ტედ ჰიუზმა ცნობილი პოეტური ციკლები „ყვავი“ და „კაპრიჩიო“ ასია ვევილს მიუძღვნა, ხოლო „ყმუილი და ჩურჩული“ და „დაბადების დღის წერილები“, რომელიც სიკვდილამდე სამი თვით ადრე გამოაქვეყნა და მთელი ლიტერატურული სამყაროს ცხოველი ინტერესი გამოიწვია, სილვია პლათს.
უნდა აღინიშნოს, რომ ტედ ჰიუზის სამ ციკლს „კაპრიჩიო“,„ყმუილი და ჩურჩული“ და „დაბადების დღის წერილები“, კრიტიკოსები და მკვლევარები განიხილავენ, როგორც ერთ მთლიანობას, რომელიც იწყება ლექსით „კაპრიჩიო“ და მთავრდება ლექსით „ცრურწმენა“, რომლებიც ერთსა და იგივე ლექსს წარმოადგენს, მცირედი განსხვავებით.
ციკლიდან „კაპრიჩიო“
კაპრიჩიო
პარასკევმა შექმნა ადამი. ამოანთხია ადამი.
დამარხა ადამი. პარასკევმა. დღეს. პარასკევმა.
ცამეტში: ზეიმის ღმერთების ნამთვრალევი სიცილი
სულ ადვილად უკუაქცია ლოკეს საჩუქარმა:
სპერმის ფითრმა და დამპალი ხის ხომალდმა.
პარასკევი, ცამეტი. სისხლიანი შარავანდედის,
ღრუბლისა და ლურსმნის იგავი.
პარასკევმა, ცამეტში ფარდა ახადა სუნამონაპკურებ
ამერიკას. (კოლუმბს
ქუთუთო აუწია
მის კუბოს შემოვლებული ჯაჭვებით.)
პარასკევს, 13 რიცხვში
გრძნეულმა
შესაძლოა ყველა წვრილმანი დაინახოს, შენთვისაც კი შეუმჩნეველი.
შეიძლება ეს იყოს ფრიგას*
ორსახოვანი საჩუქარიც. წარმოიდგინე შენი საცოლის სარკე
ქვაბის* ფორმის. დაარქვი მას ქვაბი
სულის მეორედ დაბადებისა.
თვალის ცივი, აწეული კუთხის ქვეშ,
პატარძლის სარკეში, ქვაბში.
სადაც ამან
დაივიწყა სიკვდილი. სადაც იმან
დაივიწყა სიცოცხლე. სადაც აი, ეს, მესამე
ჩაიძირა და არც უტირია.
დაგცინებენ
ცრურწმენის გამო.
(ასეც რომ იყოს,
სულ ამაზე ფიქრი: ხელისგულებს გაგიოფლიანებს,
კანს დაგიწყლულებს, და შენი სიცოცხლის ორივე ხაზს დაგისისხლიანებს.)
-------------
*ფრიგა - სკანდინავიური მითოლოგიის მიხედვით, ოდინის ცოლი, უმაღლესი ღვთაება, რომელიც მფარველობს ოჯახს, სიყვარულს. ის ხედავს მომავალს და ადამიანთა ბედისწერას.
*ქვაბი - ინგ. The cauldron - წარმოადგენს ქალური საწყისის სიმბოლოს, ესაა საშო, სადაც იწყება სიცოცხლე. მასში ჯარისკაცები მეორედ იბადებიან. ისაა ასევე ნივთი, რომელიც აერთიანებს ოთხივე სტიქიას. მას ათავსებენ მიწაზე, აცხელებენ ცეცხლზე, ავსებენ წყლით და ჰაერში აგზავნიან ორთქლს.
ქლოროფილი
ქალმა გაუგზავნა ბალახი, არცერთი სიტყვა.
და მასში
დიორით გაჟღენთილი კუდიანი თოჯინა,
და მასში
საფლავის ქვა. და მასში
საკუთარი ფერფლის ნიმუში. და მასში
თავისი ერთადერთი გოგონას ღიმილი,
რომელსაც სხვაგვარად დაბადება არ ეწერა.
და მასში სიკომორის ხის
თესლები.
და მასში სიკომორის ხის
თესლები, რომელიც
ცვიოდა. და მასში
სიკომორის ხის თესლები, ჰარში რომ ტრიალებდა
და ცვიოდა.
ფანატიზმი
შენი მომავალი აიღე და აფროდიტეს
ტაძრის კართან უდარდელად დადე,
როგორც დამხრჩვალები ტოვებენ
დაკეცილ ტანსაცმელს წყალში შესვლის წინ.
შენი სახე აფროდიტეს ნიღაბში გაცვალე,
ქორწინება - საკვერცხეების მანიაკურ
დეპრესიაში, ოკეანის ღელვასა და შხეფებში.
ცხოვრების მარტივი უსაფრთხოება -
წმინდა წლებში: სისხლის კლეფსიდრა*-
აფროდიტეს გამოცხადების წუთებს ითვლის.
„ორმოცის მერე დავასრულებ“ იცინოდი
(სერიოზულად თქვი) როდესაც ერთად დაკეცე შენი მომავალი
და ცარიელი ტანსაცმელი. რომელიც ოქსფამმა* წაიღო.
-----------
*კლეფსიდრა - წყლის საათი.
*ოქსფამი - საქველმოქმედო ორგანიზაცია.
ორმო და ქვები
მას შენი კოლექციის ექსპონატივით უყურებდი.
შენი მზერა დამანგრეველ ძალას
ძირითადად უკვე მონელებული ნადავლიდან
მოგროვილი პროტეინისგან იღებდა.
მას კი, სატყუარა თხას,* ეგონა, რომ
კიკინებდა. სინამდვილეში გოდებდა,
იმ თხებივით, რომლებიც გოდებენ ისე,
როგორც მხოლოდ გამოჭრილ ყელს შეუძლია.
თუმცა, თხა, როგორც წესი, მეორე თხას უხმობს საშველად.
ერთობოდი. შენი გართობა დიდებული
ვეფხვის გრაციას ჰგავდა.
მაგრამ თხის ქვეშ ორმო აღმოჩნდა.
ორმოში კი სარები.
მან არაფერი მოიმოქმედა
ხელების წინააღმდეგ, რომლებიც ჩაეჭიდნენ,
გაიყოლეს, დააბეს, და მიატოვეს.
რა რჯიდათ ხელებს? ან იმ პირებს,
ისეთ ხმებს რომ უშვებდნენ, თითქოს თუნუქის ცარიელ ქილებს ყრიანო.
წყვდიადის ერთადერთი აღქმა სიბნელეა.
ის თავის საბელში ვერაფერს ხედავდა
საკუთარი სისუსტის გარდა.
ასე, რომ შენ ის
ორმოში თან ჩაიყოლე,
ზუსტად მის ქვემოთ, სადაც შენთვის და მისთვის უცნობ სახეებზე,
თვალებმა სარზე წამოგაგეს.
ისინი განთიადის ცის ქვეშ მოგროვილიყვნენ და
ზეიმობდნენ -
თითქოს თუნუქის ქილებს გაშმაგებული ანჯღრევენო,
ყოველ ქილაში კი თითო ქვა გდია.
--------
* ვეფხვზე მონადირეები თხას აბამენ და ყელს ჭრიან, რომ მხეცი მისი სისხლითა და ბღავილით მიიზიდონ.
შეცდომა
როცა მისმა საფლავმა საზარელი პირი დააღო,
უბრალოდ რატომ არ გაფრინდი,
თმა რატომ არ შემოიხვიე და გაერიდე,
რატომ ჩაიმუხლე საფლავის პირთან,
რატომ გინდოდა, ეცნე, ბრალი დაედოთ და განაჩენი გამოეტანათ
მათ, ვისაც საკუთარი უდანაშაულობის
მტკიცებულება - რუხი გრანიტის
საფლავის ქვის ნატეხები,
ხელში ეჭირათ?
მგონი, არასწორად გაიგე განაჩენი.
ყოველთვის არასწორად იაზრებდი
ებრაულად ან გერმანულად იმას,
რასაც ინგლისურად გეუბნებოდნენ.
მისმა საფლავმა ქარაგმები გასაგებად ამოიძახა.
მაგრამ შენ სადღაც, ზევით, აღიქვი
როგორც პასუხი ერთ-ერთ, შენივე,
გამოუთქმელ გამოცანაზე. არასწორად
გაიგე, შეცდი, და დაიჩოქე მოკრძალებულად.
მათ შეიძლება არც ჩაექოლე
მონაზონი რომ გამხდარიყავი,
და შენი ნებით თავი დაგეწვა
მისი სიკვდილის საკურთხეველთან.
რადგან ესაა, რაც გააკეთე. იმ წუთიდან
მაღაზიამ, საქმემ, ქალიშვილმა, გერმანელმა ოპერ გოგონამ,
მსხვერპლშეწირვის კოცონიდან
ავარდნილი ცეცხლის ფორმა მიიღო, ალის,
გარს რომ შემოგეხვია და მთელი
შენი ცხოვრება შთანთქა.
ცეცხლი მთლიანად გედებოდა. მე გიყურებდი.
რატომ ფარდაგში არ გაეხვიე,
საავადმყოფოში არ გაიქეცი,
და ეგ შეცდომა არ მოიშორე? - მარტივად გეთქვა, რომ
თარგმანი იყო შეცდომით.
შენ კი, პირიქით, კოცონს უფრო აძლიერებდი,
კალენდარს ფისისა და გოგირდის დღეებს
ექვსი წელი
ფრთხილად ახევდი,
ერთი დღეც არ გამოგრჩენია, მშვიდად, ფაქიზად, -
თითქოს ბავშვს ძუძუს აწოვებდი,
არა, ბავშვს ძუძუს კი არ აწოვებდი,
მიზანი მხოლოდ ერთი გქონდა: ძალა არ უნდა დაგეკარგა,
სრულ დაფერფლვას ელოდებოდი,
და მერე ფერფლის გაგრილებას.
ბოლოს მათ პატარა პირამიდა ააგეს.
ციკლიდან „დაბადების დღის წერილები“
წითელი
წითელი იყო შენი ფერი.
წითელი თუ არა, თეთრი. თუმცა, წითელი გარს შემოიხვიე.
სისხლისფერი წითელი. იქნებ სისხლი?
წითელი ოხრა ხომ არა, მკვდრებს რომ ათბობს?
ჰემატიტი საგვარეულო ძვლების,
შენი ძვირფასი მემკვიდრეობის, უკვდავსაყოფად.
ბოლოს, როცა შენი მაინც გაიტანე,
ჩვენი ოთახი წითლად ღვიოდა. სამსჯავროს ადგილი.
ჩაკეტილი ზარდახშა ძვირფასი ქვებისთვის. სისხლის ხალიჩა,
აქა-იქ დალაქავებული, აქა-იქ გაქვავებული,
ფარდები - ლალისფერი სისხლის ტალღები
ჭერიდან იატაკამდე გადმოხეთქილი სისხლის ჩანჩქერი.
სისხლისავე ბალიშები. იგივე
უხეში მეწამული ფანჯარასთან.
ცოცხალივით ფეთქავს კელია. აცკეტური სამსხვერპლო - ტაძარი.
მხოლოდ წიგნის თაროებმა უშველეს თავს თეთრში გაქცევით.
ფანჯრიდან მოჩანს
სიფრიფანა, დაღარული ყაყაჩოები -
სისხლიკანქვეშ,
სალბი, ვისი სახელიც მამამ დაგარქვა,-
სისხლის შადრევანი ღრმა ჭრილობიდან,
და ვარდი - გულში სისხლის ბოლო შხეფები,
დამღუპველი, არტერიული და განწირული.
ხავერდის გრძელი კაბა - სისხლიანი სახვევი,
ბრწყინვალე ბორდო.
შენი ტუჩები - სველი, მუქი ჟოლოსფერი.
ტკბებოდი წითლით.
ეს ჩემთვის იგივე იყო, რაც გახევებულ ჭრილობაზე
მიმხმარი ბინტის კიდეები, შემეძლო
გადახსნილ ვენას შევხებოდი, გამხმარი სისხლის პრიალა ქერქს.
რასაც ხატავდი, ყველაფერი თეთრი იყო.
შემდეგ თეთრს ვარდებს აყრიდი, ამარცხებდი,
იხრებოდი, ვარდებს აწუწებდი,
მგლოვიარე ვარდებს, სხვა ვარდებსაც
და აქა-იქ პატარა ლურჯ ფრინველს.
ლურჯი უფრო შეგეფერებოდა. ფრთებს გასხამდა,
სან-ფრანცისკოს კაშკაშა ლურჯი აბრეშუმი
შენს ორსულ სხეულს
ჯვარცმის ალერსში ხვევდა.
ლურჯი იყო შენი კეთილი სული - სისხლისმწოველი კი არა,
არამედ დამუხტული, დამცველი, მზრუნველი.
წითლის ღრმულებში
ემალებოდი უსიცოცხლო საავადმყოფოს სითეთრეს.
ხოლო ძვირფასი ქვა, რომელიც დაკარგე, ლურჯი იყო.
ციკლიდან „ყმუილი და ჩურჩული“
ქალაქი
შენი ლექსები დიდი, ჩაბნელებული ქალაქის ცენტრია.
შენი ნოველები, მოთხრობები, დღიურები - ამ ქალაქის
გარეუბნები.
ღამით სასტუმროებიც ისევეა განათებული, როგორც ქალაქის საქმიანი უბნები სწავლულებით,
მღვდლებითა და პილიგრიმებით.
ზოგჯერ ღამით მანქანით ვსეირნობ, დავდივარ ნელა, ჩემს
წყვდიადში დავბორიალობ, ვფიქრობ იმაზე, რაც ჩაიდინე.
თითქმის ყოველთვის გამოკრთები - გზაჯვარედინზე,
სამოცი წლის ხარ, დაბნეული, მიჩერებიხარ ზევით რაღაცას.
შენს ირგვლივ ბევრი ხალხი ირევა. უძრავად დგახარ.
შენი სახე - მწვანე და ყვითელი სინათლის შუქზე
უსახლკარო ინდიელის სახეს ჩამოჰგავს, დამფრთხალს, მწუხარეს.
გინდა ვინმეს რაღაც ჰკითხო, და ვერ ახერხებ.
ყველა სახეს აშტერდები
რომ ვინმე იცნო.
ყურადღებას არავინ გაქცევს. აი, წითელი აინთო
და ხალხის ტალღა უცებ დაგშორდა.
შემდეგ მე მხედავ მანქანაში, მოგჩერებივარ.
საგონებელში ვარდები, ვხედავ: ნეტავ, ამ კაცს ხომ არ ვიცნობ?
იღუშები, ვხედავ ამასაც. ვხედავ, რომ ცდილობ
გაიხსენო, თუ, იქნებ ცდილობ... არ გაიხსენო.
ცრურწმენა
პარასკევმა შექმნა ადამი. ამოანთხია ადამი.
დამარხა ადამი. პარასკევმა. დღეს. პარასკევმა.
ცამეტი იყო ზეიმის ღმერთების ნამთვრალევი სიცილი
სულ ადვილად რომ უკუაქცია ლოკეს საჩუქარმა:
სპერმის ფითრმა და დამპალი ხის ხომალდმა.
პარასკევი, ცამეტი რიცხვი - იგავი, რომელიც გვიამბობს
სისხლიანი შარავანდედის, ღრუბლისა და ლურსმნის შესახებ.
და პარასკევმა, ცამეტ რიცხვში ფარდა ახადა სუნამონაპკურებ
ამერიკას. (კოლუმბს
ქუთუთო აუწია
მის კუბოს შემოვლებული ჯაჭვებით.)
პარასკევს, 13 რიცხვში
გრძნეულმა
შესაძლოა ყველა წვრილმანი დაინახოს, შენთვისაც კი შეუმჩნეველი.
შეიძლება ეს იყოს ფრიგას
ორსახოვანი საჩუქარიც. ვალჰალას ქვაბი
სადაც მეომრები ხელმეორედ იბადებოდნენ.
შენი საცოლის
სარკეში თვალის ცივი, აწეული კუთხის ქვეშ,
პატარძლის სარკეში, ქვაბში
სადაც ამან
დაივიწყა სიკვდილი. სადაც იმან
დაივიწყა სიცოცხლე. სადაც აი, ეს, მესამე
ჩაიძირა და არც უტირია.
დაე, დაგცინონ
ცრურწმენის გამო.
სულ ამაზე ფიქრი, ხელისგულებს გაგიოფლიანებს,
კანს დაგიწყლულებს, და შენი სიცოცხლის ორივე ხაზს დაგისისხლიანებს.
ციკლიდან „ყვავი“
**
პატარა გოგონას ანგელოზურ მზერაში
ყვავს ბუმბული გაეფანტა.
პატარა ბიჭის გაოცებულ თვალებში
ყვავს ძვლები ჩაეფშვნა.
პატარა გოგონას სიყვარულში
ყვავს გულ-მუცელი გაუცამტვერდა,
პატარა ბიჭის ვარდისფერ ლოყებში
ყვავს სხეული ძველი ტილოსავით დაეფლითა.
ყვავი მაყვლის ბუჩქში შეძვრა, თვალები
დახუჭა, დანებდა არაფერს.
წავიდნენ, პატარა ფეხუნებმა მთელ სამყაროში იტყაპუნონ.
ორი ლეგენდა
1.
შავი იყო უთვალობა
შავი ენა
შავი იყო გული
შავი ღვიძლი, შავი ფილტვები
რომელსაც არ შესწევს
უნარი შეიწოვოს ნათელი
შავი იყო სისხლი მის მყვირალა გვირაბში
ქურაში შეწყობილი შიგნეულობა
კუნთებიც შავი
ესწრაფვიან გარეთ გამოსვლას
შავი ნერვები, შავი ტვინი
დასამარებული წარმოსახვებით
სულიც შავი, უსაშველო ენაბლუობა
ყვირილისა,
რომელმაც მიუხედავად უსასრულობისა,
ვერ ამოთქვა თავისი მზე.
2.
შავია წავის თავი, სველი, ზეაწეული.
შავია ქვა, ქაფში ჩაძირული
შავია ნაღვლის ბუშტი სისხლიან საწოლზე მწოლი.
შავია დედამიწა, ერთი მტკაველით ქვევით,
უკუნეთის კვერცხი,
იქ მზე და მთვარე ერთმანეთს ამინდს უნაცვლებენ
ყვავის გამოსაჩეკად, შავი ცისარტყელა
გადაჭიმულია სიცარიელეში
სიცარიელეზე
მაგრამ დაფრინავს.
ყვავის ფერი
ყვავი იყო მთვარის ჩრდილზე
იმდენად შავი,
რომ ჰყავდა ვარსკვლავები.
ყვავი იყო ყველა ზანგზე
უფრო შავი
როგორც ზანგის თვალის გუგა.
მზის მსგავსად,
უფრო შავი
ვიდრე ყველა სიბრმავე.
სიყვარულის სიმღერა
კაცს უყვარდა ქალი და ქალს უყვარდა კაცი
კაცი ქალს კოცნით წოვდა მთელ წარსულს და მომავალს
ყელში სხვა არაფერი გადასდიოდა
ქალი კბენდა კაცს ღრღნიდა წუწნიდა
და სურდა კაცი საკუთარ წიაღში
სამუდამოდ მტკიცედ უსაფრთხოდ
მათი ჩუმი ამოძახილები ფარდებს აფრინდებოდა
ქალის თვალები სხვა ყველაფერზე უარს ამბობდნენ -
მისი მზერა კაწრავდა მხოლოდ კაცის ხელებს მაჯებს იდაყვებს
კაცი ხელს მაგრად უჭერდა ქალს, რომ ცხოვრებას
მისთვის ის იმ წამიდან ვერ გამოეგლიჯა,
უნდოდა დასრულებულიყო მთელი მომავალი
ქალისთვის ხელები შემოეხვია და
იმ წამიდან პირდაპირ გადაცვენილიყვნენ არაფერში
თუ მარადისობაში თუ რაც ქვია
ქალის ხვევნა იყო უზარმაზარი ზეწოლა -
ქალის ძვლების ანაბეჭდი კაცის სხეულზე
კაცის ღიმილი - ზღაპრული გოგრა
სადაც ცხოვრება მათ ვერასოდეს მიაგნებს,
ქალის ღიმილი - ობობას კბენა
და კაციც უძრავად იწვა და ელოდა ქალს როდის მოშივდებოდა
კაცის სიტყვები - დამპყრობელთა დიდი არმია
ქალის სიცილი - თავდასხმის მცდელობათა გრძელი სერია
კაცის მზერა - სისხლიანი შურისძიების ტყვიები
ქალის გამოხედვა- სადღაც კუთხეში ჩასაფრებული საშინელი
საიდუმლოს მატარებელი მოჩვენება,
კაცის ჩურჩული - მათრახი და ცხენოსნის ჩექმა
ქალის კოცნა - იურისტის მკაცრი ჩანაწერები
კაცის ალერსი - მაშველი რგოლი ჩასაძირად განწირულ გემზე
ქალის სასიყვარულო თამაშები - ჩაკეტილი ბოქლომის წვალება
მათი კვნესა იატაკზე გახოხდა როგორც
ცხოველი რომელიც უზარმაზარ ხაფანგს მიათრევს
კაცის დაპირებები - ქირურგის ნიღაბი
ქალის დაპირებებმა კაცს თავის ქალა ახადა -
ამისგან ლამაზი ბროში გამოვა
კაცის ფიცი - ქალის დაჭიმული სხეული -
კაცმა ასწავლა სასიყვარულო კვანძის კეთება
ქალის ფიცმა კაცის თვალები
ქალის საიდუმლო უჯრაში კარგად გადამალულ ფორმალინში ჩაყარა
მათი კივილი კედელს აეკრო.
მათი თავები ძილის დროს განცალკევდა, როგორც გახლეჩილი ნესვის
ორი ნახევარი, მაგრამ რთულია სიყვარულის შეჩერება
ერთმანეთში გადაწნულ ძილში ხელები და ფეხები გაცვალეს
სიზმარში ერთმანეთის გონება მძევლად აიყვანეს
დილით ერთმანეთის სახეებით გაიღვიძეს.
ინგლისურიდან თარგმნა დალილა გოგიამ
