აგვისტოს მოახლოებასთან ერთად ჩემი მღელვარება მატულობდა. მსოფლიოს სამეცნიერო ფანტასტიკის კონგრესზე რამდენიმე სერიოზული ინტერვიუ მქონდა დაგეგმილი. ამ ადამიანთა უმეტესობა არც ისე ადვილი მოსახელთებელი იყო, თუმცა ისე მოხდა, რომ ინტერვიუები დაიგეგმა. ამ დიდ სახელებს შორის იენ უოტსონიც იყო. საერთოდაც, ის იყო პირველი, ვისაც მივწერე და ინტერვიუზე დავითანხმე. შესაბამისად, მასთან შესახვედრად უფრო დიდხანს ვემზადებოდი და ინტერვიუც საკმაოდ დიდი გამოვიდა. საათზე მეტი ვალაპარაკეთ, ლუდის თანხლებით.
იენ უოტსონი ბრიტანელი ფანტასტი მწერალია, რომელიც ამჯერად ესპანეთში ცხოვრობს თავის მეუღლესთან ერთად. მისი პირველი რომანი „Embedding“ საკმაოდ წარმატებული აღმოჩნდა, თუმცა სკანდალურიც, რადგან ნაწილმა ეს წიგნი ზედმეტად არაეთიკურად აღიქვა. თუმცა ამას მკითხველი ნამდვილად არ დაუფრთხია, პირიქით. ამ წიგნს დღემდე აქვს რეზონანტულობა და არა მხოლოდ ინგლისურენოვან მკითხველში. იენმა პირველმა შექმნა რომანი ჩომსკის ლინგვისტურ თეორიებზე დაყრდნობით, რამაც ამ წიგნს ფილოსოფიური სარჩული შემატა და ბევრად საინტერესო გახადა - არა მხოლოდ მომავლის სიუჟეტების მოყვარულთათვის, არამედ „სერიოზული ლიტერატურის“ მკითხველთათვისაც.
ის ძალიან საინტერესო ადამიანია, უნიკალური იდეებით და ძალიან დიდი მწერლური გამოცდილებით. საუბრისას ძნელია მისი შეჩერება, რადგან იმდენად საინტერესო მოსაუბრეა, რომ კითხვების დასმა გავიწყდება და უბრალოდ, უსმენ. ამ ავტორს, პირველ რიგში, სტივენ სპილბერგის „ხელოვნური ინტელექტის“ სცენარისტად იცნობენ. თუმცა გარდა ამ სცენარისა, რომელიც კუბრიკთან ერთად მუშაობის შედეგად შექმნა, მას არაერთი საინტერესო რომანი და მოთხრობა აქვს დაწერილი, რომელთა კითხვაც დიდი სიამოვნებაა. მაგრამ ეს ყველაფერი არ არის. ის ერთ-ერთი პირველი იყო, რომელმაც კომპიუტერული თამაშის მიხედვით დაწერა რომანი. მისი „Inquisitor War“-ის სახელით ცნობილი ტრილოგია „Warhammer 40,000“-ის სამყაროში ვითარდება.
ერთი სიტყვით, იენ უოტსონი ის მწერალია, რომელიც ძალიან მინდოდა ქართველი მკითხველისთვის უკეთ გამეცნო და ქვემოთ მოცემული ინტერვიუც ამ მიზნით ჩაიწერა.
ზაზა კოშკაძე
ზაზა კოშკაძე: სულ თავიდან რომ დავიწყოთ, წერა რატომ დაიწყეთ? თვითგამოხატვის ასეთი ფორმა რატომ აირჩიეთ?
იენ უოტსონი: ალბათ უფრო იმიტომ, რომ იზოლირებული ბავშვობა მქონდა. პატარა სახლში ვცხოვრობდით, ქალაქში, თუმცა ჩემს მშობლებს ხალხში გარევა არ ახასიათებდათ. შეიძლება ითქვას, რომ მე არ ვიზრდებოდი ოჯახთან ან დიდ ოჯახთან, ამ სიტყვის არცერთი გაგებით. ამიტომ, ადრეული ასაკიდანვე საკუთარ გონებაში ვცხოვრობდი, ჩემს წარმოსახვასთან ერთად. ამ ყველაფერთან ერთად, ძალიან დიდ შთაბეჭდილებას ახდენდა ჩემზე სამეცნიერო პროგრესი და კოსმოსში მოგზაურობის ალბათობა. 1950-იანი წლების დასაწყისში, ინგლისში გამოჩნდა პირველი კომიქსების ჟურნალი “Eagle”, რომელიც მომავლის პილოტის, დენ დაირის შესანიშნავ თავგადასავლებზე გვიყვებოდა.
ეს თავგადასავლები მოიცავდა ვენერაზე მოგზაურობებს, რომლის ცენტრშიც ჯუნგლები და უდაბნოები იყო განლაგებული. ჩრდილოეთ ნახევარსფერო ლამაზი ჰუმანოიდი უცხოპლანეტელებით იყო დასახლებული, ხოლო სამხრეთში რაციონალისტი მწვანეკანიანი ფაშისტები ცხოვრობდნენ. ჩვენ ვიცოდით, რომ მწვანე ფაშისტები ძალიან ცუდები იყვნენ, გარდა ერთი მათგანისა, რომელსაც სანდარი ერქვა. ამ მწვანეკანიან ფაშისტებს თეთრი მაისურები ეცვათ და ოქროსფერ მოქნილ ფარებს ატარებდნენ. მათ ლიდერს კი უზარმაზარი მწვანე თავი და მოწრიპული ხელ-ფეხი ჰქონდა. ის მფრინავ სკამზე იჯდა და ასე მოძრაობდა. მას მიკონი ერქვა. ის დიქტატორი იყო. მაშინ, როცა ჩრდილოეთ ნახევარსფერო უფრო სკანდინავიას ჰგავდა და იქ დემოკრატია სუფევდა. თუმცა ამ ყველაფერში მე პოლიტიკა ნაკლებად მაღელვებდა, უფრო ეგზოტიკა მიზიდავდა. სწორედ ამ ეგზოტიკის ძიებით დაიწყო ჩემთვის ყველაფერი. 1950-იანი წლები, სადაც მე ვიზრდებოდი, ისევე, როგორც 1940-იანები, ძალიან უსიცოცხლო და ერთფეროვანი დრო იყო. არაფერი არ აღგაფრთოვანებდა. შესაბამისად, ჩრდილოეთ ინგლისშიც, ერთფეროვანი და მოსაწყენი იყო ცხოვრება.
ზ. კ. ამიტომ დაიწყეთ მოთხრობების წერა?
ი. უ. ჯერ კიდევ სკოლის პერიოდში, 16 წლის რომ ვიყავი, საბეჭდი მანქანა მქონდა. მახსოვს, რომ მოთხრობის პირველი გვერდი დავწერე და მას მერე მისი გადაწერით ვიყავი დაკავებული. ყოველ ჯერზე ვალამაზებდი. წარმოდგენა არ მქონდა, რა უნდა მომხდარიყო მოთხრობაში, ან იდეა რა იყო, ან სიუჟეტი, ან პერსონაჟი ვინ იყო. უბრალოდ, ეგზოტიკური ატმოსფერო მჭირდებოდა. კაქტუსების შეგროვება დავიწყე, რომელიც იმ დროს საკმაოდ დიდი იშვიათობა იყო ინგლისში. დღეს ნებისმიერ ქვეყანაში შეგიძლია შეხვიდე მაღაზიაში და იქ ექნებათ უამრავი სხავადასხვა ტიპის კაქტუსი. ასეთივე ეგზოტიკური მეჩვენებოდა სხვა სამყაროებში ცხოვრების იდეა. პარალელურად, მეცხრამეტე საუკუნის ფრანგული ლიტერატურითაც დავინტერესდი. ისიც ეგზოტიკური მეჩვენა.
ზ. კ. ეს ცოტა უცნაურია, დღევანდელი ფანტასტი მწერლები თითქმის არ იცნობენ არაჟანრულ კლასიკურ ლიტერატურას.
ი. უ. წარსულში იყვნენ ფანტასტი მწერლები, რომლებიც სრულიად ღია იყვნენ ექსპერიმენტალური ლიტერატურის მიმართ. განსაკუთრებით ის მწერლები, რომლებიც ჟურნალ “New Worlds”-თან თანამშრომლობდნენ. მაგალითად, ჯეი ჯი ბალარდი ძალიან ღია იყო ფრანგული სიურეალიზმის მიმართ. როცა წერა და გამოცემა დავიწყე, მაშინ ალბათ ინგლისში დაახლოებით ათი პროფესიონალი მწერალი თუ იქნებოდა, რომელიც თავს მხოლოდ წერით ირჩენდა, ახლა ასეთები ასობით არიან. ათჯერ და ასჯერ მეტნი არიან. დღეს თითქმის ყველა ფიქრობს, რომ თავისი წიგნი დაწერა და ფიქრობენ, რომ უფლება აქვთ, ეს წიგნი აწარმოონ, დაბეჭდონ და ხალხს წააკითხონ - უკვე ამაში ტექნოლოგიებიც ეხმარებათ. მე კი ვფიქრობ, რომ წერის მიზანი ადამიანების გონების შეცვლა უნდა იყოს, იმისთვის უნდა წერო, რომ მკითხველს განსხვავებული ცნობიერების აღქმა აიძულო. წერის მიზანი წიგნის გამოცემა არ უნდა იყოს. ამერიკაში უამრავი მწერალია, რომელიც იმისთვის წერს, რომ სადმე დაიბეჭდოს მისი ნაწარმოები. მერე დადიან რაღაც ვორქშოფებზე, რათა ისეთი ტიპის მოთხრობებს მიაგნონ, როგორებიც იბეჭდება. ეს იწვევს ჰომოგენურობას. ეს მოთხრობები ტექნიკურად გამართულადაა შესრულებული, თუმცა არ არსებობს მათი არსებობის არავითარი საფუძველი. მე ასე არ დამიწყია წერა. ალბათ გეცოდინება ჟურნალი “ლოკუსი”, ფერადი, ოთხმოცგვერდიანი, ყოველთვიური, რევიუებითა და წიგნების სიებით, რომლებიც უახლოეს მომავალში უნდა გამოცემულიყო. როცა მე ბეჭდვა დავიწყე, “ლოკუსი” გამოვიწერე. მაშინ ის ქსეროქსის აპარატით გამრავლებული ოთხგვერდიანი გამოცემა იყო, ფაქტობრივად, ტუალეტის ქაღალდზე ბეჭდავდნენ, ყოველ შემთხვევაში, ისეთი ფერადი არ იყო, როგორიც დღესაა. ყოველ ექვს თვეში ერთხელ ისინი ბეჭდავდნენ იმ წიგნების სიას, რომლებიც მომავალი ექვსი თვის განმავლობაში უნდა გამოცემულიყო. საკმაოდ დიდი ასოებით ეწერა ეს სია და ერთ გვერდზე ეტეოდა. დღეს კი ექვსი გვერდი სჭირდება, სადაც ძალიან პატარა ასოებითაა ნაბეჭდი იგივე ინფორმაცია. ეს ძალიან ბევრია. ძალიან ბევრი პროდუქტია და ამ პროდუქტის უმეტესობა საერთოდ არაა საჭირო. სტილის თვალსაზრისით 50-იანი წლების ფანტასტიკა ბევრად აღემატებოდა დღევანდელს და წარმოსახვის თვალსაზრისით კი, დღევანდელი ფანტასტიკა 50-იანი წლების მწერლების მიბაძვაა.
ზ. კ. ანუ, თქვენი აზრით, ბოლო პერიოდში ლიტერატურა უფრო პროდუქტად იქცა და დაკარგა ლიტერატურული ღირებულება?
ი. უ. დიახ. რა არის დღევანდელი მწერლის მოტივაცია? მას უნდა, რომ სხვა მწერლების უზარმაზარ ოჯახს შეუერთდეს, ამ ვორქშოფებისა და კონფერენციების სამყაროს. ადრე ასე არ იყო. მე ინტერნეტის გამოგონებამდე დავიწყე წერა. ახლა კი ინტერნეტმა ყველა ერთმანეთთან დააკავშირა, რაც, ერთი მხრივ, არ არის ცუდი. ჩამოდიხარ ამ “ვორლდკონზე”, სადაც ათასობით ადამიანია შენსავით, შედიხარ დილერს რუმში, სადაც უამრავი წიგნია გამოფენილი, რომელთა ნაწილიც თვითგამოცემაა. თუმცა მეორე მხრივ მწერლისთვის მნიშვნელოვანია, იყოს მარტოხელა ინდივიდი, რომელიც ცდილობს, რაღაც აღმოაჩინოს. ცდილობს, წყვდიადში ანათოს. აქ ყველა მხრიდან ყველა რაღაცას განათებს, რაც გაბრმავებს და ვერაფერს ახალს ვეღარ ხედავ.
ზ. კ. ერთ-ერთი მიზეზი, რისთვისაც თქვენთან გადავწყვიტე ინტერვიუს ჩაწერა, იყო თქვენი წიგნი “The Embedding”. ვფიქრობდი ამ წიგნზე და მივხვდი, რომ შეიძლებოდა თქვენთვის ეგ წიგნი არც დაებეჭდათ. უამრავი რევიუ წავიკითხე და მკითხველთა დიდი ნაწილი აკრიტიკებდა მას, მხოლოდ იმის გამო, რომ ამ წიგნში ბავშვებზე ატარებენ ექსპერიმენტებს.
ი. უ. კი, მაგრამ დღეს ხომ რეალურად ხდება ბავშვებისადმი სასტიკი მოპყრობა? მაგალითად, სახელს არ დავასახელებ და ერთი ძლევამოსილი სახელმწიფოს ოფიციალური წარმომადგენლობა დღემდე აშორებს ბავშვებს თავის მშობლებს მექსიკა-ამერიკის საზღვარზე. ისინი იტაცებენ ბავშვებს, მათ შორის ჩვილებსაც და მიჰყავთ ფაქტობრივად საკონცენტრაციო ბანაკებში (რადგან იქ კონცენტრირებული არიან ეს ბავშვები). ეს ყველაფერი ხდება დღეს. ეს მექსიკელი ბავშვები უნდა გახდნენ ამერიკელები, უფრო სწორად, ამერიკის შეერთებული შტატების მოქალაქეები. ისინი იქ ესპანურს არ სწავლობენ, ისინი სწავლობენ აშშ-ს ენას, და შემდეგ, სავარაუდოდ, აშშ-ს ჯარში იმსახურებენ. ყოველივე ეს ჩემთვის ჩვილებზე ექსპერიმენტის ტოლფასია. ეს რეალურად ხდება, ახლა.
ზ. კ. თქვენი აზრით, დღეს არსებობს ლიტერატურაში ცენზურა მსგავს თემებზე? იმ თქვენი სკანდალური წიგნების რეპრინტები თუ ხდება დღეს?
ი. უ. ცოტა ხნის წინ ესპანეთში “The Embedding”-ის ახალი თარგმანი გამოიცა თავისი კრიტიკული ესეებით და ა.შ... ასევე ჩემი ერთ-ერთი პირველი წიგნი “Orgasmachine”-ის თარგმანიც გამოვიდა...
ზ. კ. როდის დაწერეთ „Orgasmachine“?
ი.უ. ამ წიგნს ძალიან უცნაური საგამომცემლო თავგადასავალი აქვს. ის ინგლისურად დაიწერა, რა თქმა უნდა, თუმცა ინგლისურენოვანმა გამომცემლებმა უარი თქვეს მის გამოცემაზე. ამიტომ პირველად ის ფრანგებმა გამოსცეს ფრანგულ ენაზე. მაინც ფრანგები არიან, სექსიც უყვართ და ფანტასტიკაც. მას მერე ორჯერ თუ სამჯერ გადავწერე ეგ წიგნი. ის თითქმის უკვე გამოცემული იყო ამერიკაში, უკაცრავად, ამერიკის შეერთებულ შტატებში…
ზ. კ. რატომ უსვამთ ხაზს ამ განსხვავებას, ამერიკასა და ამერიკის შეერთებულ შტატებს შორის?
ი. უ. იმიტომ, რომ შეერთებულმა შტატებმა მოიპარა ტერმინი ამერიკა. ამერიკა ნიშნავს ორ დიდ კონტინენტს, რომელთა მოსახლეობის უმეტესობა საუბრობს ესპანურად ან პორტუგალიურად. საკუთარი პატარა სექციისთვის ამ სიტყვის მიტაცება არის იმპერიალიზმის გამოვლინება.
ზ. კ. მოდით, “Orgasmachine”-ს დავუბრუნდეთ.
ი. ვ. ადრე ჟურნალ “ფლეიბოის” საგამომცემლო ხაზი ჰქონდა. იქ ერთი საყვარელი ქალი მუშაობდა რედაქტორად, შერონ ჯარვისი. მე მათ გავუგზავნე ამ წიგნის გადამუშავებული ვერსია, მათ კი მისი გამოცემა გადაწყვიტეს.
ზ. კ. ეს ამერიკის შეერთებულ შტატებში ხდება?
ი. ვ. დიახ. თუმცა ამის შემდეგ, “ფლეიბოიმ” დაკარგა აზარტული თამაშების ბიზნესის ლიცენზია ლონდონში. ეს კაზინოები სერიოზული ფულის წყარო იყო “ფლეიბოის” იმპერიისთვის. შესაბამისად, დანაკარგი უზარმაზარი გამოდგა, რის გამოც მათ მოუწიათ წიგნის საგამომცემლო ხაზის გაყიდვა. ხოლო იმ ხალხს, რომლებმაც იყიდეს ეს საგამომცემლო ხაზი, აღარ მოუნდათ “Orgasmachine”-ის გამოცემა.
ზ. კ. ძალიან უცნაურია…
ი. ვ. ჰო, უცნაური რამეები ხდება ცხოვრებაში. მაგალითად, ამერიკელ რედაქტორს, ჯიმ ფრენკელს უნდოდა ამ წიგნის გამოცემა, თუმცა ცოლმა არ მისცა ნება.
ზ. კ. ამ წიგნის შინაარსზეც მოგვიყევით რამე. ვიცი ის სამი წესი, რომელიც წინ უძღვის წიგნს და რომელიც აზიმოვის რობოტიკის სამი კანონის ინტერპრეტაციაა:
1. თქვენი სხეული თქვენ არ გეკუთვნით; ის სხვისი საკუთრებაა. მაშასადამე თქვენ არც მისი დაზიანება შეგიძლიათ და არც უმოქმედობით მისი დაზიანების დაშვება.
2. თქვენ ზედმიწევნით უნდა შეასრულოთ თქვენი მფლობელის (მფლობელის დაკარგვის შემთხვევაში, ნებისმიერი სხვა კაცის) ნებისმიერი ბრძანება, მაშინაც კი, თუ ეს ბრძანება პირველ კანონს ეწინააღმდეგება.
3. თქვენ არც რომელიმე მამაკაცისთვის ზიანის მიყენება შეგიძლიათ, არც მეორე კანონის ვერშესრულებით მისი უკმაყოფილების ან მენტალური ტრავმის გამოწვევა.
ი. უ. ჰო, თუმცა, ეგ უფრო დეკორაცია იყო ან გართობა. ისტორია სხვა რამეზეა. არსებობს ხელოვნური კუნძული იაპონიის ნაპირებთან. ამ კუნძულზე კომპანია აწარმოებს ანდროიდებს, რომლებიც ბიოლოგიურად ქალები არიან. მათ აქვთ სხვადასხვა მახასიათებლები. მაგალთად, ზედმეტად დიდი თვალები ან რამე სხვა, რაც მას მფლობელმა შეიძლება განუსაზღვროს. ისინი სექს-მონები არიან. სინამდვილეში ეს ყველაფერი რეალური კუნძულით არის შთაგონებული, რომელზეც ნამყოფი ვარ, მას ჰქვია მიკიმოტოს პერლ აილენდი. ამ კუნძულზე ხელოვნური მარგალიტი გამოჰყავდათ. იაპონიაში, ტრადიციულად მარგალიტებისთვის წყალში ქალები ყვინთავდნენ. ამისათვის ძირითადად მსუქან ქალებს არჩევდნენ, რადგან მსუქნები სიცივესაც უკეთ უძლებდნენ და ფილტვებიც შესანიშნავი ჰქონდათ, რაც ღრმად ჩაძირვისთვის წინააღმდეგობის გაწევაში ეხმარებოდათ. როცა უკან ამოყვინთავდნენ და დაგროვილ ჰაერს უშვებდნენ, უცნაურ სტვენის ხმას გამოსცემდნენ. ასეთ მყვინთავ ქალს იაპონელები “ამას” უწოდებდნენ. დღეისათვის ამაები აღარ არსებობენ. როცა მე ვიყავი მიკიმოტო აილენდზე, იქ ჯერ კიდევ არსებობდნენ მყვინთავი ქალები, რომლებიც უსტვენდნენ, თუმცა ისინი მსახიობები იყვნენ. მათ ახალწვეულები კი ჰყავდათ, მაგრამ ისინი რეალურად აღარ ყვინთავდნენ მარგალიტების ამოსატანად. ისინი უკვე ქარხნებში მზადდება: იღებენ ხამანწკს და სვამენ ქვიშაში, რომ გაღიზიანდეს. ჰოდა, მეც ვიფიქრე, რა მოხდებოდა, აქ ხელოვნური მარგალიტის ნაცვლად ხელოვნურ ქალებს რომ აწარმოებდნენ? გამოვიდა სატირა სექსუალური ექსპლუატაციის თემაზე. მე რევოლუციურ წიგნად წარმოვიდგენდი, რომელიც ქალთა გათავისუფლებას ისახავდა მიზნად და რომელიც გაზვიადებას და სატირას მიმართავდა, რომ როგორმე, ერთხელ და სამუდამოდ, გამოეწვია რევოლუცია.
ზ.კ. ეს რომელ წელს ხდება?
ი. უ. ამ წიგნის პირველი ვერსია 1970 წელს დავწერე, საბოლოო ვერსია 2000-ში, რადგან იაპონელი გამომცემელი დამიკავშირდა. ის შესანიშნავი ბიჭი იყო. იმ დროს ჟურნალ “პენტჰაუსის” იაპონური გამოცემის სვეტის რედაქტორი იყო, უმეტესად პორნოგრაფიას ბეჭდავდა. თუმცა სამეცნიერო ფანტასტიკა ძალიან უყვარდა. შესაბამისად, თუ სადმე პორნოგრაფიაში რაიმე ფანტასტიკის მაგვარს შენიშნავდა, პირველი მირბოდა ტექსტთან. მისთვის გადავწერე უკანასკნელად ეს წიგნი. ეს იაპონური გამოცემა ძალიან ლამაზი გამოდგა. მაშინ “ხელოვნური ინტელექტი” ახალი გამოსული იყო და ყდაზე დააწერა დიდი ასოებით, რომ ეს წიგნი ამ ფილმის სცენარისტის ნამუშევარი იყო და მსგავსი ბლა-ბლა-ბლა… ერთი სიტყვით, იმის თქმა მინდოდა, რომ ეს ორი წიგნი, “The Embedding” და “Orgasmachine” კიდევ ერთხელ გამოიცა ბოლო წლებში, აღმოჩნდა, რომ ჩვენს დროში ისინი ჯერ კიდევ რელევანტურია. “The Embedding”-ში გამოყენებული კონკრეტული ლინგვისტური თეორიები დღემდე კამათის თემაა. სამეცნიერო-ფანტასტიკურ ფილმში “ჩამოსვლა” საუბრობენ საპირზე და ვორფზე, ლინგვისტებზე, რომლებზეც მე 50 წლით ადრე ვსაუბრობდი. ეს სრული სიგიჟეა, ამხელა წრეზე წავედით და ფაქტობრივად არაფერი შეცვლილა. იგივე ეხება “Orgasmachine”-საც. ჩვენ გავიარეთ ის პერიოდი, როცა მე არაპოლიტკორექტულად ვითვლებოდი, ძალიან არაპოლიტკორექტულად. თუმცა ესპანელი კრიტიკოსების აზრით, მე რევოლუციური გზით ავსახავდი ქალთა გათავისუფლებას ჯერ კიდევ მაშინ, როცა ეს იდეა საერთოდ არ არსებობდა. მე, რა თქმა უნდა, კრიტიკოსთა მსგავს ინტერპრეტაციას ვეთანხმები. თუმცა, მეორე მხრივ, ძალიან დამაბნეველია, როცა ასე დიდი ხნის წინ დაწერილი შენი ორი წიგნი ასეთი რელევანტურია.
ზ. კ. ხომ არ თვლით, რომ თემების დამსახურებაა ეს ყველაფერი? ანუ, თქვენ ისეთ თემებს ირჩევთ, რომლებიც დროში არ არიან ლიმიტირებული და დიდხანს ძლებენ. ჩვენ ვერასდროს მივხვდებით სიმართლეს გრამატიკის შესახებ, თუ როგორ მუშაობს ენის სტრუქტურები, ეს თანდაყოლილია თუ შეძენილი და ა.შ…
ი. უ. რა თქმა უნდა, ჩვენ ეს არ ვიცით… ისევ “The Embedding”-ს რომ დავუბრუნდეთ, იქ, ისტორიის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ელემენტი არის გეგმა, რომლის მიხედვითაც უნდა დაიტბოროს ამაზონის ტროპიკული ტყე, რათა ის გიგანტურმა ხელოვნურმა ტბამ ჩაანაცვლოს. ისინი ანადგურებენ ამაზონის ტყეს შემდგომი ექსპლუატაციის მიზნით. და რაც ახლა ხდება, განსაკუთრებით ბრაზილიის ახალი მემარჯვენე ლიდერის, ბოლსონარუს ხელძღვანელობით, ეს არის ამაზონის ტყის განადგურება შემაძრწუნებელი ტემპებით.
ზ. კ. თქვენი აზრით რა მიზნით აკეთებენ ამას?
ი. უ. პირველი მიზანი ამ ტერიტორიის გასუფთავებაა, რათა შემდეგ იქ ძროხების დიდი ფერმა გაშენდეს და ასევე რაღაც მცენარეები დათესონ. ბიზნესია მათი მიზანი. მაინინგი და ფერმა უნდა გაკეთდეს. და ამას აკეთებენ ისე, რომ ვერც კი ხვდებიან, სინამდვილეში რას აკეთებენ. სინამდვილეში ამაზონის ტროპიკული ტყე არ არის მდიდარი ეკო-სისტემა, ის უსწრაფესად გამოიფიტება და გახდება უნაყოფო, ამასობაში ჩვენც უფრო წინ წავალთ და უზარმაზარი მანქანებით გავანადგურებთ უფრო და უფრო მეტ ტყეს. თუ ასე გაგრძელდა, ნახშიროჟანგის მატება სულ მალე ფატალური გახდება. ეს იყო ამ რომანის თემა 50 წლის წინ.
ზ. კ. პესიმისტი ხართ?
ი. უ. არა, პირიქით, ოპტიმისტი ვარ, ამიტომ ვთვლი, რომ შეიძლება გაგვიმართლოს და ჩვენმა ტექნოლოგიურმა ცივილიზაციამ კიდევ ასი ან ორასი წელი იარსებოს.
ზ. კ. სულ ესაა, რაც დაგვრჩა? ორასი წელი?
ი. უ. შეიძლება, არც კი… თუ დავაკვირდებით კლიმატის ცვლილებას. ეს არის ჩვენი მთავარი პრობლემა. აქ მხოლოდ შტორმები და ზღვები არ იგულისხმება, არამედ განადგურებული მოსავალიც. აგროკულტურულად ოდესღაც მდიდარი ადგილები სტიქიური უბედურების ზონებად იქცა. ეს კონფლიქტი კიდევ უფრო გაღრმავდება. წყალი - მაგალითად. სრულიად რეალური მგონია წყლის კონტროლისთვის ომები ახლო მომავალში. ჩვენ საკმაოდ მოწყვლადი ცივილიზაცია ვართ, რომელიც ზედმეტად სწრაფად განვითარდა და ახლა საკუთარი განვითარების სიჩქარის კონტროლი აღარ შეუძლია. ამასთან ერთად, ჩვენ საერთოდ არ გვაქვს მეხსიერება. იაპონიაში, ასობით მონოლითია აღმართული ორასი მეტრის სიმაღლეზე, სანაპიროს გაყოლებაზე. მასზე ამოტვიფრულია ინსტრუქციის ტექსტი: “ამ წერტილზე დაბალს ნურაფერს ააშენებთ!”, რადგან სწორედ ამ წერტილამდე მიაღწია ყველაზე მაღალმა ცუნამის ტალღამ. ფუკუშიმა დაიჩის ბირთვული რეაქტორი მაინც ამ წერტილზე დაბალი ააშენეს ვიღაც იდიოტებმა. ჩვენ ყველაფერი გვავიწყდება, არაფერს ვიმახსოვრებთ. ერთადერთი ხელისუფლება, რომელიც მსგავს რამეებს ყურადღებას აქცევს, ჩინეთის ხელისუფლებაა, რადგან მათი გეგმები მომდევნო ორმოც წელს უკავშირდება და არა, მაგალითად, მომდევნო ოთხ წელს. მეორე საკითხი, რაც უნდა გვაღელვებდეს, ჩვენი ტექნოლოგიური ცივილიზაციის ბედი კი არაა, არამედ ჩვენი გადარჩენა, როგორც სახეობისა. თუ ჩვენ პლანეტის განადგურების კონკრეტულ ეტაპს მივაღწევთ, პლანეტა ვეღარ შეძლებს ბაქტერიების გარდა რაიმე ბიოლოგიური სახეობისთვის სიცოცხლის შენარჩუნებას. და ეს ყველაფერი სრულიად შესაძლებელია მართლა მოხდეს. და ეს დღე ბევრად ახლოს არის, ვიდრე ჩვენ გვგონია. უამრავ პლასტმასას მოვიხმართ, რომლის გადამუშავებაც არ ხდება.
ზ. კ. თქვენ რელიგიური ადამიანი ხართ?
ი. უ. მე სრულიად ანტირელიგიური ადამიანი ვარ. მე ვფიქრობ, რომ ქრისტიანობაც და იუდაიზმიც უნდა გადაკლასიფიცირდეს, როგორც მითოლოგია. საერთოდ არ მესმის იმ ებრაელების, რომლებიც თავის ღმერთს ეთაყვანებიან, რადგან რამდენადაც მახსოვს, ეგ რელიგია არანაირი ჯილდოს არ სთავაზობთ მიმდევრებს - მხოლოდ გაუთავებელი სასჯელები. მგონი სიკვდილის შემდეგ სიცოცხლისაც არ სჯერათ. ალბათ ერთადერთი რელიგია, რომელიც ნაკლებად შეიძლება ჩაითვალოს მითოლოგიად, ისლამია, იმიტომ, რომ მუჰამედი ნამდვილად არსებობდა.
ზ. კ. სტენლი კუბრიკმა როგორ აღმოგაჩინათ?
ი. უ. სტენლიმ თავის ასისტენტს დაავალა, ეპოვნა ფანტასტი მწერალი, რომელსაც ბევრი იდეა ექნებოდა. მისი ასისტენტი, ტონი ფრიუინი, გაემართა სპეციალურ სამეცნიერო-ფანტასტიკური წიგნების მაღაზიაში და იკითხა, თუ რომელ ცოცხალ, ბრიტანელ მწერალს ჰქონდა ყველაზე მეტი საინტერესო იდეა. ერთ-ერთ ჩემს წიგნს უკანა ყდაზე ეწერა ჩემზე, მას ყველაზე მეტი იდეა აქვსო და მსგავსი რამეები. ამის გამო დამეკონტაქტნენ. ჩემამდე ორ სხვა მწერალთან ჰქონდა უკვე ნამუშევარი, რომლებიც გაუშვა, რადგან ისინი საკმარისი რაოდენობის იდეებს არ აწვდიდნენ. ერთ-ერთი მათგანი თავად ბრაიან ოლდისი იყო, იმ მოთხრობის ავტორი, რომლის მიხედვითაც აპირებდა “ხელოვნური ინტელექტის” გადაღებას. პრობლემა იმაში მდგომარეობდა, რომ ოლდისს სძულდა კუბრიკის ვერსია, რომელშიც მას პინოქიოს ლეგენდის გაშლა სურდა ამ ისტორიაში.
ზ. კ. სტივენ კინგსაც არ მოსწონდა კუბრიკის “ნათება”.
ი. უ. სტივენ კინგი ცდება, ის მისი წიგნების საუკეთესო ეკრანიზაციაა. კუბრიკს რაც შეეხება, ნურაფერს დაუჯერებ, რაც კი მასზე დაწერილა. ნურც წიგნებს, რომლებიც უმეტესად ვარაუდებითაა დაწერილი და ნურც ინტერვიუებს ან ესეებს, მასთან დაახლოებული ადამიანების ავტორობით. ამ ტექსტებით ძირითადად საკუთარი მნიშვნელოვნებით ტკბობას ეწევიან ის ადამიანები, რომლებიც კუბრიკთან მუშაობდნენ. მე ერთი იტალიელი მეგობარი მყავს, ფილიპ ვიერი, რომელიც ათ წელიწადში შეძლებს, რომ კუბრიკის ამომწურავი და აბსოლუტურად ზუსტი შემსწავლელი მასალა შექმნას. ამ მასალების მოძიება ძალიან რთულია, რადგან კუბრიკის ხელნაწერები, მიუხედავად იმისა, რომ ხელმისაწვდომია საზოგადოებისთვის, უფუნქციოა, მას ვერ გამოიყენებ, ფოტოს გადაღების უფლებაც კი არ გაქვს. მხოლოდ შეგიძლია შეხედო ამ ნაწერებს და ფანქრით მოინიშნო რაიმე შენს ბლოკნოტში. ეს უზარმაზარი მასალაა. ამიტომაა, რომ კუბრიკზე შექმნილი ტექსტების და ესეების უმეტესობა სრულ წინააღმდეგობაში მოდის მის დოკუმენტურ ფაქტებთან, რომელიც დაარქივებულია. ასე რომ არავის დაუჯერო, მათ შორის არც მე.
ზ. კ. მუშაობის პროცესი როგორი იყო?
ი. უ. დაახლოებით ცხრა თვე ვიმუშავეთ ერთად.
ზ. კ. ამ კონკრეტულ სცენარზე?
ი. უ. არა, ჩვენ სცენებს ვწერდით. ისტორიის სხვადასხვა ასპექტებს ვწერდით. ამ ასპექტების აღმოჩენებში და გამოგონებაში ვიყავით. გვინდოდა გვენახა, რომელი მათგანი იმუშავებდა უკეთ. ჩემგან სტენლის სახლამდე 45 წუთი მჭირდებოდა მანქანით, ამიტომ ლანჩის დროს მივდიოდი ხოლმე მასთან, რადგან სტენლის ამერიკის დროით ეძინა.
ზ. კ. ჯეთლეგი სჭირდა?
ი. უ. არა, უბრალოდ ის უამრავ ადამიანთან კონტაქტობდა ამერიკაში, მათ შორის სტივენ სპილბერგთან. საათობით საუბრობდნენ ტელეფონზე. კუბრიკს სახლში გამოკეტილი გიჟი კაცის იმიჯი აქვს, რომელიც მხოლოდ საკუთარი თავისთვის ცხოვრობდა, რაც სრულიად მცდარი წარმოდგენაა. ის საკმაოდ სოციალური იყო, ბევრი სხვადასხვა კუთხით. უბრალოდ მას არ უყვარდა დროის კარგვა უსარგებლო სოციალიზაციაში.
ზ. კ. ფილმი მოგეწონათ?
ი. უ. კი, მომეწონა. ძირითადად ისაა, რაც დავწერე.
ზ. კ. ანუ ბევრი არაფერი შეუცვლია თქვენს ერთობლივ სცენარში?
ი. უ. როცა სტენლი დაიღუპა, სპილბერგმა აიღო და წაიკითხა მთელი მასალა, რაც ჩვენ ერთად შევქმენით, არა მხოლოდ ძირითადი ამბავი, არამედ ყველაფერი, რაც დავწერე. მაგალითად, რობოტების განადგურების კარნავალი - ეს სცენა კუბრიკმა სცენარიდან ამოიღო, თუმცა, როგორც ჩანს, სპილბერგმა უკან დააბრუნა. გამორიცხული არც ისაა, კუბრიკს თავად გადაეწერა სცენარი სიკვდილის წინ და თავადვე ჩაებრუნებინა ეს სცენა. ამ ყველაფრის უამრავი ვერსია არსებობს და არ არსებობს აბსოლუტური ჭეშმარიტება. ასევე ფილმის ბოლო ოცი წუთის შესახებაც უნდა ითქვას. კრიტიკოსებმა სპილბერგის სენტიმენტალურობას დააბრალეს ეს ნაწილი. იქ კაცობრიობის გადაშენებიდან ორი ათასი წელია გასული, როცა პატარა გაყინულ ბავშვს პოულობენ. ეგ ზუსტად ის არის, რაც მე დავუწერე სტენლის, რადგან მას ძალიან უნდოდა ეს ნაწილი. სპილბერგს აქ არაფერი შეუცვლია. მაყურებელმა ბევრი რამე ვერ გაიგო. მათ ეს გაუმჯობესებული რობოტები უცხოპლანეტელები ეგონათ. მე თვითონ ვურჩიე, რომ მომავლის რობოტები ჯაკომეტის სკულპტურებისთვის მიემსგავსებინა. უბრალოდ, სპილბერგმა მათ უფრო თხევადი მეტალის ფაქტურა მისცა. ალბათ ამის გამო ეგონათ უცხოპლანეტელები.
ასევე დევიდის დედის, მონიკას აღდგენაც, როცა ის კიდევ ერთი და საბოლოო დღით ცოცხლდება. ეს სენტიმენტალურია? ერთ დღეს ადამიანი ქრება სამუდამოდ, ხოლო რობოტი ბავშვი აგრძელებს მარადიულ ცხოვრებას ცარიელ სამყაროში… ეს ერთ-ერთი ყველაზე მელანქოლიური ფინალია, რაც კი მინახავს.
ზ. კ. მე ძალიან მიყვარს ის სცენა, სადაც რობოტი ბავშვი შედის დარბაზში და უამრავ თავის იდენტურ რობოტს პოულობს, რაზეც ძალიან ბრაზდება.
ი. უ. ეგ სცენა მგონი ბრაიან ოლდისმა დაწერა, ჩემ მისვლამდე. მის ორიგინალ მოთხრობას ერქვა “Super toys last all summer long”, რის შემდეგაც მან ორი სხვა მოთხრობით გააგრძელა ეს ისტორია, რადგან საკმაოდ კარგად გადაუხადეს ამაში. “ვორნერ ბრაზერსი” ვალდებული იყო, პირველის მსგავსად, ის ორი მოთხრობაც ეყიდა, რადგან ის ორი მოთხრობა თუ ხელმისაწვდომი იქნებოდა ფილმის გამოსვლამდე, ამას შეიძლებოდა დიდი ზარალი მიეყენებინა მათთვის.
ზ. კ. ამის საფრთხე რეალურად არსებობდა მაშინ?
ი. უ. არსებობდა. სხვათა შორის, აქვე უნდა ვთქვა, რომ ბრაიანს ვძულდი. სტენლი მეუბნებოდა, დაიკიდე, მისი მოთხრობა ბოლომდე ჩემი საკუთრებააო. ცოტა ხანში გავიგეთ, რომ ბრაიანმა კიდევ ორი მოთხრობა დაწერა, რომლებიც რეალურად ამ პირველის ვარიაციები იყო.
ზ. კ. მართლა ასე სძულდით?
ი. უ. კი. კუბრიკის სიკვდილის შემდეგ, ერთ წვეულებაზე მოვხვდი, რომელიც “ხელოვნური ინტელექტის” შესახებ უზარმაზარი წიგნის გამოცემას ეძღვნებოდა. ოლდისიც იქ იყო, უკვე ძალიან ბებერი. იქ ილაპარაკა: ამის მერე მეორე მოთხრობა დავწერეო. ერთ წინადადებაში იმაზე მეტი გადამიხადეს, ვიდრე ხუთ რომანში, ერთად აღებულშიო. უცებ გავიფიქრე, რა ყლეობა რომანები დაგიწერია-მეთქი. მოკლედ, დიდად არ ვდარდობდი ამ თემაზე.
ზ. კ. სადღაც წავიკითხე, რომ “ხელოვნური ინტელექტის” შემდეგ თქვენი რომანის გადაღებას აპირებდა.
ი. უ. ალბათ იხუმრა სადმე. ხშირად ღადაობდა. სტენლი რამით თუ ოდნავ მაინც ინტერესდებოდა, მას ის მაშინვე უნდოდა, დაუყოვნებლივ. უბრალოდ, მას ძალიან უნდოდა, უკეთ გავეცანი. ჩვენ საათებს ვატარებდით ერთად. მე მაშინ ვეწეოდი, სტენლი არ იყო მწეველი. მან ერთხელ სიგარეტი მთხოვა, უნდოდა, იგივე ეგრძნო, რასაც მე ვგრძნობდი. ძალიან უღრმავდებოდა ყველაფერს, რასაც აკეთებდა.
და ბოლოს...
ინტერვიუს შემდეგ იენს საქართველოში, ლიტერატურის ფესტივალზე ჩამოსვლა შევთავაზე, თუმცა უარი თქვა. მითხრა, რომ ფრენას რთულად იტანს, ამიტომ აღარ აპირებს ესპანეთიდან სადმე გაფრენას. ეს მისი ბოლო კონვენცია იყო. მივხვდი, ძალიან გამიმართლა, რომ წელს მოვხვდი ამ ამბებში, სხვა დროს ალბათ ვეღარ მომეცემოდა მისი პირადად გაცნობის საშუალება.
P. S. ამ ვოიაჟისთვის გაწეული ფინანსური მხარდაჭერისთვის ყველაზე დიდი მადლობა ეკუთვნის „სულაკაურის გამომცემლობას“ და, რაც მთავარია, ქართველ მწერლებს, მათი შესაშური ერთობის გამო.
