დავით ქართველიშვილის რეფლექსია და მოცემულობა


დავით ქართველიშვილის რეფლექსია და მოცემულობა




დავით ქართველიშვილი რვა წელია, რაც საქართველოდან წავიდა - ეს არის „უცხო ენაში ყოველდღიური ცხოვრების, მუშაობის, მეგობრობისა და ურთიერთობის“ წლებიო, ამბობს. ცოტა ხნის წინ „ახალი საუნჯის“ ვებსაიტზე მისი ტექსტი - კარანტინი ანუ ცოცხალი (რაფსოდიული სარეკლამო განცხადება)“ - გამოქვეყნდა და ამით ქართულ ენაზე რვაწლიანი სიჩუმეც დაირღვა. ამ სიჩუმემდე კი დაწერილი ჰქონდა "მოცემულობა", "ექვსი სიზმარი", "პროზისა და საკუთარი თავის შესახებ", "ახალი წიგნი", "ოთხი მოთხრობა", "იყო საღამო, იყო დილა", "დღიურები მირანდასთვის", "პოპური", „ათი ქალწული“... ბლოგები და ესეები. 2001 წელს მისმა პირველმა წიგნმა მოიპოვა  „წინანდლის პრემია“, თვითონ კი გახდ წლის საუკეთესო ახალგაზრდა მწერალი. 2008 წელს მიიღო ლიტერატურული პრემია "საბა" საუკეთესო პროზაული კრებულისთვის - „ოთხი მოთხრობა“. 

„...დათოს პროზა, მოთხრობები და ორი რომანი ყოველთვის უტრიალებდა არაფრით გამორჩეული კაცის ყოველდღიურობას და მის მოსაწყენ და რუტინულ ცხოვრებას. ეს სიცხადე და სიმარტივე დიდ შთაბეჭდილებას ახდენდა ჩემზე“, - თქვა ერთ ინტერვიუში დავით გაბუნიამ. „მე კონკრეტული ადამიანის გარეშე არაფერი არ მაინტერესებს“, - ამბობს თვითონაც.

წაკითხული გაქვთ დავით ქართველიშვილის "ორმთავარკაციანი მოთხრობა"? დიდი ხნის წინათ წავიკითხე. მას შეუძლია დაწეროს ყველაფერზე და დაწეროს ისე, რომ აუცილებლად წაიკითხავ, მახსოვს, რაღაც ასეთი გავიფიქრე.  ფორმალიზმი, დეკონსტრუქცია, პაროდია, თამაში, ექსპერიმენტი, „ანტი“ - უთქვამთ მის ტექსტებზე სხვადასხვა დროს. ეს სიტყვები თუ არ  დაგეხმარება, ხელსაც არასდროს შეგიშლის, რადგან თუ მას კითხულობ, უკვე „მოქცეული“ ხარ - მის ტექსტში, მის სივრცეში, მის მოცემულობაში.

"ყველანაირად ვერიდები რესპონდენტის როლში ყოფნას", დაწერა ერთგან, თუმცა შეძლია საკუთარ ტექსტებში ბევრ თავის ამბავს მოჰყვეს, მთელი წიგნიც კი დაწერო "პროზისა და საკუთარი თავის შესახებ". იმ დროში მ ტექსტების მიხედვით ერთი "პროფაილი" რესპონდენტის გარეშეც გაკეთდებოდა, თუმცა დღეს აღარ მგონია, ეს შესაძლებელი იყოს, რადგან ყველაფერი შეიცვალა, უფრო სწორად, როგორც თვითონ ამბობს, განვითარდა.

მაშ ასე, დავით ქართველიშვილი წიგნებთან და უწიგნურად გატარებულ დროზე, სიტყვებით ჟონგლიორობასა და ფორმალიზმზე, ფსიქოდელიურ და ზედაპირულად არგასავლელ წლებზე, რეფლექსიასა და კანონგარეშედ გამოცხადებაზე, წასვლაზე, არდაბრუნებასა და „დაშვებაზე“... და ორ კაცზე, რომელთა ამბებიც არ იქნებოდა, მისთვის რომ დამეჯერებინა და მეფიქრა, „მართლაც, რა კავშირი აქვს ამ ყველაფერს ლიტერატურასთან?..“ არადა, ხომ ვამბობ, მას შეუძლია დაწეროს ყველაფერზე და დაწეროს ისე, რომ აუცილებლად წაიკითხავ.

 

- დათო, მოდი, ჯერ ის მითხარი, ახლა სად ხარ - როგორ აღმოჩნდი მანდ და როგორ ხარ?

- ვარ იქ, სადაც 8 წლის წინათ ჩამოვედი - სან-დიეგო, კალიფორნია, აშშ. საერთოდ მე არ ვარ გადაადგილებების მოყვარული და თავგადადებული მოგზაური. თავგადადებული კი არა, მოყვარული მოგზაურიც კი არ ვარ, მაგრამ მიყვარს და რაც მთავარია, მჭირდება ცვლილებები. ხოლო ცვლილებების მოსახდენად ხანდახან სივრცეში გადაადგილებაა აუცილებელი, ხანდახან დროშიც, მაგრამ ეს უკანასკნელი შინაგანი პროცესია.

- როგორ მოხდა, რომ რამდენიმეფრენდიანი ფეისბუკი გაქვს, არც სხვა სოციალურ ქსელებში ხარ? არ გაინტერესებს?

- ფეისბუკი შეიძლება ითქვას, რომ არ მაქვს, უფრო მესენჯერია. ფეისბუკის გვერდს კარგი მოვლა უნდა, ყოველდღიური განახლება, ახალი ფოტოები, მახვილგონივრული პოსტები და ა.შ. ბევრი სამუშაოა და ამ პასუხისმგებლობის აღებას გავურბივარ.

- მგონი, ჩვენი თაობის ხალხი უფრო ადრე წავიდა საქართველოდან, დააგვიანე თუ ზუსტად ის დრო იყო, რაც უნდა ყოფილიყო?

- გააჩნია, რისთვის მიდიხარ. ყველას თავისი მიზეზი აქვს. მე აქ უცხო ენაში ცხოვრების გამოცდილება უფრო მაინტერესებს, ვიდრე ქონების დაგროვება (ვიცი, მცდარი არჩევანია). ღირდა ეს ექსპერიმენტი თუ არა? რა თქმა უნდა - კი, თუნდაც იმიტომ, რომ ორი ახალი ენა ვისწავლე, ერთი კარგად და მეორე ისე რა, თუმცა მასზე კითხვა კარგად გამომდის.

- სად მუშაობ ახლა, გახდი ემიგრანტი თუ „სივრცეში დროებით გადაადგილებულად“ რჩები?

- სამუშაო არასდროს გამომიცვლია, ვმუშაობ ჩემს მეგობრებთან რესტორანში უკვე წლებია. ჩემს აქ ყოფნას ინახავს, ასე რომ, კარგია. ძალიან გამიმართლა იმ მხრივ, რომ ადგილობრივი მეგობრები მყავს და ისინი მიცავენ “ფორენერის” ყველაზე დიდი საფრთხისგან - ჩარჩე საკუთარ ხალხში, საკუთარ ენაში და ადგილობრივებთან დოლარით იურთიერთო. რაც შეეხება ემიგრანტობას, ეს მოძველებული, არქაული სიტყვაა. ემიგრანტები არსებობდნენ ინტერნეტამდე, მართლაც მოწყვეტილები საკუთარ ფესვებს. ინტერნეტმა ნოსტალგია მოკლა, ხოლო ემიგრანტი ნოსტალგიის გარეშე არა ემიგრანტი, არამედ უცხოელია. მე არ ვგრძნობ აქ თავს ემიგრანტად, რადგან ემიგრანტის აქაური დეფინიცია გამორიცხავს ადგილობრივი ენის გამართულად ფლობას. თუმცა უცხოელად ყოველ წამს ვგრძნობ თავს და იცი, რატომ? იმიტომ, რომ ვარ უცხოელი.

- ორი ახალი ენა ისწავლე. როგორი ამბავია ეს - ისევ ქართულად წერ? არაფერს ცვლის ეს ცოდნა? ექსპერიმენტი როდის მთავრდება - გამოცდილებას დააგროვებ და დაბრუნდები?

- უცხო ენაში ყოველდღიური ცხოვრება, მუშაობა, მეგობრობა, ურთიერთობა, რა თქმა უნდა, ახდენს გავლენას. ამავე დროს, ჩემი წარსულიც და აქედან გამომდინარე, ქართულიც ხომ ახდენს გავლენას ჩემს აწმყოზე?! თავისთავად, ერთმნიშვნელოვნად, კი, ახდენს. ანუ გადასახლება არ ნიშნავს სრულ მოწყვეტას - მხოლოდ საწყის ეტაპზე, როდესაც ახალ ენას ერწყმები. შემდეგ ყველაფერი ერთდროულად, ხანდახან ურთიერთშეთანხმებულად, ხანდახან შეუთანხმებლად თანაარსებობს. რა თქმა უნდა, ეს თანაარსებობა ხანდახან გულისხმობს კონფლიქტს, ხოლო კონფლიქტებს მხოლოდ დისციპლინა აგვარებს. სხვაგან ყოფნა არ არის ტრაგიკული პროცესი თუ, რა თქმა უნდა, ეს ყველაფერი არ ხდება ნაძალადევად ან იძულებით, ვგულისხმობ ტრეფიკინგს და სხვა კრიმინალურ აქტივობებს. დაბრუნება-არდაბრუნება კი მივანდოთ ღმერთებს, ჯერჯერობით ვერ ვგრძნობ თავს შინმიმავალ ოდისევსად. ერთადერთი, რაც ვიცი, დავწერე წიგნი ადგილობრივ ენაზე და ვცდილობ მის გაყიდვას, რადგან კაპიტალიზმი სწორედ ესაა - პროდუქტის შექმნა და შემდეგ მისი გაყიდვა.

- რომელ ენაზე? თუ უკვე დამთავრებულია, შემიძლია დაგისვა ის „საძაგელი კითხვა - „რაზეა?“ როგორ უნდა გამოსცე ამერიკაში წიგნი - „ამაზონზე“ ან სხვა პლატფორმაზე დადებ თუ დაბეჭდავ, გარკვეული გაქვს გზები?

- წიგნი ინგლისურადაა დაწერილი. სხვათა შორის, რამდენიმე ჩემს მეგობარს წავაკითხე (საქართველოშიც). ექსპერიმენტული ესეა ბელეტრისტიკის ელემენტებით. გადის რედაქტირების პროცესს, ეს რთული პროცესია, მაგრამ მნიშვნელოვანია ის, რომ თითქმის მომთავრებულია. კორონავირუსის შემდგომი პერიოდი არ ვიცი, როგორი იქნება, მაგრამ ერთი რამ აშკარაა, შენელებულად წავა ყველაფერი, ამიტომ მიხარია, რომ ძირითადი სა, რა მინდა მე, ანუ იდეალური ვარიანტი. მე მინდა, ეს ტექსტი, როგორც made in USA, ანუ ადგილობრივ პროდუქტად გაიყიდოს და არა ქართული გამომცემლობების და ფონდების მეშვეობით. იცი, რატომ? ფინანსურად წამგებიანია. იმპორტირებული ხელოვნება აქ ნაკლებად იყიდება და მე ხომ აქ ზუსტადაც რომ „გასაყიდად“ ვარ წამოსული. რაც შეეხება „სუფთა წერას“, ის ნებისმიერ ენაზეა შესაძლებელი, განსხვავება საბანკო ანგარიშშია და მე არ მინდა, გავუშვა ეს შანსი. თუ არ გამოვა, როგორც უკვე გითხარი, ყველა ვარიანტი განიხილება - სხვადასხვა ფორმით გავრცელდება. რაც შეეხება უკვე არსებულ ქართულ ტექსტებს, მანდ ცალკე სამუშაოა და გამომცემლობა უნდა დაინტერესდეს ხელახლა გამოცემით და ჟურნალებში გაბნეული მასალის მოძიებით. მაგალითად, ჩემი რომანი “ათი ქალწული” წიგნად არც დაბეჭდილა. რაღაცები ჩემი ნებართვის გარეშეა ატვირთული საიტებზე, ალბათ, მკვდარი ვგონივარ მაგ ხალხს. თუმცა გამომდინარე იქიდან, რომ არანაირი ფინანსური ინტერესი არ მაქვს, პასიურად ვადევნებ ამ ყველაფერს თვალს.

- ახლა სან-დიეგოს „გადავხედე“ ონლაინ - 1,4-მილიონიანი ქალაქი, ოკეანე... როგორი იყო თბილისი, საქართველოს შემდეგ და ომიდან 4 წლის შემდეგ მანდ გაღვიძება, თუნდაც დილით ადგომა და სამსახურში წასვლა ისე, თითქოს სულ ასე იყო ან ასე უნდა ყოფილიყო.

- ჩემი სტიქია სიტყვაა, აქედან გამომდინარე, არქიტექტურა, საგნები ნაკლებად მნიშვნელოვანია ჩემთვის, ეგზისტენციალურად. თუმცა ეკონომიკური მდგომარეობა, რა თქმა უნდა, გადამწყვეტია. მე არ ვქმნი პირველადი მოხმარების პროდუქტს, ამიტომ ძლიერი ეკონომიკა მჭირდება. მეტ-ნაკლებად ძლიერი მაინც, ანუ ისეთი გარემო, სადაც ადამიანს შეუძლია დაფიქრება. რაც შეეხება სან-დიეგოს, ქალაქი დიდია, მაგრამ ნაკლებად კულტურული; გაცილებით კომფორტული, ვიდრე ნიუ-იორკი ან ლოს-ანჯელესი. წიგნი დამთავრებულია და, ისე, ცენტრში გადაბარგებაზე აქტიურად ვფიქრობ.

- რაფსოდიულ სარეკლამო განცხადებას", რომელიც უკვე ბევრმა წაიკითხა, რაღაც თვალსაზრისით სხვა“ ავტორი ჰყავს. ტექსტები შეიცვალა თუ ავტორიც? უცხოელის" გარდა, ვინ არის დღეს სან-დიეგოში მცხოვრები დავით ქართველიშვილი?

- კი არ შეიცვალა, არამედ განვითარდა. მე ყოველთვის საკუთარ თავს უფრო ქუჩის ფილოსოფოსად (აკადემიურ ფილოსოფიას არ აინტერესებს კონკრეტული ადამიანი, ხოლო მე კონკრეტული ადამიანის გარეშე არაფერი მაინტერესებს) ვთვლიდი და არა ბელეტრისტად. ის მინიმალური ბელეტრისტიკის ელემენტები: პერსონაჟი, სიუჟეტი და ა.შ. რაც აქამდე მოიპოვებოდა ჩემს ტექსტებში, სრულიად გაქრა დღეს, აქ და ახლა. ხვალ რა იქნება, არ ვიცი. რა თქმა უნდა, შევიცვალე, თუმცა ეს არალიტერატურული საკითხია უკვე, კვებას, ვარჯიშსა და ცხოვრების წესს ეხება. ვარ ვეგანი, არ ვსვამ, არ ვეწევი, ვვარჯიშობ. ერთი სიტყვით, როგორც ნებისმიერ ჯანმრთელი ცხოვრების წესით მცხოვრებ ადამიანს, მოსაწყენი ცხოვრება მაქვს, უფრო რუტინული, ვიდრე თავგადასავლებით აღსავსე. ძალიან მინდა, რომ მოგიყვე რაღაც ამბები, რომლებიც გაიტაცებენ სმენას და გულს, მაგრამ ასეთი ამბები ბუნებაში არ არსებობს. 6 კილომეტრს დავრბივარ, ვანდომებ 35 წუთს. ათას რამეზე ვფიქრობ ამ დროს. ყველაზე დიდი თავგადასავალი, რაც შეიძლება გადამხდეს, არის ის, რომ გზაზე სხვა მორბენალი შემხვდეს და ერთმანეთს ხელი ავუწიოთ. ამერიკელები მომწონს, მიუხედავად განათლების სიმწირისა (განათლება ძალიან ძვირი პროდუქტია აქ), მათ აქვთ ბუნებრივი დაინტერესება ე.წ. მარადიული კითხვებისადმი, რაც, მაგალითად, ჩვენ აღარ გვაქვს. მამარდაშვილი იყო ბოლო, ვინც ადამიანის მდგომარეობაზე საუბრობდა დროსა და სივრცეში. ჩემთვის მისი ლექციები გაუმართავ ქართულზე (ქართული არ იყო მისი ძირითადი სააზროვნო ენა) გაცილებით საინტერესო მოვლენაა, ვიდრე ბევრი პოეტის ან პროზაიკოსის გამართული ქართულით დაწერილი ტექსტი. ბევრს მე ფორმალისტი ვგონივარ, ეს ასე არ არის. ენა ინსტრუმენტია, რომლის დახვეწასაც ვცდილობ, რათა შრომა გავიადვილო. ჩემი მიზანი მკითხველის (თუ მყავს ასეთი საერთოდ) ტოტალური აზროვნების პროცესში მოქცევაა და არა სიტყვებით ჟონგლიორობა, თუმცა სიტყვებით ჟონგლიორობის ცოდნის გარეშე ეს მიუღწეველია. მე არ ვწერ ჩემთვის, მე ყველასთვის ვწერ.

- დათო, დაახლოებით ოცი წლის წინ გამოვიდა შენი პირველი წიგნი. მოგვიანებით დაწერე: "ჯერჯერობით ჩემი პროზა არ არსებობს. რა თქმა უნდა, არსებობს ჩემ მიერ დაწერილი წაკითხვის ღირსი რამდენიმე ნაწარმოები, მაგრამ ეს არ ნიშნავს ჩემი პროზის არსებობას..." დღეს როგორ ფიქრობ, არსებობს "დავით ქართველიშვილის პარალელური სამყაროები"?

- კი, ჩემი პირველი წიგნი ოცი წლის წინ გამოვიდა. იცი, რა არის? მაგ წიგნს ჰყავს თავისი მოყვარულები დღემდე და ისინი თვლიან, რომ არაფერი უკეთესი მე აღარ დამიწერია. ეს, რა თქმა უნდა, ასე არ არის. თუმცა მე მესმის მათი. ფიქრობენ, რომ ჩემი პირველი წიგნის შემდეგ ე.წ. ეროვნულ ნიადაგს მოვწყდი. უბრალოდ, სპეცეფექტებს - არქაიზმებს, სტილიზაციას და ა.შ. - აღარ ვიყენებ. თუმცა აიღე ბოლო ესე, მიხარია, თუ ბევრმა წაიკითხა, მაგრამ არ ვიცი, რამდენმა მკითხველმა შენიშნა ის, რომ ამ ესეში ყველა ალუზია, ციტატა და ა.შ. ქართულია. რაც შეეხება პარალელურ სამყაროებს, მწერალი „პარალელური სამყარო“ ხდება გარდაცვალების შემდეგ ან თუ სიცოცხლეშივე “გარდაიცვლება” - განმარტოვდება, დაიკარგება, სიტყვად იქცევა. იმას ვამბობ, რომ ესთეტიკურად ეს სამყარო არსებობს, მაგრამ მას ოფიციალურად ჩემი არყოფნა აქცევს, ან ღრმა სიბერემდე მიღწევა, ჯერჯერობით კი ის ესთეტიკური ფენომენია.

- დაწერილი გაქვს, როგორ მიიტანე პირველად რედაქციაში ლექსები, როგორ არ მოგიწონეს და როგორ გადახვედი პროზაზე, თუ კარგად მახსოვს. თუმცა მინდა, იქამდე რა იყო, იმაზე მომიყვე - რატომ წერა, რატომ შენი ტექსტები, როდის მოვიდა ეს „სიტყვა ჩემი სტიქიაა?

- წერა ჩემი წერაა. მე არ ვარ ტრადიციულ ინტელექტუალურ გარემოში გაზრდილი და არც არასდროს გამიხედავს სიტყვისაკენ ძალიან დიდხანს. არიან ადამიანები, რომლებსაც მე ვახსოვარ 17 წლამდე, ანუ სანამ მე და სიტყვა დავმეგობრდებოდით, და მათ ახსოვთ პეკინის ქუჩაზე მდგარი დათო, რომელსაც „დათოს“ კი არ ეძახდნენ მაშინ მეგობრები, არამედ „წიწილას“. რამდენიმე ადამიანი, ბავშვობის მეგობრებს ვგულისხმობ, დღემდე ამ სახელით მომმართავს. და აქ იკვეთება ჩემი ატავისტური დაპირისპირება “ვარდების რევოლუციასთან”, რადგან მისი ლიდერი არასდროს მომწონდა. მესმის, რომ ის იყო მუდმივი ბულინგის მსხვერპლი და ვიცოდი, რომ შურისძიებისთვის მოდიოდა... „ქართული ოცნება“ რომ მოვიდა ხელისუფლებაში, მე საქართველოში აღარ ვიყავი. არ ვიცი, რა ტიპია ბიძინა ივანიშვილი. ვიცი ერთი: ჯანმრთელი ცხოვრების წესით ცხოვრობს, მეთოდურია, ანუ ნაბიჯ-ნაბიჯ აგვარებს რაღაცებს და ბევრი ფული აქვს. თუ ეს ყველაფერი ცუდ საქმეს ემსახურება, მაშინ ძალიან საშიში ხდება. აი, მიშამ კი „ღიპი“ რომ დაიდო, მაშინ დამთავრდა “ვარდების რევოლუცია”.

- ვერ თუ არ ადევნებ თვალს საქართველოში, რაც ახლა ხდება? ანუ ახლანდელ საზოგადოებრივ-პოლიტიკურ ამბებზე ბევრი არაფერი იცი?

- მე არ მაინტერესებს კონკრეტული პოლიტიკა და არც არასდროს მაინტერესებდა. მე პოლიტიკა მიღმა მდგომი ხალხი მაინტერესებს. მაგალითად, ციხის კადრები ჩემთვის არ იყო სიურპრიზი, რადგან მიშა შურისძიების ცეცხლით იყო მოსული. ივანიშვილი აშკარაა, რომ თავს კომფორტულად ვერ გრძნობს ე.წ. ნაღებთან და შემდეგ ეს ყველაფერი ფორმდება სხვადასხვა პოლიტ-აქტივისტობაში, რომელსაც საქართველოში ყოფნის დროსაც არ ვადევნებდი თვალს. საქართველოს პრობლემა არა რუსეთი, არამედ ბიზანტიური მოწყობაა. რა წამს ეს შეიცვლება, რუსეთთან გაუცხოებაც მოხდება. დასავლელი თუ რუსეთუმე არაფერ შუაშია, თავშია ბიზანტიელი ქართველი.

- ბულინგს და შურისძიებას რომ ახსენებ, რამე კონკრეტული ამბები იცი?

- მისი საქციელიდან გამომდინარე. ...და მიშას ჰქონდა წამოცდენები. ეგ ცალკე ინტერვიუა, უკვე არალიტერატურული ჟურნალისთვის. მე დიდი სიამოვნებით ვილაპარაკებდი მაგაზე.

- არა, ახლა უფრო ის მაინტერესებს, შენ თუ შეგეხო პოლიტიკა? შეიძლება ქართველმა მწერალმა თავი აარიდოს პოლიტიკას, არ „შეიხოს“? მწერლისთვის პოლიტიკასთან „მეგობრობის“ კარგი გამოცდილება არსებობს?

- არანაირი პოლიტიკური ჩაგვრა არ განმიცდია. რაც შეეხება პოლიტიკოსობას, პოლიტიკოსობა პროფესიაა. მე არასდროს მქონია ამ პროფესიისადმი ოდნავი ლტოლვაც კი. შეიძლება მომავალში გამიჩნდეს, არასდროს არ თქვა არასდროს, მაგრამ მეეჭვება. არჩევნებში ბოლოს 1995 წელს მივიღე მონაწილება. ნდობა-არნდობა არაფერ შუაშია, უბრალოდ, ვხვდები, რომ ვიღაც იკეთებს კარიერას, ძირითადად ისეთი ტიპი, რომელიც არ მომწონს და არ ვთვლი საჭიროდ, ხელი შევუწყო გაფურჩქვნაში. არანაირად არ მშურს პოლიტიკოსების, არც პოპულარობა და არც მდგომარეობა. უბრალოდ, ვიცი, რომ რაღაც პრობლემების მოგვარებას სჭირდება დრო. არსებობს შემაფერხებელი გარემოებები, უპირველესად მონოპოლისტური ეკონომიკები, და ეს არამხოლოდ საქართველოშია ასე. პოლიტიკასთან მეგობრობა? არ ვიცი, მაგალითად, დიდი ფრანგი მწერალი ანდრე მალრო იყო საფრანგეთის კულტურის მინისტრი, მაგრამ ეს მოხდა გვიან, როდესაც მას უკვე დაწერილი ჰქონდა თითქმის ყველა მნიშვნელოვანი თხზულება. ასე რომ, არ ვიცი.

- მოდი, დავბრუნდეთ საბჭოთა კავშირში. რა თქმა უნდა, ფიგურალურად - „შენი დროის“ საბჭოთა კავშირზე მომიყევი და ოთხმოცდაათიანებზე, იმდროინდელ სკოლასა და უნივერსიტეტზე - რა შანსი ჰქონდა ჩვენს თაობას, ან გვქონდა საერთოდ, თუ ჩვენი ისტორია სულ ასე „უშანსოა“? რა გამოვიყენეთ ან რა გავუშვით ხელიდან, გიფიქრია ამაზე?

- დავიწყოთ შანსით: მე არ მჯერა კოლექტიური შანსის ან კოლექტიური უშანსობის, რადგან ეს ყველაფერი ძალიან ინდივიდუალური რამ არის ჩემთვის. გასათვალისწინებელია მისწრაფებები, მემკვიდრეობა, სურვილები და ა.შ. რაც შეეხება საბჭოეთს, იცი, მე არ გავზრდილვარ დისიდენტურ ოჯახში, ამავე დროს ჩემი მშობლები ფინანსურად საკმაოდ კარგად მოგვარებულები იყვნენ და ხომ ხვდები, ჩემი ცხოვრებისადმი პრეტენზიები უფრო დამოუკიდებელ საქართველოს ეხება და არა საბჭოთა საქართველოს. საბჭოთა კავშირიდან რაც მახსოვს, ეს არის დაცულობა, და კიდევ ატომური იარაღის მფლობელი სახელმწიფო იყო. ეს დაცულობა აქ დამიბრუნდა ჩამოსვლისთანავე. საერთოდ, ამერიკა და სსრკ ბევრ რამეში მსგავსი წარმონაქმნები არიან, ყველაზე მეტად ისინი აროგანტი, უინტერესო, მაძღარი საშუალო სტატისტიკური მოქალაქით ჰგვანან ერთმანეთს. თანამედროვე საქართველოს პრობლემა ის არის, რომ ბევრ ადამიანს ჯერ კიდევ ახსოვს საბჭოთა საქართველოს ეკონომიკური დონე და სანამ დამოუკიდებელი საქართველო დააფიქსირებს იმავე დონეს, ეჰ, იქნება ბევრი რამე... მაგრამ ამქვეყნად ჩვენ აღარ ვიქნებით. 90-იანები, ასაკიდან გამომდინარე, ბუნებრივად მივიღე თავის მკვლელობებით, ძარცვით, ავანგარდისტული ლიტერატურით, ომით. ოთხმოცდაათიანები ჩემი მშობლების თაობის ტრაგედია იყო. მათ დაკარგეს ყველაფერი: სისტემა, ფინანსები, კავშირები, და ვეღარ მოახერხეს უკან, ცხოვრებაში შებრუნება. ჩემს თაობას ეს არ განუცდია, ბევრი, უბრალოდ, ვერ გადარჩა.

 

მელომანი საშკა, რომელმაც მუსიკა შემაყვარა

საშკა რომ გავიცანი, უკვე ცუდად იყო, კვდებოდა. ღვიძლი ეშლებოდა ალკოჰოლისგან და ნარკოტიკებისგან. საშკაზე ამბობდნენ, რომ ის საუკეთესო მოსწავლე იყო კლასში, ის საუკეთესო სტუდენტი იყო კურსზე. საშკა ჟურნალისტიკას სწავლობდა. საშკას მამა იყოწითელი ბურჟუაზიისწარმომადგენელი, რომელმაც წარმატებით შეინარჩუნა ყველაფერი გათავისუფლებულ საქართველოშიც; ამბობდნენ, რომ ის იყო ერთ-ერთი უმდიდრესი ადამიანი ქვეყანაში. საშკა ცხოვრობდა უზარმაზარ სახლში სრულიად მარტო. მამამისმა გადაწყვიტა ასე, რადგან საშკას ჯანმრთელობის მდგომარეობა იყო უიმედო. გაგონილი მქონდა, რომ პირველად მეორე კურსზე გასინჯა ნარკოტიკი, მერე ალკოჰოლი. საშკა რომ გავიცანი, ალბათ, 24-25 წლის იქნებოდა, მე 15-ის ვიყავი. საშკაზე ამბობდნენ, რომ საშიშია, გიჟია, ადამიანის მოკვლა შეუძლია. მე კი მის ცისფერ, შეშლილ თვალებში მხოლოდ სევდას ვხედავდი. საშკასთან კონტაქტს ყველა ერიდებოდა, მეც. მასთან ხედავდნენჩაშვებულ მორფინისტებს“, ალბათ, წამლის მოსახარშად დადიოდნენ. ერთხელ უფულოდ, უსიგარეტოდ დარჩენილმა გავბედე, ქუჩაში მიმავალ საშკას მივესალმე და სიგარეტი ვთხოვე. მთელი კოლოფი მომცა და უცებ მკითხა, მოგწონს მაილს დევისი? არ ვიცოდი, ვინ იყო მაილს დევისი. საშკამ თავისთან დამპატიჟა. ასე აღმოვაჩინე საშკა მელომანი - მისი უზარმაზარი სახლი სავსე იყო ფირფიტებით და კასეტებით. ყოველდღე დავდიოდი. ცოტა ხნის შემდეგ ერთი ჩემი მეგობარი ავიყვანე მასთან, მერე დანარჩენებიც. საშკას უყვარდა ადამიანები და მუსიკა. მგონი, მე მხოლოდ ეს უკანასკნელი ვისწავლე მისგან. ერთხელ საშკამ მითხრა: მე ვიცი, რას ფიქრობს ხალხი ჩემზე. შემდეგ თვალები დახუჭა და თქვა: წყეულიც იყავ, საშკა! მე ვერაფერი ვთქვი. მინდოდა, მაგრამ გავყუჩდი. დღემდე ვერ ვხსნი, რატომ. ახლა გეუბნები: დალოცვილი ხარ, საშკა, და მაპატიე დუმილი.

 

მაიორი კოტე, რომელმაც ომში არ წამიყვანა

ომში წასვლა ჩემი ინიციატივა არ ყოფილა. მე ინიციატივას აყოლილების რიცხვს ვეკუთვნოდი, ძალიან აქტიურად აყოლილთა რიცხვს. მოწინავე რიგებში, წინა ხაზზე ვიდექი. 16 წლის ვარ. 1992 წელი. მე - სრულწლოვანი, ჩემი ქვეყანა - ახალშობილი. კოტე მაიორი იყო, შსს- მაიორი. მშობლებმა მას ჩვენი - მოწინავე რიგებში მდგარი, ატეხილი სრულწლოვანი ბავშვების - დაშოშმინება სთხოვეს. არ მახსოვს, რა მიზეზით მინდოდა ომში წასვლა, ალბათ, გოგოს მოხიბვლას ვცდილობდი, ზუსტად არ მახსოვს. ორნი ავედით კოტესთან სახლში, მე და ჩემი მეგობარი. კოტე იჯდა მაგიდასთან ბრეტელებიან მაისურში და ჭამდა შემწვარ ხორცს და სალათს. შემოგვთავაზა, ჩვენ უარის ნიშნად თავები გავაქნიეთ. კოტე შემოგვხედა და თქვა: ახალ ტანკებს ველოდებით, -84- (მგონი, იმ დროს -72 იყო უახლესი მოდელი), სულ სხვა დონეა. მე და თქვენ ერთ ტანკში ჩავსხდებით და ერთად ვიომებთ. და ჭამა გააგრძელა. ჩემმა მეგობარმა ისეთი სახით გადმომხედა, მივხვდი, რასაც ფიქრობდა, მეც იმავეს ვფიქრობდი - კოტე გვაბოლებდა. მეორე დღეს დაგვიბარა. მივედით. თავის მანქანაში ჩაგვსხა და ლისის ტბაზე აგვიყვანა. ვუყურებდი ტურტლიან ტბას და მესმოდა კოტეს ანკარა ხმა: გთხოვთ, ბიჭებო, არ წახვიდეთ ომში, დედები ინერვიულებენ... მაიორ კოტე ცას უყურებდა.

 

- დათო, ვიცი, რომ ბევრს კითხულობ(დი), ყოველთვის. 1993 წელს დაამთავრე სკოლა, ხომ? ეს წლები, ალბათ, კარგი იყო ტექსტებში „დასამალად, თუმცა ძნელი იყო ახალი და საინტერესო წიგნების პოვნაც. როგორ „დაუმეგობრდი“ ტექსტებს?

- ტექსტებთან მეგობრობა 95 წელს დავიწყე, ანუ მთავარი ფსიქოდელიური 91-94 წლები ქუჩაში მაქვს გატარებული უწიგნურად (მაგრამ კარგ მუსიკას ყოველთვის ვუსმენდი, უფროს მეგობრებში გამიმართლა ამ მხრივ). არ იფიქრო, რომ ვტრაბახობ, მაგრამ არც მრცხვენია და არც ვმალავ, მე არ ვყოფილვარ კრიმინალურად აქტიური ყმაწვილი და საერთოდ, როდესაც ჩემს კრიმინალურ მონაცემებზე ვფიქრობ, მომპარავი უფრო ვარ, ვიდრე ყაჩაღი. ის დრო კი ყაჩაღებს ეკუთვნოდათ, ავტომატიან ტიპებს. და, საერთოდ, ეს წლები არ არის ასე ზედაპირულად გასავლელი. ასევე გასათვალისწინებელია ის, რომ დღეს თითქმის შეუძლებელია რეფლექსია ისტორიაზე, რადგან წინასწარ დადგენილ ჩარჩოში ხარ მომწყვდეული და თუ გადგი ფეხი გარეთ, იმწამს კანონგარეშედ ცხადდები. ეს მხოლოდ საქართველოში არ ხდება, ეს კაპიტალისტური ცენზურაა. საბჭოთა კავშირი პურის გაცემით ახშობდა სიტყვის თავისუფლებას, კაპიტალიზმი პურის დაკარგვის შიშით აჩუმებს ადამიანს, ეს არ ხდება უხეშად, უფრო ირიბად და ალმაცერად.

- შენი ტექსტების შესახებ რაც წამიკითხავს, ზოგჯერ ვიღაცას გადარებენ. მოდი, გავლენებზე მითხარი, როგორც განვითარების გზაზე ან სულაც ხელის შემშლელ ფაქტორზე. როგორ მიგაჩნია, იყვნენ შენს გზაზე ასეთი „გავლენიანი“ ავტორები და ტექსტები?

- მე ძალიან მიყვარს ევროპული განმანათლებლობა, განსაკუთრებით, ინგლისური (ბრიტანული), ასევე ბიზანტიური ჰაგიოგრაფია, ქართული განმანათლებლობა, ქართული ჰაგიოგრაფია. თუმცა ჩემზე ყველაზე მძლავრი გავლენა ჩემმა თანამედროვე კოლეგებმა მოახდინეს, განსაკუთრებით ლაშა ბუღაძემ, რომლის პირველი წიგნი “ყუთი” იყო დიდი მუხტი ჩემთვის. ამ დროს მე ჯერ არ ვიბეჭდებოდი, მაგრამ უკვე ვწერდი და როდესაც ეს შესანიშნავი წიგნი გამოქვეყნდა, მივხვდი, რომ გაგრძელება ღირდა, ამას მოჰყვა შოთა იათაშვილის სრულიად შესანიშნავი მოთხრობა “გულდასმით წამკითხველნი ტექსტის”. შემდეგ აღმოვაჩინე დათო ბარბაქაძე, დიდი ექსპერიმენტატორი, შემდეგ ჟურნალი „მეოცე საუკუნე“, შესანიშნავი მწერლების, რეზო თაბუკაშვილის, ირაკლი ჯავახაძის პროზა, ზურაბ ქარუმიძის პატარა წიგნი „ოპერა“, აკა მორჩილაძის „მოგზაურობა ყარაბაღში“, კოტე ჯანდიერი, დათო ტურაშვილის სამოგზაურო წიგნები. ცალკე უნდა გამოვყო ირაკლი სამსონაძე და ვაჟა გიგაშვილი, რომლებთანაც ვგრძნობ ესთეტიკურ სიახლოვეს. შემდეგ მეც დავიწყე ნაწერების გამოქვეყნება. ცალკე საქმეა პოეზია: გაგა ნახუცრიშვილი, რატი ამაღლობელი და შალვა ბაკურაძე ჩემი პოეტები არიან. აუცილებლად უნდა ვახსენო ლაშა თაბუკაშვილი, თავს უფლებას მივცემ და მას ჩემს უფროს მეგობარს ვუწოდებ. უმნიშვნელოვანესია მისი 90-იანების ტექსტები, ხოლო 2000-იანებში შექმნილი პიესა ”ასტეროიდი” შედევრია.

- ძველ ბლოგებში, რომლებსაც ქართულ ონლაინმედიაში შეხვდები, არის შენი დამოკიდებულება ლიტერატურის შესახებ, კრიტიკაზე, რწმენასა და კიდევ ბევრ სხვა რამეზე. ახლა თუ ადევნებ თვალს ქართულ ლიტერატურულ პროცესს, კითხულობ, მოგწონს?

- თანამედროვე ქართული ლიტერატურის ყველაზე საინტერესო ფიგურა, ჩემი აზრით, მაინც მაია სარიშვილია, თან ასე მიღმიერი და თან ასე თანამედროვე, ვერავინ გრძნობს დროს ისე მკაფიოდ და ცოცხლად, როგორც ის. მომწონს ახალგაზრდები და მათზე აუცილებლად დავწერ ოდესმე. ბოლო დროს წაკითხული წიგნებიდან განსაკუთრებით მომეწონა ორი: კოკა არჩვაძის “ჩინური დღიური” და ალექსანდრე ლორთქიფანიძის “დისტოპიესები”. თანამედროვე ლიტერატურაზე საუბარი ცალკე ინტერვიუ, თან ვრცელი, რადგან რთული პროცესია.

- ერთი წიგნის შესავალში წერია, ძნელია, გაავლო ზღვარი სად მთავრდება ავტორი და სად იწყება პერსონაჟიო. როგორ ჩნდებოდნენ ეს „ბიოგრაფიული“ პერსონაჟები და რატომ ირჩევდი ყველაზე ხშირად ძალიან „ქართულ“ და ძალიან „თანადროულ“ გარემოს, ანუ აწმყოს? დროის დაფიქსირება, პერსონიფიკაცია - ეს ბუნებრივი ამბავი იყო? ასე, „თავისით“ მოდიოდა?

- მწერლობა დროსა და სივრცესთან ესთეტიკური კავშირის დამყარების მცდელობაა, ოღონდ ეს ესთეტიკა ამავე დროსა და სივრცეშია აღმოსაჩენი და არა წარსულში. აბა, სად მე და სად რუსთაველი, მაგრამ 90-იანებზე რომ მოგინდეს რამის წაკითხვა, ვის აირჩევ? ზუსტი ესთეტიკის შერჩევა უკვე ინტუიციური პროცესია და მისი ახსნა სრულად შეუძლებელია.

- დათო, აქაური, ძველი სამსახურების ამბებიც მითხარი, სულ „თავის გადასარჩენი“ საქმეები იყო თუ იმასაც აკეთებდი, რაც ძალიან გიყვარდა? რა შემთხვევაში დარჩებოდი საქართველოში, თუ მაინც წახვიდოდი?

- ყოველთვის ვმუშაობდი, განსაკუთრებით ბოლოს. ვარედაქტირებდი, ვკითხულობდი ლექციებს, ვწერდი. ჩემი ყველა დროის საუკეთესო სამსახური იყო ჟურნალი “ფოკუსი”, რომლის რედაქტორი გახლდათ ნენე კვინიკაძე, ხოლო გამომცემლები მაიკო წერეთელი და გიორგი შარაშიძე. მათი დიდი მადლობელი ვარ და მინდა, რომ ეს იცოდნენ. რა უნდა მოხდარიყო, საქართველოში რომ დავრჩენილიყავი? ჩემი წამოსვლა არ იყო პროტესტი საქართველოსადმი, ინტელექტუალურად მჭირდებოდა განმარტოება და განვმარტოვდი. მქონდა ასევე პირადი მიზეზები, მაგრამ ნუ გავყვითლდებით და აქ მოვამთავროთ ამ თემაზე საუბარი.

- გახსოვს, რა დროს და როგორ წერდი „იყო საღამო, იყო დილა- მკვლელების და გაქცეულების დიდ ამბავ? სხვა წიგნების „თავგადასავლებიც“ თუ გახსოვს, რა ხდებოდა, როგორ მუშაობდი?

- „იყო საღამო, იყო დილა“ ჩემი პირველი რომანია და სავსეა მოვლენებით და ქმედებებით. იმდენი რამე ხდება, მინიმუმ ხუთ რომანს ეყოფოდა, მაგრამ პირველია და ეს გარდაუვალი იყო. თუ მას შევადარებთ ჩემს ბოლო რომან “ მოცემულობას”, ყველაფერი ნათელი გახდება. ”მოცემულობა” რომ დაიბეჭდა, მე უკვე წამოსული ვიყავი, რამდენადაც ვიცი, ჩავარდა და არც დიდად გამოხმიანებია ვინმე, არადა, ჩემი საუკეთესი წიგნია. დაბეჭდვა ჩვეულებრივი რუტინაა, მიდიხარ, მოდიხარ, წერ, გწერენ და ბოლოს იბეჭდება წიგნად. ანუ მოსაყოლი დიდად არაფერია, ჩვეულებრივი რუტინაა.

- მეც მგონია, რომ 2011 წელს გამოცემული „მოცემულობა“ ბოლო წლების ერთ-ერთი ყველაზე შთამბეჭდავი ტექსტია, აღარაფერს ვიტყვი დეტექტივ გახარიაზე, განსაკუთრებულ პერსონაჟზე, თავისი „როლური“ წარმოსახვებით და წიაღსვლებით. ხომ არ აპირებ ამ პერსონაჟის გაცოცხლებ-გაგრძელებას, საერთოდ, მხატვრული პროზისკენ მიბრუნებას?

- კი, მინდა, მოფიქრებულიც მაქვს რომანი “დაშვება”, თუმცა რა გამოვა ამ ამბიდან, არ ვიცი. ძალიანაც გააქტიურება არ მინდა საქართველოში, რადგან ეს გამაპასიურებს აქ. ახლა კარანტინია და მთელი მსოფლიო გაჩერებულია და ამან მომცა საშუალება (შანსი) და ჩემს თავს მივეცი უფლება, გამოვჩენილიყავი.

- იცი, ამდენი ვილაპარაკეთ და რაღაცნაირად ავუარეთ გვერდი იმ სამყაროს, რომელშიც ახლა ვართ. უტოპია, დისტოპია, კიბერპანკი - სად ვართ? მე არ შემიძლია აქვე, "ვაგზლის მეტროში“ ჩავიდე - არ მუშაობს... და შემიძლია, ერთ წამში ხმა მოგაწვდინო სადღაც, წარმოუდგენელ სიშორეზე. გიფიქრია, რა შეიცვლება მანდ, ან აქ, ან, სულაც, შენთვის ამ პანდემიის დასრულების შემდეგ?

- კარანტინი, ჩემი აზრით, არ არის უბრალოდ ტემპის დამგდები პაუზა. თუმცა არც იმას ვფიქრობ, რომ რადიკალურად განსხვავებულ მსოფლიოში, რადიკალურად შეცვლილ ადამიანებთან მოგვიწევს ცხოვრება, ან ჩვენ შევიცვლებით ისე, რომ ერთმანეთს ვერ ვიცნობთ. არა, რა თქმა უნდა. მე მტკიცედ მჯერა, რომ არის სამყაროში და აქედან გამომდინარე, ჩვენშიც, რაღაც უცვლელი, თუმცა ეს პოზიტივია თუ ნეგატივი არ ვიცი. მოხდება გარდაუვალი, პრაქტიკული ცვლილებები. მეტი ფასი დაედება ინდივიდს, მის შესაძლებლობებს, მოხდება ე.წ. ტექნიკური გადაიარაღება, რობოტები შეაღწევენ მცირე ბიზნესებშიც და უმუშევრობა კიდევ უფრო გაიზრდება. რაც შეეხება ლიტერატურას, მე მგონია, თუმცა შეიძლება ვცდები, რომ უტოპიების წერის დრო დგება. საერთოდ, ამ ჟანრის აღდგენაზე დიდი ხანია, ვლაპარაკობ. ამისთვის პრაქტიკულად არაფერი არ გამიკეთებია,  თუმცა ყოველთვის ვამბობ, რომ ლიტერატურაში უნდა დაბრუნდეს უტოპიის ჟანრი და დღევანდელი სიტუაცია ამას ხელს უწყობს. ვნახოთ, აღდგომა და ხვალეო.

მოდი, დავუშვათ, რომ მალე დასრულდება პანდემიაც და კარანტინიც; დავუშვათ, რომ ასე ცუდად დაწყებული 2020-იანები სხვაგვარად გაგრძელდება; და დავუშვათ, რომ დავით ქართველიშვილის „დაბრუნებაც“ გაგრძელდება - „დაშვებით“, ექსპერიმენტებით, ჟონგლიორობით, ატიპური სიუჟეტებითა თუ პერსონაჟებით, ჟანრებისა თუ წესების უარყოფით, ბელეტრისტული ელემენტებით თუ მის გარეშე... და მაინც, დიდი საავტორო ოსტატობით, რომელიც ყოველთვის ახერხებს მკითხველის „ტოტალურ გატაცებასა“ თუ „ტოტალურ მოქცევას“. დავუშვათ... რადგან დავით ქართველიშვილს, როგორც „პარალელური სივრცეების“ ავტორს, „როგორც პროფესიონალ დროთა კავშირის აღმდგენს“, ჰყავს და ელოდება თავისი მკითხველი.

„კარანტინი ანუ ცოცხალი (რაფსოდიული სარეკლამო განცხადება)“: „...კარანტინში ერთადერთ რამეს გრძნობ: რომ ის ყველაფერი, ის ძველი ცხოვრება გაქრა. ვიცი, ხანდახან გარეთ გადიხარ, მაგრამ გარეთაც იმავეს გრძნობ - ცხოვრება გაქრა და მხოლოდ შენ ხარ ცოცხალი, მეტი არაფერი...

კიდევ რამდენ ხანს? არ ვიცი... სხვა რა შეიცვალა ან რა იცვლება? შექმნილი ვითარების გასააზრებლად საჭიროა შექმნილი ვითარების წინმსწრები ვითარების გახსენება. იქნებ არც არის საჭირო და მხოლოდ მე მესაჭიროება, როგორც პროფესიონალ დროთა კავშირის აღმდგენს? თვითანალიზის დრო არ მაქვს... გთხოვ, შენ იფიქრო ჩემზე, ოღონდ არა ჩემ მაგივრად.“

 

 

ლიტერატურული ჟურნალი ახალი საუნჯე
NEWSAUNJE.GE