ოთარ ჯირკვალიშვილთან პირველივე შეხვედრისას ლიტერატურაზე ვიკამათეთ. მაშინ გადაიკვეთა ჩვენი გზები და, მგონი, ნაწილობრივ გაიყო კიდეც - ოთარი ფიქრობს, რომ სინამდვილე არც ისე ღრმაა, რომ მასზე ვწეროთ, მე კი პირიქით - რეალობაზე საინტერესო სამყაროს გამოგონების არ მჯერა. რომ ფორმა განაპირობებს ნაწარმოების შინაარსს, მე კი ამბები მიყვარს და უფორმო ამბავმაც შეიძლება წამაკითხოს თავი. თუმცა ის გზა, რომელსაც ოთარ ჯირკვალიშვილი, როგორც ავტორი დაადგა და ამით მიიქცია კიდეც თავიდანვე ყურადღება, ჩემი აზრით, სხვა თანამედროვე ქართველი პროზაიკოსი ავტორებისგან მაინც განსხვავდება. გზა, რომელიც მან აირჩია, მგონია, რომ დასაწყისშივე იმის ნიშანია, რომ ის ყველას მწერალი ვერ იქნება. მოდი, ასე ვიტყვი, ხალხის“ მწერალი. თუმცა მან, სავარადოდ, იცის რა სვლებს აკეთებს და ამაში მოჭადრაკის პროფესიაც ეხმარება. ცოტა ფილოსოფია, თეოლოგიური ნაკადი, ინტელექტუალური პროზის პაროდირება - ინტელექტუაური პროზის შექმნის მიზნით - როგორც უკვე ერთხელ დახასიათდა მისი ტექსტები, მკითხველისთვის დატოვებული ინტერპრეტაცია და სტილი - ასეთია მისი ტექსტები. ოთარ ჯირკვალიშვილს არ უყვარს ამბავზე გადატანილი აქცენტები, მასთან ამბები ყოველთვის რაღაც სხვა მიზანს ემსახურება, რაღაც უფრო დიდი სათქმელისთვის სჭიდება და ცდილობს, თავის მკითხველს არცთუ ტკბილი „კანფეტები“ შესთავაზოს.
ოთარ, როგორ ირჩევ თემებს წერისას? ირჩევ იმას, რაც აქტუალურია დღეს, ის, რაც გაწუხებს და პირადია თუ, რა არის ის მთავარი განმსაზღვრელი, რაც შენი წიგნების შინაარსს განსაზღვრავს?
„რას ნიშნავს ლიტერატურაში სიტყვა „აქტუალური“? ამ საკითხში ბოლომდე ჩამოყალიბებული არ ვარ. სოციალურად აქტუალურს ვგულისხმობთ, ეთიკურად, ესთეტიკურად, ეგზისტენციალურად თუ საერთოდ მეტაფიზიკურად? მაგალითად, ჟოზე სარამაგუ ან აწ გარდაცვლილი უმბერტო ეკო რა თემებსაც ირჩევდნენ, არის აქტუალური? უელბეკი უდავოდ თანამედროვე და აქტუალურია, მაგრამ მისი პროზის სიცოცხლისუნარიანობის მიმართ უკიდურესად სკეპტიკურად ვარ განწყობილი - მგონია, რომ დროს ვერ გაუძლებს. თემებს ვირჩევ არა აქტუალობის, არამედ განწყობის, შინაგანი რიტმის, მუსიკის მიხედვით. მოვლენები არ განაპირობებს არჩევანს, უფრო პირიქით. დიდ ქართველ ფილოსოფოსს, ზურაბ კაკაბაძეს არ მოსწონდა მკითხველი, რომელიც ფიქრობდა, რომ „თითქოს შინაარსის, პრობლემატიკისა და შინაგანი განცდის ტონების მხრივ ლიტერატურა არსებითად იგივე დარჩა; შეიცვალა მხოლოდ გარეგნული ფორმა და ეს, სხვათა შორის, ისევე უწყინარად მოხდა, როგორც იცვლება ხოლმე ტანსაცმლის მოდა: ჯერ ვიწრო შარვლებს იცვამდნენ, მერე ფართო ჩაიცვეს და ა. შ.“ ჩემი მთავარი თეზისია: არა „ხელოვნება ხალხისთვის“ არამედ „ხელოვნება ხელოვნებისთვის“. ანუ ფორმა ქმნის და განაპირობებს ნაწარმოების შინაარს. მე, პირადად, წიგნების შინაარსს მარჩევინებს ნაწარმოების ფორმა, რომელიც რაღაცნაირი აფექტების, იმპულსების და ირაციონალური აფეთქების შედეგია. „შინაარსი“ ყოველთვის პირობითია, მთავარი სხვა რამ არის. ადამიანის სულში მიმდინარე პროცესები, რომელიც გაცილებით ტრაგიკულია, ხშირად არ ემთხვევა ადამიანის ცხოვრებისეულ თავგადასავალს. ამიტომ, ჩემი აზრით, ტრადიციულ-კლასიკურ-რეალისტური მწერლობა არაადეკვატურია. ის ასახავს გარეგან მოვლენებს და ხშირად მხედველობიდან რჩება ის არსებითი, რაც ამ მოვლენებს განაპირობებს. რა რჩება მკითხველს მოთხრობილი ამბიდან? მომინდებოდა მივბრუნებოდი ერთსა და იმავე ამბავს ორჯერ ან სამჯერ? არადა, წიგნის ავკარგიანობა სწორედ იმით განისაზღვრება, გვინდება თუ არა მასთან მიბრუნება. გავიმეოროთ ერთი და იგივე სიტყვა რამდენჯერმე და ის გაქრება. ჯერ გაცვდება, შემდეგ საზრისისგან დაიცლება და ბოლოს გაუჩინარდება. დარჩება მხოლოდ წმინდა ბგერა. ამბები შინაარსობრივად ერთნაირია, ფორმა კი ყოველთვის მნიშვნელოვანი. ამიტომ მთავარია, „როგორ“ ვყვებით და მხოლოდ ამის შემდეგ - „რას“ ვყვებით. სამწუხაროდ, ქართული პროზა ღარიბია აბსტრაქტულ-ფორმალისტური ესთეტიკით შესრულებული ნაწარმოებებით, სადაც გადამწყვეტი მნიშვნელობა ენიჭება სტილს. გარკვეული არქეტიპულ-ლოგოცენტრული ინერციის გამო აქ თავს ესხმიან ასეთ „პრობლემურ“ ტექსტებს“.
როგორ ფიქრობ, რა აჩენს კარგ შინაარსს, ან როგორც ავტორი, როგორ ხვდები, რომ ეს კარგი შინაარსია წიგნისთვის, რომ ეს „ათიანში“ გაარტყამს?
მახსენდება ბიბლიის და „ვეფხისტყაოსნის“ დასაწყისი: „მიწა იყო უ ს ა ხ ო და უდაბური“; „ჰე, ღმერთო ერთო, შენ შეჰქმენ ს ა ხ ე ყოვლისა ტანისა“. თუ ამ ორ ფრაზას დავაკვირდებით, შემოქმედი არის ის, ვინც სრულყოფილ ფორმებს (სახეებს) ქმნის. თქვენი შეკითხვის პლატონური პერიფრაზი კი, ალბათ, ასეთი იქნებოდა: რა განაპირობებს ჭურჭლის შიგთავსს? მისი ფორმა. ამიტომ რა შინაარსიც არ უნდა შევიტანოთ ჭურჭელში, რა სითხეც არ უნდა ჩავასხათ მასში, ის ყოველთვის ისეთ ფორმას მიიღებს როგორიც ჭურჭელს აქვს. ამიტომ ხელოვანი ის კი არ არის, ვინც ჭურჭელში წყალს ასხამს, არამედ ის, ვინც ჭურჭელს ქმნის, - მასალას ფორმას აძლევს (სწორედ აქ ჩნდება არსებითი განსხვავება ჟურნალისტიკასა და ლიტერატურას შორის, რაც, სამწუხაროდ, დღეს ბევრ ადამიანს ერთმანეთისგან ვერ გაურჩევია). ათიანში არტყამს ის, ვინც არ ძალადობს, არ თვალთმაქცობს და ნიჭიერია.
რისი ცოდნა გჭირდება ახალი წიგნის დაწყებამდე ამ წიგნის შესახებ - რა არის ის, რაშიც ყველაზე მეტად გიჭირს ხოლმე ჩამოყალიბება?
წიგნის დაწყებამდე აუცილებლად მჭირდება იმის ცოდნა, რომ ამ წიგნის შესახებ ჯერჯერობით რაციონალურად და კონკრეტულად ბევრი არაფერი ვიცი. ვიცი მხოლოდ რაღაც ძირითადი, რომელსაც წერის პროცესში ხორცი უნდა შევასხა. ამ ძირითადის (ბირთვის) მუდმივი ძლიერი შეგრძნება აუცილებელია. ჩამოყალიბება მიჭირს ხოლმე იმ საკითხში, თუ რომელ რვეულში დავიწყო წერა, ცალხაზიანში, მათემატიკის თუ სულაც, კომპიუტერში ავკრიფო ტექსტი. წერის რომელ ტექნიკურ კატეგორიას ესადაგება ის, რის დაწერასაც ვაპირებ. ამ თვალსაზრისით აცდენა არ უნდა მოხდეს.
რას ჰგავს შენთვის წერის პროცესი - რას შეადარებდი, ამ მხრივ, რა თვისებები გახასიათებს?
ამის სიტყვებით გადმოცემა გაჭირდება. ამ ავადმყოფობის მხოლოდ ერთ-ერთ სიმპტომს გეტყვით: მუსიკალური შეტევა ტვინზე, რომელიც გიქმნის ნამდვილობის ცრუ განცდას. ხომ ამბობდა ერთი ანტიკური დროის ფილოსოფოსი, ნორმალური ადამიანი ლექსს ვერ დაწერსო (სხვათა შორის ეს შენც გეხებაJ). ჩვენ ვწერთ, მაშასადამე...
შენ თვითონ რა რჩევა გექნებოდა მწერლების მიმართ - რაც შენივე გამოცდილებიდან მოდის?
მწერლებს ვერანაირ რჩევას ვერ მივცემ, რადგან ყველა მიდგომა ინდივიდუალური და თავისებურია. მხოლოდ ერთს ვისურვებდი, ამას უპირველესად ჩემს თავს ვეუბნები, ვიკითხოთ ბევრი და ვწეროთ ცოტა. მოგეხსენებათ, ხარისხს რაოდენობა არ განსაზღვრავს.
წერა ენერგიით გავსებს თუ უფრო გფიტავს და გღლის?
სასიამოვნოდ მღლის, ანუ ენერგიით მავსებს.
როგორ ფიქრობ, ვის შეუძლია იყოს მწერალი? მწერლად იბადები თუ ხდები?
ალბათ საკამათო რაღაცას ვამბობ, მაგრამ მწერლობას არ განვიხილავ, როგორც პროფესიას (თუმცა, რა თქმა უნდა, არც მის გასაკრალურებას ვემხრობი. ეს ძალიან სასაცილოა). მწერლობიდან არც წასვლა შეიძლება და არც დაბრუნება. ეს რომელიმე შპს ან სახელმწიფო დაწესებულება ხომ არ არის. ყველა დიდი მწერალი და კომპოზიტორი გენიალური დილეტანტია. ცოტათი მწერალი ყველა არის, უბრალოდ, კარგი მწერალია ცოტა. წეროს ყველამ, ვისაც ეწერინება, რა პრობლემაა.
რას ნიშნავს შენთვის ლიტერატურული წარმატება?
ჩემთვის ლიტერატურული წარმატება განისაზღვრება ერთადერთი კრიტერიუმით, რომელსაც ჰქვია: ლიტერატურული ნაწარმოების ხარისხი. როდესაც დაწერის შემდეგ ცოტა ხანი კმაყოფილი ხარ, შემდეგ ხელს ჩაიქნევ და იტყვი: დავმარცხდი, არ გამომივიდა! და დაიწყებ ახლზე ფიქრს. ეს უკვე წარმატებაა.
წიგნის წერის დაწყებამდე რამდენ ხანს გრძელდება ხოლმე კვლევა მასალის მოძიება?
მასალის მოძიებას იმ შემთხვევაში ვიწყებ თუ ტექსტი დამარწმუნებს, მომთხოვს და მიმიყვანს ამა თუ იმ საკითხზე მეტი ინფორმაციის მოძიების აუცილებლობამდე. ამ დროს ვიწყებ მოძიებას, ოღონდ ეს თითქმის ყოველთვის წერის პროცესში ხდება და არა დასაწყისში. ჩემი აზრით, მშრალი ინფორმაციის და ფაქტების დომინირება ანადგურებს შემოქმედებით იმპულსებს. ინფორმაცია არ უნდა ძალადობდეს თხრობაზე. გუგლში ძრომიალს მაინც სჯობს, ადრე წაკითხულ და ჩვენებურად გადამუშავებულ ინფორმაციას ვენდოთ. ოდნავ არაზუსტი რომც იყოს, არაუშავს. ფრანც კაფკა ამ თვალსაზრისით ხშირად სცოდავდა. მას აქვს რომანი „ამერიკა“, სადაც ჩანს, რომ მან არ იცის და არც აინტერესებს ამერიკის გეოგრაფია, შეცდომებს უშვებს ნიუ-იორკის გარეუბნების ტოპოგრაფიაში, მცდარად აღნიშნავს სან-ფრანცისკოს ადგილმდებარეობას და ა. შ. მაგრამ ეს არაფერს ნიშნავს, რადგან „კაფკას ინტერესების სფერო ზოგადადამიანური სტრუქტურებია. კაფკას ადამიანის მოდელები „მოქმედებენ“ სადღაც და ოდესღაც.“ - ამბობს ბატონი ნოდარ კაკაბაძე.
დღეში რამდენ ხანს მუშაობ ხოლმე, თუ წერა, ცხადია, შენი ყოველდღიური საქმიანობაა?
წერა არ არის ჩემი ყოველდღიური საქმიანობა. შეიძლება რამდენიმე დღე გადაბმულად ვწერო, მაგრამ შემდეგ რამდენიმე კვირა გავჩერდე.
შენი გმირების სახელებს როგორ არჩევ ხოლმე?
ჩემს ნაწარმოებებს გმირები არ ჰყავს და, შესაბამისად, არც სახელები აქვთ. ისინი თოჯინები არიან, სულის ჩრდილები, პირობითი ინიციალებით, რომლებიც ძლივს არსებობენ.
შენი ოჯახი რამდენად სერიოზულად აღიქვამს შენს მწერლობას, ან თუ მონაწილეობს ამ პროცესში საერთოდ?
ჩემი ცოლი, ნინო კლდიაშვილი ძალიან დახვეწილი ლიტერატურული გემოვნების ადამიანია. „კულტურის სახელმწიფო უნივერსიტეტი“ დაამთავრა. ახლა გადავურეკავ და შევეკითხები, რამდენად სერიოზულად აღიქვამს... ხედავ, კიო, მითხრა. ბედნიერი ვარ! J რაც შეეხება ჩემს სამ მცირეწლოვან შვილს, ისინი ძალიან აქტიურად მონაწილეობენ წერის პროცესში, სამივე ცდილობს, რაც შეიძლება იხმაუროს და მაქსიმალურად შემიშალოს ხელი, თუმცა ზოგჯერ, ალეკო შუღლაძის არ იყოს, „გადამალვას“ მაინც ვახერხებ ხოლმე.
საკუთარ თავს გუგლავ ხოლმე?
რამდენიმე ხნის წინ, ერთმა მეგობარმა მითხრა, რომ ფორუმზე გლანძღავენ და გემუქრებიან, შენს მოთხრობაში, „კანფეტში“ „მართლმადიდებლობის“ შეურაცხყოფის გამოო. ჰოდა, მაშინ დავგუგლე პირველად და წავიკითხე ჩემ შესახებ „მარგალიტები“. ვერ ვიტყვი, რომ მას შემდეგ ძალიან მივეჩვიე, მაგრამ ზოგჯერ საფრთხეების კოეფიციენტის გასაზომად ვგუგლავ ხოლმე. J
რამ გადაგაწყვეტინა მწერალი გამხდარიყავი?
იმან, რომ, როგორც ლუთერი და ტოლსტოი ამბობდნენ, სხვაგვარად არ შემეძლო.
მუსიკა თუ სიჩუმე - რომელია შენი წერის პროცესის თანხმლები?
შეიძლება იყოს სიჩუმეც, მაგრამ ეს სიჩუმე ძალიან მუსიკალური უნდა იყოს.
როგორ ფიქრობ, შენი წიგნები მოიცავს გაკვეთილებს? აქვს მათ მორალური ხასიათი?
როგორც ჩემი მეგობარი, პაატა შამუგია ამბობს ხოლმე, ეს ტექსტები არც მორალურია და არც ამორალური, არამედ მათ მიღმა მდგარი. ძალიან ზოგადად და ფილოსოფიურად თუ ვიმსჯელებთ, პრინციპს, რომლის მიხედვითაც შედგენილია ჩემი წიგნები (ჯერ მხოლოდ ორია), ინტერპრეტაციების დაუსრულებლობა და შესაძლებლობების მრავალფეროვნება ჰქვია. არავითარი დიდაქტიკა, მორალისტობა, მანერულობა და არავითარი პრეტენზია ჭეშმარიტების ფლობაზე.
წიგნის რომელი ნაწილი უფრო გიყვარს - პროლოგი, ეპილოგი...
საერთოდ, დასაწყისში ჩანს ხოლმე რა დონის მწერალთან გვაქვს საქმე. გავიხსენოთ გენიალური სერვანტესის „დონ კიხოტის“, ბულგაკოვის, მარკესის, კამიუს, კაფკას ნაწარმოებების დასაწყისები და ყველაფერი ნათელი გახდება... წიგნის პროლოგი უფრო მიყვარს.
შენს რომელიმე გმირთან დროის გატარების შესაძლებლობა რომ მოგეცეს, რომელთან ერთად გაატარებდი ამ დროს და რატომ?
გალაკტიონთან (მოთხრობაში „კანფეტი“ მაქვს აღწერილი მისი და ტერენტი გრანელის შეხვედრა) ერთად დავჯდებოდი სიამოვნებით მარჯანიშვილის რომელიმე მიწიქვეშა დუქანში, ასე, ერთ ლიტრ ღვინოს დავლევდი და სიამოვნებით მოვუსმენდი მის ნერვიულ, არტისტულ, ცინიკურ ლაპარაკს. ასევე მარიამ მაგდალინელთან (ისიც მყავს გამოყვანილი მოთხრობაში „ლაზარე“) შეხვედრაზეც არ ვიტყოდი უარს. შეკითხვებს დავუსვამდი. საინტერესო იქნებოდა.
რა იყო ყველაზე მწარე კრიტიკა, რაც შენ, როგორც ავტორს, მიგიღია? და პირიქით, შექება?
იყო ერთი ლიტერატურული პორტალი Literatura.lit.ge, სადაც ადრე ბავშვობაში რაღაც ლექსები დავდე, რომლებიც მაშინ კარგი მეგონა. არის ძალიან კარგი ლიტერატორი მიშა რატიანი, რომელმაც ერთი ჯიგრულად „გამომლანძღა“ მაშინ, ჰოდა, ბავშვი ვიყავი და მეწყინა, გავბრაზდი (ახლა მეცინება იმ ლექსებზე). მოგვიანებით მე და ბატონი მიშა დავმეგობრდით, ახლაც ვმეგობრობთ. შემდეგ ჩემი პროზაული კრებულის, „ლაზარეს“ რედაქტორობა შევთავაზე, რაც გაუკვირდა, მაგრამ დამთანხმდა და ისე გამოვიდა, რომ მე და ბატონმა მიშამ ამ წიგნში 2016 წელს ერთად ავიღეთ „საბა“. მოკლედ, ეს ისტორია კრიტიკასაც შეიცავს და შექებასაც, მე ორივე მახსოვს და მომწონს. სხვა ისეთი რელევანტური კრიტიკა არ მახსენდება. შექებას რაც შეეხება, ბევრიც მომისმენია, კიდეც გამხარებია და თავშიც არ ამვარდნია J სულ ბოლოს ბატონი ლაშა ბუღაძის მოსაზრებები მოვისმინე რუსთავი 2-ზე „ლაზარესთან“ დაკავშირებით და ამან ძალიან გამახარა!
შენი გმირები რამდენად ემყარებიან რეალურ ადამიანებს?
ჩემი გმირები, ჩემი აზრით, ცნობიერების სიღრმეებში მიმდინარე ურთულეს სტატიკურ სქემებს და წინააღმდეგობრივ პროცესებს გამოხატავენ, ამიტომ მათზე, როგორც პიროვნებებზე ლაპარაკი, ვფიქრობ, რომ შეუძლებელია. ხშირად ისინი უბრალო სიმულაკრები არიან.
რა იყო ყველაზე დიდი სიურპრიზი, სიხარული თუ აღმოჩენა, მას შემდეგ, რაც მწერალი გახდი და შენი წიგნები გამოიცა?
აღმოჩენა და სიხარული იყო ის, რომ ასეთი ტიპის პროზას, არც ისე ბევრი ადამიანი, მაგრამ მაინც, თურმე კითხულობს საქართველოში. გამიხარდა.
არსებობს ისეთი წიგნი, რომლის ავტორიც დაუფიქრებლად იქნებოდი?
დიახ, არის ასეთი წიგნები. ორს დავასახელებ: „ძმები კარამაზოვები“ და „რიოში მარგალიტებით თამაში“.
შენს თავს წარმატებულ მწერლად თვლი?
„წარმატებული მწერალი“ არის ოქსიმორონი J
როგორ ფიქრობ, რომელი ლიტერატურული ჟანრისაა მომავალი ლიტერატურაში?
შორეულ მომავალზე თუ ვიმსჯელებთ, მე მგონია, რომ საბოლოოდ ყველა ჟანრი დამარცხდება მეცნიერულ-ტექნიკურ პროგრესთან კონკურენციაში. მეცნიერებამ დაახლოებით 1013 კილომეტრით გაუსწრო ლიტერატურას. რამე ახალი ჟანრი გვჭირდება, ეს საკმარისი არ არის.
ვინ არის ყველაზე ცნობილი მწერალი, ვისაც ცხოვრებაში ცოცხლად შეხვედრიხარ და ვისაც შეხვდებოდი?
მინახავს ორჰან ფამუქი. სიამოვნებით შევხვდებოდი მარიო ვარგას ლიოსას.
ლაშა ბუღაძემ „სტილის ავტორი“ გიწოდა და თქვა, რომ არადამთრგუნველი, მაგრამ საინტერესო ინტელექტუალიზმით არის დატვირთული შენი ტექსტები - ეთანხმები ამ შეფასებას?
ბატონი ლაშა, გარდა იმისა, რომ უმაღლესი კლასის მწერალია, არის ასევე შესანიშნავი მკითხველი და ინტელექტუალი. ჩემი აზრით, მან ძალიან სწორად დაინახა და ზუსტად შეაფსა ჩემი შემოქმედება. დიახ, სწორედაც სტილის ავტორად და ფორმალისტად ვთვლი ჩემს თავს. ჩემთვის მთავარია სინტაქსი, თხრობის დინამიკა, მუსიკალობა და ა. შ. რაც შეეხება ინტელექტუალიზმს, ვცდილობ, ინტელექტუალური პროზის პაროდირების მეთოდის გამოყენებით შევქმნა ინტელექტუალური პროზა. ასე რომ, ვეთანხმები ბატონ ლაშას.
რელიგიის თემა შენს ტექსტებში - არსებობს ერთი კონკრეტული მიზეზი, რის გამოც ამ თემაზე და ასე წერ (ვგულისხმობ იმ თეორეიულ-ფილოსოფიუტ ნარატივს, რასაც ნარატივის პაროდიაც კი უწოდეს)?
მიმაჩნია, რომ ამ სამყარში ყველაზე მნიშვნელოვანი შეკითხვები სწორედ ღმერთს უკავშირდება და ყველა დიდი ნაწარმოები რაღაცა აზრით თეოლოგიურია. ამიტომ მიკვირს იმ მწერლების, რომლებიც თეოლოგიურ და მეტაფიზიკურ საკითხებს „გვერდს უვლიან“. გარდა ამისა, რომ ვაკვირდები საქართველოში „მართლმადიდებლობამ“ (მე მას განვიხილავ, როგორც ინსტიტუციას, არ ვეხები რელიგიის საკრამენტალურ და მისტიკურ მხარეს) გამოაცხადა მონოპოლია ჭეშმარიტებაზე, რაც, ჩემი აზრით, ჩვენს ქვეყანაში აბრკოლებს ევროპული ღირებულებების ჩამოყალიბებას და დამკვიდრებას და ზოგადად ქვეყანას ხელს უშლის განვითარებაში. შეხედეთ რა ხდება საპატრიარქოში, განა ეს სახარებისეული ქრისტიანობის დაცინვა არ არის?! (ვფიქრობ, ეს მოვლენები, რაღაცა აზრით, აღვწერე და გადმოვეცი მოთხრობაში „კანფეტი“). ეს ხომ ამ რელიგიის ნაყოფია. მე არ ვებრძვი არცერთ მსოფლმხედველობას, თუ ის ძალადობისკენ მოწოდებაში არ გადადის. ისიც კარგად ვიცი, რომ რელიგიური კუთვნილება ადამიანის პირადი არჩევანის საქმეა, სადაც სხვას არაფერი ესაქმება, უბრალოდ ვცდილობ, ჩემს ნაწარმოებებში ხალხს შევათავაზო სამყაროს აღქმისა და ინტერპრეტაციის სხვა მოდელებიც.
თქვეს ისიც (გიგი თევზაძემ), რომ შენი ლიტერატურა ლიტერატურის და ფილოსოფიის ზღვარზეა. თუ ეს ასეა, როგორ გგონია, ვინ არის შენი მკითხველი?
მართალია ბატონი გიგი. ...რას ვიზამ, მე ეგეთი ბედი მაქვს, ყოველთვის განსწავლული მკითხველი მხვდება. მართლაც, რომ ვაკვირდები ჩემს მკითხველში განსწავლულები დომინირებენ. ეს, რა თქმა უნდა, ხუმრობით, უფრო სერიოზულად თუ ვიმსჯელებთ, ამ საკითხთან დაკავშირებით მახსენდება თომას მანის და ჰერმან ჰესეს მიმოწერა, სადაც თომასი ეუბნება ჰერმანს, რომ „ყოველთვის ნაკლებად ვცემდი პატივს იმ ხელოვანებს, რომლებიც მხოლოდ ადამიანების მცირე ჯგუფზე აკეთებენ გათვლას, ეს მე ვერასდროს დამაკმაყოფილებდა. მე „სულელებიც“ მჭირდება.“ (სიტყვა „სულელი“ აქ შეურაცხყოფის მიზნით არ არის ნათქვამი). მართალია, ჩემს პროზაში ძლიერია ფილოსოფიურ-თეოლოგიური ნაკადი, მაგრამ მიმაჩნია, რომ ნებისმიერი მკითხველისთვის ხელმისაწვდომია. თუ რატომ, ამაში თავად უნდა დარწმუნდეს მკითხველი და რომ დარწმუნდეს, უნდა წაიკითხოს...
თუმცა შოთა იათაშვილმა დაწერა, რომ შენი ტექსტები გაჟღენთილია სპეკულაციურობით. სპეკულაციური აზროვნება მოდებულია აქ ყველაფერს, ზოგჯერ აუტანლადაც კი. და სწორედ კვაზიფილოსოფიური თუ კვაზითეოლოგიური მეტყველება თუ რიტორიკა განაპირობებს სწორედ იმას, რომ ტექსტი იყოს მხატვრული და არა ფილოსოფიური თუ თეოლოგიურიო...
მართალია შოთა იმაშიც, რომ ეს აუტანელი სპეკულაციურობა და კვაზი-მიმართებები განაპირობებს იმას, რომ საბოლოო ჯამში ყველაფერი შთანთქმული და ჩაძირულია წმინდა ლიტერატურაში. ამიტომ არის ეს ტექსტები მხატვრული და არა ფილოსოფიური ნაშრომები.
შენ თვითონ რას ეძებ ხოლმე ტექსტებში - რაც მოგწონს, რა ჰქვია იმას, რაც მოგწონს ლიტერატურაში და პირიქით, რაც არ მოგწონს? სულ მახსნდება შენი ხმამაღლი სიტყვები, რაშიც მე პირადად, არ გეთანხმები, რომ მაგალითად, სვეტლანა ალექსიევიჩი მწერალი არ არის J ეს ნიშნავს, რომ ნონფიქშენს არ აღიარებ ლიტერატურად თუ ასე მარტივადაც არ უნდა შევხედო ამ ამბავს?
მხატვრულ ტექსტებში არ მომწონს ამბები, ანუ სიმძიმის ცენტრის გადატანა საინტერესო ამბების გადმოცემაზე (ეს უფრო ჟურნალისტიკის საქმეა). უნდა გვახსოვდეს, რომ ამბავი მეორადი მნიშვნელობისაა. მთავარია სტილი, ფორმა, თხრობის დინამიკა და ა. შ. არც ტექსტში და არც ცხოვრებაში არ მიყვარს ჯახირი. რაც შეეხება სვეტლანას და ნონფიქშენს, შეიძლება მომავალი ლიტერატურაში მართლაც ნონფიქშენისაა, მაგრამ სვეტლანას ადგილს იქ ვერ ვხედავ. მისი ადგილი უფრო სხვაგან არის, ისტორიის სხვა ფურცლებზე, ის დიდი ადამიანია. მომწონს მისი დამოკიდებულებები ბევრ საკითხთან დაკავშირებით და ბევრ რამეში მის სამოქალაქო პოზიციას ვიზიარებ. სულ რამდენიმე დღის წინ საქართველოშიც იმყოფებოდა და კიდევ უფრო შემიყვარდა ეს ნობელიანტი ქალბატონი, მაგრამ ლიტერატურა სხვა ამბავია. ასე რომ, მოგვიწევს მე და შენ მომავალშიც სვეტლანას დიდ მწერლობასთან დაკავშირებით კამათის გაგრძელება.
თანამედრივე ქართველი მწერლებიდან ვინ მოგწონს ყველაზე მეტად? თუ შენც მრავალთა მსგავსად თავს შეიკავებ მათი დასახელებისგან, ვინმეს რომ არ ეწყინოს?
არ მიყვარს შეკითხვებზე თავის არიდება. თან ეს არდასახელების სტერეოტიპიც დავამსხვრიოთ. უბრალოდ, უნდა შევთანხმდეთ, რომ უფრო მეტად მოწონება არ ნიშნავს სხვების არმოწონებას და მით უმეტეს იმას, რომ სხვა უფრო სუსტი ან ცუდი მწერალია. მაშ ასე, ახლო წარსულში გარდაცვლილთაგან ყველაზე მეტად მომწონს ჯემალ ქარჩხაძე. რაც შეეხება ცოცხლებს (ჩამონათვლის თანმიმდევრობა არ ნიშნავს რომელიმესთვის უპირატესობის მინიჭებას): - ლაშა ბუღაძე, ზაზა ბურჭულაძე, ალეკო შუღლაძე და ნაირა გელაშვილი. მიხარია, რომ პოეტებზე არ მკითხე...
პრემია „საბამ“ შეცვალა შენი ცხოვრება რამენაირად?
კი, უფრო თავმდაბალი და უჟმური გავხდი J
სხვა რამეზეც ვილაპარაკოთ. მე და შენ ერთი საერთო მაინც გვაქვს - რაჭა. მომიყევი შენს რაჭაზე.
ჰო, ეგ დიდი რამ გვაერთიანებს. გეთანხმები, ყველას თავის რაჭა აქვს. ჩემს რაჭას ობიექტურადაც და სუბიექტუარადაც ჰქვია „გლოლა“. ეს ულამაზესი და საშიში სოფელი რაჭის ზემო ნაწილში მდებარეობს, მთის რაჭის სამი სოფლიდან ერთ-ერთია. ეს სოფელია ჩემი შემოქმედების და პიროვნული ჩამოყალიბების ქვაკუთხედი. იქ ბევრი მოჩვენებაა. აჩრდილებს ყოველღამე შეხვდები, განსაკუთრებით სანახშოებზე, სადაც ნაკვერჩხლის სიმხურვალე ბოლომდე მინავლებული არ არის, და მჟავე გაზიან წყლებთან, რომლებიც დროდადრო ურჩხულებს ბადებს მთის ჩქარი მდინარის სანაპიროებზე. ეს სოფელი რაღაცით მაკონდოს ჰგავს, რომელსაც თავის ჯადოსნური სამყარო აქვს. ამ სოფელს ჰყავს თავის ბუენდიები, ბრმა წინასწარმეტყველი პავლე, რომელიც თითქოს გარდაიცვალა, მაგრამ არამგონია, ჩემს ტექსტებში ძალიან ცოცხლად გამოიყურება. ასევე, მოხეტიალე გრძნეულები, ცირკი, მწყემსები და ა. შ. მინდა და მჯერა, რომ ეს სოფელი საბოლოოდ მაკონდოს ბედს არ გაიზიარებს, მაგრამ ვინ იცის... ყოველ შემთხვევაში, ერთ რამეში დარწმუნებული ვარ, ის სამყარო არსებობას არასდროს შეწყვეტს, რადგან ერთხელ უკვე არსებობდა.
ტრადიციულ კითხვას ბავშვობაზე შენც დაგისვამ - აი, მაშინ რას აკეთებდა ოთარი, როცა არც ეს ტექსტები იყო და არც ამდენი მსჯელობა მის ტექსტებზე?
ჩემი ბავშვობა იყო „გლოლის“ უცნაურ და მდუმარე სამყაროსთან თამაშით დახუნძლული. მეც ძირითადად ჩუმად ვყოფილვარ, რაც ბედნიერების მაჩვენებელია. J ახლა ქაოსია.
მაინც, ყველაზე მეტად რისი თამაში გიყვარდა ბავშვობაში? რის გაფუჭება ან პირიქით, კეთება? რამის განსაკუთრებული ნიჭი თუ გქონდა?
ხუთი წლის ვიყავი, როდესაც მამამ მასწავლა ჭადრაკის თამაში და რამდენიმე თვეში უკვე კარგად ვთამაშობდი, უფროსებს ვუგებდი. არ ვიცი, შეიძლება თუ არა ჩაითვალოს ეს განსაკუთრებულ ნიჭად, სხვა ისეთი არაფრით გამორჩეული ბავშვი არ ვიყავი და არც არაფერს ვაფუჭებდი.
სად წარმოგედგინა ხოლმე თავი ათი წლის მერე და იქ აღმოჩნდი თუ არა?
ათი წელი! - ასეთ მცირე დისტანციებზე არასდროს მიფიქრია. ხუმრობა იქით იყოს და იქ არა ვარ, სადაც წარმომედგინა, თუმცა, შეიძლება, ეს სჯობს იმას.
და პროფესია? როგორ და რატომ აირჩიე და მერე მწერლობაში რამენაირად თუ გამოგადგა? ან პირიქით.
ორი პროფესია მაქვს, ვარ იურისტი და მოჭადრაკე. რაღაც დონეზე ერთიც მადგება და მეორეც, თუმცა მოჭადრაკეობა უფრო. ვფიქრობ, ნებისმიერი გამოცდილება სასარგებლოა მწერლისთვის, გარდა ბუღალტერიისა - უფრო გადატანითი მნიშვნელობით - თუმცა ნიკო სამადაშვილი (პოეტი!) სწორედ რომ ბუღალტერი იყო.
გიფიქრია, რა არის შენი, როგორც მწერლის და როგორც ადამიანის ყველზე დიდი სისუსტე?
სირცხვილის შიში! მესმის იმ იაპონელების, რომლებიც ამის გამო ხარაკირს იკეთებენ J რა თქმა უნდა, უსირცხვილობას სჯობს, მაგრამ გადაჭარბებული მგრძნობელობაც არ არის კარგი, ესეც ერთგვარი კომპლექსია. ძალიან მომწონს ლაო-ძის სიტყვები: „ამქვეყნად მხოლოდ ის ადამიანია მისაბაძი, რომელმაც შეიცნო თავისი სირცხვილი და შეინარჩუნა თავისი სიდიადე“.
რომ არ წერო, რით ჩაანაცვლებდი ამ ვნებას?
რამე მისტიფიკაციას მივმართავდი. ვთქვათ, მღვდელი გავხდებოდი.
სამი შვილი გყვს - როგორ „ნაწილდები“ ოჯახში - ყველაზე მეტად რას ითხოვენ შენგან და როდის დგება დრო, როცა მარტო რჩები?
ჩემი შვილები ძირითადად ხილს, კანფეტებს და კოსმოლოგიის საკვანძო საკითხებზე პასუხებს მთხოვენ, მეუღლე კი სიყვარულს. პირველ შემთხვევაში მთლად დამაჯერებლად ვერ გამოვიყურები ხოლმე, რაც შეეხება სიყვარულს - ვფიქრობ, საკმაოდ უხვი ვარ. თუმცა მეტი დამაჯერებლობისთვის უმჯობესი იქნებოდა, ეს შეკითხვა მათთვის დაგესვა. სულ მარტო თითქმის არასდროს ვრჩები, უბრალოდ, ხალხში მარტოობის უნარი გამოვიმუშავე.
და სიყვარული? როგორი ხარ ხოლმე მაგ დროს როცა პირველად შეგიყვარდა ან ბოლოს - გცვლის ხოლმე?
არსებობს ისეთი ადამიანი, რომელსაც სიყვარული არ ცვლის? გრძელვადიან პერსპექტივაში თუ ვერა, ახლო დისტანციებზე მაინც აუცილებლად შეგცვლის. თუ სულ გიყვარს, სულ შეიცვლები. მე სულ მიყვარს. არსებობს ძველი აღმოსავლური სიბრძნე: „იცვალე, რათა გაძლო“. ყოველთვის უნდა გიყვარდეს და უნდა იცვლებოდე, თორემ ვერ გაძლებ. ოთარ ჭილაძე ამბობს: სიყვარული ეს ერთადერთი სფეროა, სადაც დამარცხებული იმარჯვებსო“. მოკლედ, გისურვებთ დამარცხებას.
შენი დღე როგორია? თენდება... და მერე რა ხდება?
15 სექტემბრიდან შემეცვალა დღის წესრიგი. ნაზუნა, ჩემი უფროსი შვილი, სკოლაში მივიყვანეთ. თენდება, ბავშვი სკოლაში მიმყავს. გამოყვანამდე ან წიგნს ვკითხულობ, ან კომპიუტერთან ვზივარ. იშვიათად ვწერ და ასე მიდის ცხოვრება...
რუტინის ყველაზე დიდი გადამრჩენი რა არის შენთვის?
ხომ იცით, ნათქვამია „მსგავსი მსგავსით იკურნებაო“. რუტინისაგან ჩემი გადამრჩენი არის ისევ რუტინა - წიგნების კითხვა, რომელიც ბოლომდე ვერასდროს გადაიქცა რუტინად.
დიდი მწერლების ციტატების მოშველიება გიყვარს?
მიყვარდა გარდატეხის ასაკში. ხშირად ვციტირებდი. ხანდახან ახლაც ვციტირებ ხოლმე. თუმცა ოცდაათს რომ გადასცდები, ან შენი უნდა თქვა რამე, ან გაჩუმდე.
