხედვით, სრულიად ნათელი ჩამონათვალით - ჩანაფიქრი, ინსტრუმენტალიები, ტექნიკა, ტილო - შეიძლება აღვწეროთ და მთელი ამოცანა ტექნიკური გამოცდილების არსებობა ყოფილა. ცხადია, ტილო გამოცდილების განთავსების ადგილია, მაგრამ გამოცდილებისა, რომელიც არსებობს, როგორც შილერი ამბობდა, ერთგვარი მუსიკალური განცდის სახით, ერთგვარი ენერგიის სახით, რომელიც მხატვრისაგან ფორმის მიცემას მოითხოვს. თითქოს ევას ვაშლი მიეწოდებინოს მისთვის და ამით ამოეგდოს ჩვეული და თანაზომადი სამყაროდან. ფერები, სიტყვები თუ ბგერები ამ დროს ის ინსტრუმენტებია, რომლებმაც ამ ენერგიის ფორმა უნდა შექმნან, უფრო სწორად, მისი განთავსების ადგილი შექმნან და ტილო, ამ აზრით, სხვა არაფერია, თუ არა ამ ადგილის ადგილი, მისი სცენა, მისი ასპარეზი, ადგილი, სადაც სიტყვაც, ფერიცა და ბგერაც თავისი ნებელობის გამჟღავნებას იწყებენ. ენერგია, რომელიც ფორმას მოითხოვს, ჭირვეულად ცდილობს ფერის ნებელობის დამორჩილებას და ეს ბრძოლა გრძელდება მანამ, სანამ ამ ორი ნებელობის - იდუმალი პირველადი ენერგიისა და ფერის (თუ სიტყვისა, ბგერისა, ქვისა და ასე შემდეგ) ნებელობები სიმფონიურ თანხმიერებას არ მიაღწევენ და იდუმალი ენერგიის ნებას მხატვრის გამოცდილებად არ გააფორმებენ. ამიტომაც არ არის ტილო მხოლოდ ჩანაფიქრის განთავსების ადგილი. ჩანაფიქრი იბადება ამ ენერგიისა და ფერის ნებელობათა თანხმიერებაში. თავდაპირველად კი არსებობს ერთგვარი ფორმამიუცემი, მაგრამ ფორმის მნებავი ენერგია, ჭირვეული, მოუსვენარი ენერგია, რომელიც ლამის ავხორცი ჟინით ცდილობს ფერის დამორჩილებას. თავდაპირველად არსებობს მხოლოდ უსისტემო და გაუფორმებელი ფრაგმენტები იმისა, რაც უნდა იშვას, ერთგვარი ემპედოკლესეული ნახევარარსებები, რომლებიც იბადებიან, ერთმანეთში გადადიან, ქრებიან და კვლავ იბადებიან, სანამ ფერისა და კონტურის ნებელობის აღიარებით არ მიაგნებენ თავისი განთავსების ადგილს. ამით ტილო ადგილის ადგილია, ენერგიისა და ფერის თანხმიერების გამჟღავნების ადგილია, უვნებო, საკუთარი ნების არმქონე ადგილი, თუმცა კი მხატვარი ზოგჯერ მაინც ცდილობს ნებელობა მიანიჭოს მას იმით, რომ მისი კოლორიტის არსებობას აღიარებს. იგი თითქოს ბოლომდე უსიცოცხლო რჩება და იმ ქალს ჰგავს, რომლის სილამაზეც იკარგება ძვირფასეულობისა თუ მშვენიერი ტანისამოსის ბრწყინვალებაში. მაგრამ ეს მხოლოდ თითქოს, რადგან მხოლოდ გვიან ამჟღავნებს თავის ნებელობას, მხოლოდ გვიან აღიარებს, რომ საბოლოოდ სწორედ მას წარუტაცია ენერგიისა და ფერის ბრძოლის დრამის მთელი ნაყოფი და თავად ქცეულა მხატვრის გამოცდილების ახალ ჰორიზონტად, იმ ტრანსპორტად, რომელმაც უნდა ატაროს კიდეც მხატვრის გამოცდილება ადამიანურ საკომუნიკაციო სივრცეში. იგი იმ ბრძენი ქურდივითაა, რომელიც საბოლოოდ ისაკუთრებს მთელი ამ დრამის ნაყოფს და გაიძულებს, რომ ეთაყვანო, თუმცა კი თავად მთელი ამ ისტორიის განმავლობაში პასიურად იყო განაბული. არადა, თურმე ელოდა, როდის დასრულდებოდა ყველაფერი და მიითვისებდა ნაყოფს. მხატვარიც ხომ მისი წყალობით რწმუნდება, თუ როგორი ამაო იყო მისი მცდელობა, როგორმე ერთმანეთთან შეერიგებინა ენერგიისა და ფერის ნებელობები და რომ ყველაფერი კვლავ ხელახლაა დასაწყები.
საგნები და მიმართებები წყალში ჩაწვეთებული აკვარელივით ჰკარგავენ კონტურებს და მათ გვერდით ახალი სახეები ჩნდება, უსასრულოდ ნაცნობი სახეები – საგნები, ადამიანები თუ მიმართებები. სრული განცდაა, რომ ისინი ნამდვილად არსებობდნენ შენს გამოცდილებაში და მათი ნამდვილობის ხარისხი ნებისმიერ ნამდვილობას აღემატება, თუმცა კი გამოფხიზლებულს ვერა და ვერ გაგიხსენებია, როდის იყვნენ ისინი შენი გამოცდილების წევრები და როდის გადაეყარე მათ, როდის დაამჩნიეს კვალი შენს ცნობიერებას და რატომ იკარგებიან გამოფხიზლებისთანავე, თუმცა კი გიტოვებენ განცდას, რომ ისინი კვლავ მნიშვნელობენ და რომ შეიძლება ისიც მოხდეს, კვლავ გესტუმრონ მთვლემარებაში. მთავარია, რომ ისინი, თურმე სადღაც არსებობენ და მნიშვნელობენ. ზღაპარი და მითი თითქოს ასეთ მთვლემარების ხილვებში განაცვლებენ ადამიანს. უსასრულოდ ნაცნობი და გამოცდილებაში ნამდვილად არსებული ადამიანები, არსებები და სიტუაციები მათი მეშვეობით გახსენებენ თავს და ცნობიერების ველს ახალ განზომილებებს სძენენ. ამიტომაც არის მითი ნამდვილზე უნამდვილესი რამ, კიდევ უფრო ნამდვილი, მე ვიტყოდი, მტკივნეულად ნამდვილი, ვიდრე ის მოვლენებია, ჩემს სიფხიზლეს რომ ქმნიან. მხატვარი ცდილობს, საკუთარ სხეულში შეინარჩუნოს ისინი – სხეულში, რომელზეც თავიდანვე ვისაუბრეთ და რომელსაც ჩვეულ გარემოებებთან ერთად ნახატებში ასახული მისი ცნობიერების დინამიკა, მისი ფიქრებისა და განწყობების თავგადასავლები ქმნიან და რომელშიც ცდილობს, ჩვენც შეგვიტყუოს, რადგან ჩვენი დასტურისა და თანაყოფნის გარეშე ამ სხეულის არსებობა წარმოუდგენელია. უფრო მეტიც, ამგვარი შეტყუებითა და დასტურით არსებობს ჩვენი თანაყოფნის სივრცე და ამ სივრცეში ჩნდებიან ის ნამდვილზე უნამდვილესი არსებებიც, ვისაც ყოფნის სხვა „ადგილი“ არ გაჩნია. მხატვარმა და მე, აღმქმელმა, მუცლითმეზღაპრემ და მე, მსმენელმა, პოეტმა და მე, მკითხველმა, მუსიკოსმა და მე, ბგერათა ამ ჰარმონიაში გაგუვებულმა უნდა დავადასტურო ამ სივრცის არსებობა – ალბათ, ერთადერთი ნამდვილზე უნამდვილესი სივრცისა, რომელშიც ადამიანებმა იმ იდუმალ არსებებთან, გარემოებებთან თუ თავგადასავლებთან ერთად შეიძლება ვიარსებოთ. ეგაა, მხატვარს (მუსიკოსს, პოეტს თუ უბრალოდ, ბრძენს ამ სიტყვის აღმოსავლური გაგებით) იმის კომპეტენცია მინიჭებიათ, რომ ამ დასტურის პროვოცირება მოახდინონ, მისცემიათ იმის სიმამაცე, რომ მთვლემარების ხილვათა ნამდვილობა არა მხოლოდ ეღიარებინათ, არამედ ჩვენთვისაც შემოეთავაზებინათ. და მაინც, ადამიანური უმწეობა აიძულებთ, რომ ის, რაც მოიპოვეს, ტილოს, ფურცელსა თუ თიხას გადააბარონ შესანახად, რადგან თავად ვერ უძლებენ ამ მონაპოვარის ზღვრულ დაძაბულობას.
ირაკლი ფარჯიანი. სერიიდან „ფაუსტი“. 1986 წელი
ფაუსტის თემა გარდუვალობით ეხმიანება ეჭვს, რომელიც ჩრდილივით დასდევს ადამიანს: ხომ არ ყოფილა წამი, როდესაც სადღაც და ოდესღაც, სასოწარკვეთილს ან თუნდაც ნახევრად ხუმრობით მომიხმია ძალები, რომლებიც მე, როგორც მთელი სამყაროს წინააღმდეგ შეთქმულს, მარტოსულის ძალმოსილებასა და თავისუფლებას მომანიჭებდნენ? იქნებ ეს ნაბიჯი უკვე გადავდგი, თუმცა კი ზერელე თამაშით, საკუთარ თავთან თავქარიანი ლაყბობის ნიღბით, ან კაცობრიობისათვის სიკეთის მოტანის კეთილშობილი ოცნებებით გართულმა ვცადე მთლიანად საკუთარი ნებელობის სუბსტანციით ამეგო ყველაფერი. მთლიანად საკუთარი თავისაკენ მიმართული ნებელობა კი სხვა არაფერია, თუ არა უსასრულო მარტოობა, როგორც შავი კესპერლინი ამბობს თომას მანთან, მხოლოდ უკიდურეს სიცივესა და უკიდურეს სიცხეს შორის არჩევანის შესაძლებლობა, თუ არა ყოფიერებასთან თანაობას მოკლებული და სამარადისოდ საკუთარ თავის წინაშე აღმოჩენილი ნებელობა. ამიტომაც არის, რომ თანაობისა და თავისუფლების განზომილებას მოკლებული სული ფარჯიანისეული „ფაუსტის“ სერიის მრუმე ფერებში დაეხეტება და მთელს ამ მკაცრ ფორმებსა და ცივ ფერებში მოქცეულ პანორამას თითქოს სასაზღვრო სიცივის გამომხატველი გაელვებები ანათებს. ესაა ფსალმუნისეული ბოროტების მღვიმის პანორამა, რომელშიც იგი საკუთარი ნებით შესულულა.
ქრისტიანობის წიაღში სრულიად ბუნებრივია ეს შიში - შიში იმისა, ოდესღაც ხომ არ დაგიდია ხელშეკრულება ბოროტთან, ოდესღაც ხომ არ შეგიდენია საკუთარი თავი ამ მღვიმეში. იქნებ, ეს უკვე მოხდა - მოხდა ერთხელ, დღეს უკვე ძნელად დასადგენ წამს, მაშინ, როდესაც საკუთარი ნების მომავალი ძალმოსილების განცდით მთვრალმა ადამივით საბედისწერო ნაბიჯი გადადგი.
სად იმალება აქ ბოროტება? რა არის საიდუმლო იმ სუბსტანციისა, რომელიც მღვიმე, რომელიც მთლიანად საკუთარი თავისაკენ მიბრუნებული, მთლიანად საკუთარი თავის ჰიპნოტური ხიბლით შეპყრობილი ნებელობით აიგება. ბოროტებას და, ამავდროულად მღვიმეს, რომელიც ამ დროს იბადება, გოეთესთან მეფისტოფელი ჰქვია. მან საბოლოოდ უნდა დაადასტუროს მთლიანად საკუთარი თავისაკენ მიბრუნებული ნებელობის, გონებისა და გრძნობის სუბსტანციებით აგებული მღვიმის არსებობა, წინასწარ უნდა მოასინჯინოს სულს ტოტალური მარტოობის მთელი ძრწოლა, რათა ამით თავისდაუნებურად ახალი ჰორიზონტებისაკენ უბიძგოს მას. იგი ხომ ნაწილია იმ დიადი ძალის, ვისაც ავი სურს და კეთილს სჩადის. მას ლოგიკურ ბოლომდე მიჰყავს ადამიანის სულში მოციალე ნაპერწკალი ჯადოსნობისა, ბოლომდე მიჰყავს საკუთარი თავისაკენ მიბრუნებული გონების, გრძნობისა და ნების მთელი ჰიპნოტური ხიბლი და თავისდაუნებურად აღძრავს იმ ძრწოლას, რომლის შემდეგაც ახალი ჰორიზონტია. ეშმაკი ადამიანმა თავის სახედ და ხატად შექმნაო, წერს დოსტოევსკი. ეშმაკი სწორედ ამ საკუთარი თავისაკენ ტოტალური მიბრუნების პროდუქტია, შედეგია იმ მდგომარეობისა, როდესაც საკუთარი თავით ტკბობაში ჩაძირული სული გაუვალ წრეს შეჰკრავს. ეშმაკი სწორედ რომ პერსონიფიცირებაა ამ უსასრულო და სულის შემხუთველი მარტოობისა, უსასრულო მარტოობაში დარჩენილი სულისა, სულისა, რომელიც საკუთარი ნებით გამოქცევია თანაყოფნის მადლს და თვითკმარობის მაგნეტიზმით დატყვევებულა.
ამ მდგომარეობისაკენ სვლის ფარული ვნება ისევე დასდევს ადამიანს, როგორც, მეორე მხრივ, ღვთის სიტყვაში თანაყოფნის წადილი. ცხოვრება სწორედ ამ ორის დაძაბულობაში დგინდება. ეგ არის, რომ ფაუსტი სრულიად გულწრფელად აღიარებს თავისი სულის ამ ბოროტი აჩრდილის ძალმოსილებას და გადაწყვეტილებასაც იღებს, მას მისდიოს. მისი ხსნა სწორედ ეს გულწრფელობაა, ეს გულწრფელი ვნებაა, თავისუფლად მიეცეს საკუთარი სულის იმპულსებს და ცოდვასა და მადლს შორის თვალთმაქცური თამაშით არ მოიტყუოს თავი.
ფაუსტური ვნება, ალბათ, მუდამ იარსებებს ადამიანში, ფარულად თუ აშკარად, მუდამ იციალებს შურისძიების სურვილი სამოთხიდან განდევნის გამო და მოძებნის მოკავშირეს, რომელიც ბედნიერების განცდას დაუბრუნებს. ეს მოკავშირეც ხომ საკუთარი ნებით ტკბობის გამო გამოდევნეს თავის დროზე ანგელოსთა დასიდან და, მაშასადამე, მათი კოსმიური ბედი რაღაცით ძალზე ჰგავს ერთმანეთს. მთავარია, მიენდოს ამ უკანასკნელის ანთროპოგონიას და არ იუცხოვოს, თუკი მისგან ახალი გოლემის, ჰომუნკულუსისა თუ ცახესის შექმნას მოინდომებენ. მთავარია, რომ გაბედოს აღიარება იმისა, რომ სადღაც და ოდესღაც სისხლით მოუწერია ხელი საბედისწერო ხელშეკრულებაზე და ახლა ჟამიდანჟამს გაღვიძებული სინანული საკუთარი სურვილების ქმედითობის გამო ბედნიერების გრძნობით გადაფაროს. ჰოდა, მიჰყვება თავის მეგზურს მიწიდან ამოსროლილი ცეცხლის ალებით განათებულ გზებზე, თუმცა კი ხანგამოშვებით თავისი მეგზურს უჟინიანდება და ჭირვეულობით ცდილობს ფასი დაიდოს.
„ფაუსტის“ სერიაში კონტურები იბადება უკვე არა ფერთა თამაშით, არამედ, თუ შეიძლება ითქვას, როგორც წყვდიადის მიერ ნათლის იმიტირების შედეგი. (წინადადება გაუგებარია) ამიტომაცაა ამ ფერებში ასეთი „მექანიკურობა“, ასეთი განსაზღვრულობა, თავისუფლებას მოკლებული იგივეობა საკუთარ თავთან. ასეთი ფერებით ნაქსოვ სხეულს ჩრდილი არ უნდა ჰქონდეს, რადგან თავად არის ჩრდილი. ასეთ სხეულთან შეხვედრა და დიალოგი შეუძლებელია. მასთან მექანიკური თანაყოფნაა შესაძლებელი და მხოლოდ მას შემდეგ, რაც ხელშეკრულებას დადებ თავად წყვდიადთან და საკუთარ თავს საკუთარი თავისავე უსიცოცხლო ორეულად აქცევ. თუმცა კი სხივი მაინც რჩება და როგორც არ უნდა ცდილობდეს მის მიჩქმალვას წყვდიადის განურჩევლობის ძალმოსილება, იგი მაინც რჩება, რადგან მის გარეშე თავად წყვდიადიც ვერ იარსებებდა. სწორედ ეს სხივი იხსნის გოეთესთან ფაუსტს.
გია ბუღაძე. მარტო ხეი. 1984 წელი.
ნოსტალგია წინათგრძნობაა იმისა, რომ წარსული არ არის „უწინ“ და რომ იგი „აქ და ახლაა“, იქ, სადაც ახლა ვარ და რომ მისი მეშვეობით კოსმოსი კვლავაც მაუწყებს იმას, რისი გამოთქმაც მან ერთხელ წამოიწყო. ეს სათქმელი კვლავაც განაგრძობს ჩემში ხმიანებას და ამით საზრისს ჰკარგავს ყოველგვარი ხანიერება და გრძეობა. და რამდენადაც ამ წინათგრძნობასთან ერთად ჩნდება იმის იმედიც, რომ ერთხელაც იქნება, ეს სათქმელი მთელი თავისი სისრულით აჟღერდება ჩემში, სწორედ ნოსტალგიაა ის, რაც კრავს დროთა სისრულეს და ჩემს არსებობას ამ სისრულის ზღურბლზე ამყოფებს. ამით კი მეხსიერება უკვე აღარ არის ის ადგილი, სადაც „უკან მოტოვებული“ ცხოვრების ნაფლეთებს მოუყრიათ თავი, იგი ამ ყოვლადსისრულის განთავსების ადგილია.
ამიტომაც არის მეხსიერება უცნაური რამ. იგი ინახავს გამოცდილებებს, რომლებიც საგნობრივად არასოდეს მოგვცემია. პირიქით, პლატონს თუ გავიხსენებთ, თითქოს თავად მეხსიერება სძენს საზრისს საგნობრივ გამოცდილებას; თითქოს ელოდება საბაბს იმისა, რომ გარეგან გამოცდილებებში გამჟღავნდეს და „აჰა“-ს განცდად მოგვევლინოს. მერე კი კვლავ სიზმარივით დაიწრიტოს ცნობიერების წიაღში და კვლავ დაელოდოს გამჟღავნების საბაბს. თუმცა, ისიც ხდება, რომ თითქოსდა ყოველგვარი საბაბის გარეშე გვეწვევა კვლავ თავისი უსიტყვო, უფორმო, უფერო მეტყველებით და უცნაური, მტანჯველად ნაცნობი ყოვლადსისრულით.
ეს ნახატიც ამგვარი გახსენების წინათგრძნობითაა გაჯერებული. ცეცხლოვანი სუბსტანციით ნაგები პანორამა, პირველადი ენერგიით რომ სუნთქავს, კოსმოგონიის იმ წამს გვახსენებს, როდესაც ჩანაფიქრსა და აღსრულებას შორის საზღვარი იყო წაშლილი; როდესაც ერთიანი პირველადი სუბსტანცია ჯერაც სუსტად იყო არტიკულირებული ფერებად, ბგერებად და ფორმებად და როდესაც მისი დინამიკა ჯერაც არ იყო იოლად ხელჩასავლები საზრისის მატარებელი. ეს ჯერ კიდევ ენერგიის ზღვაა, რომელიც ალაგ-ალაგ შენივთებულა და საკუთარ შენივთებასთან საზღვრად ჰორიზონტის ვიწრო, ნათელი, ჯერაც მკრთალი ზოლი გამოუკვეთავს. მისი საზრისი ცნობიერების წიაღში მიმალული ის განცდაა, ამ პანორამის მეშვეობით რომ ცდილობს თავი გაგვახსენოს.
პირველადი არსებობა არ არის ისეთი რამ, რაც ოდესღაც იყო. შესაქმე თავისთავად მარადი აქტია, რომელიც თამაშდება მიუხედავად იმისა, აღვიქვამთ თუ არა მას. მთავარია, რომ სახელდებით ვადასტურებთ - სწორედ ისე, როგორც ეს სადღაც და ოდესღაც განგვიჩინეს. ყოფიერება ამგვარი სახელდების გარეშე არ არსებობს და ამიტომაც ვართ ჩვენ ღვთის ხატისაებრ და მსგავსებისაებრ შექმნილი არსებანი. ჩვენ სახელს ვდებთ ღვთაებრივი ენერგიების დინამიკას და ამით კოსმიურ ძალისხმევას ვადასტურებთ. პანორამა, რომელსაც ვუცქერთ, ამ ძალისხმევის გარდუვალობითაა გაჯერებული - ადამიანთა იმ ლანდისებრ ფიგურებთან ერთად, მოჭრილ, მაგრამ მაინც ცოცხალ ხეს რომ მიასვენებენ და ამ უცნაურ მსვლელობაში არიან ჩართულნი. მათ მიღმა მთიანი პანორამაა, რომელიც უმალ გახევებული, ზღვრულად თბილი ფერებით გადმოცემული ცეცხლოვანი ენერგიაა, ვიდრე ნივთობრიობაა თავისი სიხისტითა და საკუთარი თავის იგივური ყოფით.
სწორედ ამგვარი, ხელახლა შობის ზღვარზე უნდა ყოფილიყო სამყარო, როდესაც მეფე მირიანის ბრძანებით ხუროებმა ჯვრის დასამზადებლად სასწაულთმოქმედ ხეს მიაგნეს და მცხეთაში გადმოასვენეს. ეს არის წამი, როდესაც ჰაიდეგერისეული ყოფიერების ხმა თავის წიაღში, ერთგვარ ლამის ამორფულ ცეცხლოვან მასაში მიაბრუნებს ყოველივეს და კოსმოსი ხელახლა იწყებს გაფორმებას, ხელახლა ბადებს ადამიანსაც და საკუთარ თავსაც. სხვაგვარად ვერ მოხდებოდა მას შემდეგ, რაც ღვთის განკაცება გახდა შესაძლებელი და ხორცადქმნილი ღვთის სიტყვა ყოველივეს ანად და ჰოედ ცხადდება. საბოლოოდ, ეს არის წამიერება, რომლის ნოსტალგიაც ფარულად თუ აშკარად დაგვყვება ყველას, ვინც მტკვრისა და არაგვის შესართავთან გათამაშებულ სამყაროს ტოტალური განახლების აქტში, ახალი ქართული კოსმოსის დაბადებაში ვართ სადღაც და ოდესღაც მონაწილენი.
