იყო ასეთი მხატვარი — ისააკ ბროდსკი...

კიროვთან მეგობრობდა, თურმე; ლენინგრადის პირველ პირთან — სერგეი მირონოვიჩ კიროვთან.

მისი პორტრეტიც აქვს დახატული; სამუშაო მაგიდასთან...

საბჭოთა პერიკლედ წოდებულ ვოროშილოვთანაც მშვენიერი ურთიერთობა ჰქონია — კლიმენტ ეფრემოვიჩის პორტრეტიც დაგვიტოვა; თხილამურებით...

ასე ვთქვათ, “გმირი უჰალსტუხოდ”!

ჰოდა, ამ ბროდსკიზე უთქვამს მის მასწავლებელს, რეპინს: “Писать о Бродском легко, нужно только быть в хорошем настроении”.

ზურაბ წერეთელზე წერაც ადვილია — მთავარია, კარგ ხასიათზე იყო.

სხვათა შორის, კარგ ხასიათზე მისი ბრავურული ფერწერა გაყენებს.

ყოველ შემთხვევაში, ასეთია პირველადი ემოციური მესიჯი, ანდა, ქართულად თუ ვიტყოდი, გზავნილი, ამ ძირძველი ქართველის და “ახალი რუსის” ოპუსები რომ აღძრავენ.

ზურაბ წერეთლის, როგორც “თავისუფალი შემოქმედის” სტიქიას მისი, დიახაც, მსუყე, ქონიანი ფერწერა წარმოადგენს.

პასტოზი, თანაც როგორი, — ლამისაა ჰორელიეფური პასტოზია უმთავრესი კოდი, რომლითაც ეს სკანდალურად პოპულარული მხატვარი გიზიარებს თავის, ერთი შეხედვით, ინფანტილურ (თუ კვაზიინფანტილურ) ემოციებს; ემოციებს, რომლებიც აბსოლუტურად არაა ვუალირებული გამოტანჯული კოლორისტული ინსტრუმენტირებით; რისი ლისირება, რაის ფლეიცირება, სად სცალია ამისათვის?!

შიშველი მონასმების კასკადი გვევლინება წერეთლის აულაგმავი ენერგეტიკის სიმბოლოდ, სიმდიდრის გარეგნული ნიშნებით მხატვრის ხელგაშილილობაზეც რომ მეტყველებს და მის “ქონებრივ დეკლარადიადაც” იკითხება.

ამ ათიოდე წლის წინათ, დეკემბრის მიწურულს, მოსკოვში, პრეჩისტენკაზე, “წერეთლის გალერეის” დარბაზებში დიდი სამზადისი იყო...

მეორე დღეს ქართველი „გერტრუდას“ უზარმაზარი რეტროსპექტივა იხსნებოდა.

დიდძალ სტუმრებს ელოდნენ...

იყო ერთი გნიასი, ჟურნალისტებისა და რეპორტიორების ცვენა...

წერეთლის ამალიდან შორს ეჭირა თავი მის პირველ მოადგილეს — აკადემიის ვიცე-პრეზიდენტს, 60-იანი წლების პოსტსოცრეალიზმის კლასიკოსს ტაირ სალახოვს, უაღრესად ფრთხილ, გონიერ და დიპლომატ კაცს, საოცრად სიმპათიურ პიროვნებას...

მაშინ ჩავეკითხე სალახოვს აზრი წერეთლის ფერწერაზე...

“Знаешь, Давид, живопись Зураба — это как устная речь” — მოხერხებულად მომიგო მაესტრომ.

წერეთლის ფერწერული დისკურსი, მართლაც ზეპირმეტყველებასავითაა...

ესაა არა ტექსტი, როგორც ასეთი, ანუ მხატვრის ენობრივი კრეაციის “წერილობითი” გაცხადება, თუნდაც, დინამიური ქმედების სტატიკური შედეგი, არამედ საკუთრივ დინამიური დისკურსი, “დაუჯდომლად” რომ იხატება და დაუჯდომლადვე იკითხება...

თავად მხატვარი თავის ბლიც-ტილოებს, ამ ზეპირ ტექსტებს, უცებ, დაუფიქრებლად უშვებს... ექსპლუატაციაში.

ოღონდ, აუცილებლად ფუთავს ძვირფას ჩარჩოებში და კომბლებივით აწყობს; ოღონდ, არა ჭერში, არამედ თავის “საწყობში”...

მე მინახავს ეს საწყობი; შტაბელებად ჩალაგებული ურიცხვი სურათი — საქონელი, ვერვისგან ანაწონები...

წერეთლისეული ფერწერის არანაკლებ ნიშანდობლივი მხარე — ავტორის ჟესტია;

ჟესტი, რომელიც მხატვრის ვოლუნტარისტული, არტისტული ქცევის სიმბოლოდაც გვეძლევა.

“უანგარო” Gestus-ით წარმოდგენილი ფერწერული ჰორელიეფები წერეთლის სიმბოლური კაპიტალიცაა.

ამ კაპიტალს გამუდმებით “აბრუნებს” კაპიტალისტური შრომის გმირი;

ერთი ოპუსიდან მეორეში გადააქვს, ერთიდან მეორეში აბანდებს...

ესაა დაუსრულებელი ტრანსფერი...

ალბათ, ამიტომაცაა, რომ წერეთლის არტისტული ნებელობა, წყალში გადაყრილ, ესთეტიკურად ნეიტრალური ჟესტების კომპლექსი კი არაა, პირიქით, არტისტულად გამართლებული ნორმაა, მისივე ცხოვრების წესს რომ არეგულირებს.

ამასთან, ეს — ეთიკურად შეფერილი ნორმაცაა.

აი, ეს ნორმა გამოსჭვივის წერეთლის, როგორც მონუმენტალისტის (შემო)ქმედება(შიც).

წერეთლისეული მონუმენტებიც, მათი “ავტორის” სტერეოსკოპულ ემოციებს უფრო ავლენს, ვიდრე, მონომენტალურ ჩაღრმავებას...

აი, რატომაც არაა წერეთელი მონო-მენტალისტი!

ის დიდი მოთამაშეა; ასპარეზიც დიდი აქვს — თითქმის უკიდეგანო..

მისთვის მსოფლიო დიდი საჭადრაკო დაფაა; და ამ დაფაზე აზარტულად თამაშობს უზარმაზარი ფიგურებით...

ესაა დიდი პოლიტიკური არტიც და გნებავთ, პოლიტიკური სპორტიც;

თუნდაც, ფიზიკური კულტურა...

ფიზკულტურელები არიან წერეთლისეული პუტინიცა და ლუჟკოვიც...

სხვათა შორის, ესეც — სოცრეალისტური, ანდა, უფრო ზუსტად, პოსტსოცრეალისტური დისკუსია!

წერეთელი პოსტმოდერნისტიცაა, უნებლიე, არარეფლექტირებადი პოსტმოდერნისტი, სიმულაკრებით რომ გვეთამაშება, გვითრევს ამ თამაშში... მერე, თავად გვერდზე გადგება და თავსატეხს გვიჩენს იმაზე მარჩიელობით, თუ სად მთავრდება მასთან რეალობა და სად იწყება ვირტუალობა.

ასე ვირტუალურად იპყრობს მსოფლიოს ქართველი კოსმოპოლიტი, თანაც ისე, რომ არსად ღალატობს პოლიტკორექტული ჟესტი.

წერეთელი ყბადაღებული სამოქალაქო საზოგადოების რეპრეზენტანტია.

ამგვარი სოციუმის უმთავრესი პრინციპი თვითშენახვაა.

თვითშენახვა ეფუძნება ხრიკს, რომელსაც მიმართავს სამოქალაქო სუბიექტი.

წერეთლის არქეტიპი ოდისევსია, ანუ პირველი ბიურგერი.

მოხერხებულობაც ხომ, ბიურგერული სიციუმის პრედიკატია?!

ამგვარი სოციუმის წიაღში ხდება მსხვერპლის ინტრავერსია, მერე კი, საერთოდ უქმდება ეს “მსხვერპლი საიდუმლოდ” და მის ადგილს იკავებს ძღვენი.

ძღვენში მით უფრო იჩენს თავს ბიურგერული ელემენტი.

ესაა დაგეგმილი “მსხვერპლშეწირვა”, ზებუნებრივ ძალთა მოტყუებაზე რომაა გათვლილი.

ასე დაიყოლიებს ადამიანი უზენაეს ძალას; დაიყოლიებს და სათავისოდ მოაქცევს.

აი, სადა აქვს წერეთელს, როგორც რაციონალურ პერსონას, თუნდაც პერსონაჟს, თანაც პოსტმოდერნული ინტენციებით განტოტვილს, ფესვები გადგმული...

მოკლედ, მისთვის “ქონა, თუ ყოფნა”, ეს ფრომისეული ალტერნატივა მოხსნილია;

ქონა წერეთლისთვის ყოფნას მოასწავებს, ყოფნა კი, ქონას.

წეღან ეთიკურად შეფერილი ნორმა ვახსენე და... სწორედ ასეთ ნორმაზე ლაპარაკობს მაქს ვებერი თავის კლასიკურ წიგნში კაპიტალიზმის გონის შესახებ, როდესაც ამბობს: “მე გამოვიმუშავებ და ვამრავლებ ფულს; და სულ ერთია, რას იფიქრებენ ამის შესახებ სხვები” განსხვავდება ნორმისგან: “ფულის გამომუშავება — ჩემი ვალია; ამაშია ჩემი სათნოება, წყარო ჩემი სიამაყისა და თანამემამულეთა მიერ ჩემდამი აღვლენილი პატივისცემისა”.

ეს უკანასკნელი საკუთრივ კაპიტალისტურ ეთოსს, კერძოდ, სიმდიდრის დაგროვებას, როგორც მოვალეობას მოასწავებს.

კაპიტალისტური ეთოსი ეწინააღმდეგება ტრადიციონალიზმის ეთოსს.

ტრადიციონალისტურად, ადამიანი, თავისი ნატურით, საჭირო ფულის გამომუშავებას მიელტვის, მიესწრაფვის, რათა უშუალოდ იცხოვროს;

იცხოვროს ყოველდღიური სადაგი ცხოვრებით... და გამოიმუშაოს იმდენი, რამდენიც სჭირდება ცხოვრების ამგვარი წესის შესანარჩუნებლად.

აი, რატომაა, რომ ტრადიციონალისტურ ეთოსში ვერ შეხვდებით, როგორც ეკონომისტები იტყვიან, წარმოების ინტენსიფიკაციის და, შესაბამისად, კაპიტალის გამრავლების მოტივებს.

ესაა გონივრული თვითკმარობის კულტურა!

ტრადიციონალისტურად, ადამიანის პოზიცია ფულისადმი სავსებით გამოკვეთილი ეთიკური შეფერილობით გამოირჩევა.

დიდი ფულის ქონა სამარცხვინო ცხადია, არაა...

ოღონდ, მაინცდამაინც ღირსეულ და დასაქადნ საქციელად ფულისადმი განსაკუთრებული ყურადღება ვერ ჩაითვლება...

ანალოგიური სიტუაციაა ხელოვნებაშიც.

ტრადიციონალისტური ნორმატივებით გაუგებარია და წარმოუდგენელი ესთეტიკურად ინდიფერენტული მიდრეკილება ფერწერული სიმდიდრისადმი.

აი, “კაპიტალისტური ესთეტიკისათვის” კი, სწორედ ეს, ესთეტიკური ინდიფერენტიზმით შეფერილი არტეფაქტული (და არტეფაქტურული) სიმდიდრეა მხატვრის თვითმიზანი.

ამ მხრივ, წერეთლისთვის აბსოლუტურად უცხოა ყოველგვარი არსტისტული პურიტანიზმი და ასკეტიზმი.

პარადოქსული ისაა, რომ ეს მხატვარი დიახაც, თავისი მდიდრულად მოზიმზიმე, ანტიასკეტური ფერწერული კოლორიტით, თუ ძვირფას მასალაში — ოქროსა თუ მინანქარში განხორციელებული არტეფაქტებით, თავის რელიგიურ ინტენციებსაც გამოხატავს.

წერეთელი, გარკვეულწილად, პოსტბიზანტიური ხელოვნების რეპრეზენტანტიცაა;

პოსტბიზანტიურ სიმბოლოდ ფრიალებს თბილისის თავზე... არა, წითელი დროშა კი არა, რომლის აღმართვასაც ორჯონიკიძე 1921 წლის 25 თებერვალს უპატაკებდა ლენინსა და სტალინს თავის ცნობილ დეპეშაში, არამედ მოოქროვილი წმინდა გიორგი.

მონუმენტური ბიჟუტერიის შედევრი!

იმპერატიული ემბლემატიკა, მთელი თავისი აქსესუარებით, კვლავაც დაცულია.

წმინდა გიორგის უკვე ვეღარავინ დაამხობს!

გულის სიღრმეში, ალბათ წერეთელსაც სჯერა, რომ მისი ყაიდის არტბიზნესმენი ზენაარსს იმიტომ “აწყობს”, რომ მდიდარია და ამდენადვე, შეუძლია იხაროს, როგორც მწიდნავმა.

ოღონდ, მას შემდეგ, რაც მოითვლის მიწიერ მტევნებს.

ესეც პარადოქსია, მაგრამ წერეთელი — ეთიკურად პურიტანია, იმ გაგებით, რომ არასოდეს ისვენებს და ამდენადვე, სულაც არ (თუ ვერ) ტკბება თავისი კონვეიერული შრომის ნაყოფით. ასე რომ იყოს, მაშინ ისევ ტრადიციონალიზმთან გვექნებოდა საქმე, თავისი მორალური მაქსიმით: იმუშავე — დაისვენე!

მასონურ წინსაფარში გამოწყობილი კაპიტალისტური შრომის გმირი კი, ვერ ისვენებს...

დიახაც, დასვენების შეუძლებლობა და შრომითი მოვალეობის აღსრულების ინტენსიობა, თანაც, ჩვეულებრივ მიწიერ სიხარულთა წილ გვევლინება კაპიტალისტური მორალის დამახასიათებელ ნიშნად,  ვებერი საერო ასკეტიზმს რომ უწოდებს.

წერეთლის ფუფუნებით აღვსილი ჟესტების მიღმა, ამგვარი ასკეტიზმიც შეიძლებოდა გვეგულისხმა.

თუმცა, არის კიდევ ერთი მომენტი:

ეკატერინა დიოგოტმა, დღევანდელი რუსეთის ერთ-ერთმა ყველაზე გავლენიანმა კრიტიკოსმა, შილოვის “სახელმწიფოებრივ” მხატვრობაში სავსებით მართებულად შენიშნა, ესთეტიკური თვალსაზრისით, ლუმპენური მომენტები.

ამგვარი ლუმპენური ესთეტიკა, მიუხედავად გარეგნული ბრწყინვალებისა, წერეთლის ხელოვნებაშიც შეიმჩნევა; როგორც “სახელმწიფო”, ისე პრივატულ ოპუსებში...

და მაინც, წერეთლის ნამუშევრები გამხიარულებს.

აღარ მახსოვს, ვის აქვს ნათქვამი: “Когда слушаешь Бетховена, грустно, но жить хочется. Когда слушаешь Кобзона, весело, но жить не хочется”.