(დიალოგი ფეისბუქზე. 28.08.2016.)
შოთა იათაშვილი: მე მუდამ მიზიდავდა ისეთი ადამიანების ბედი, რომლებიც ზიგზაგებით უახლოვდებოდნენ იმას, რაც საბოლოო ჯამში უნდა ეკეთებინათ. ვფიქრობ, თქვენი გზა ასეთი იყო. როგორ უახლოვდებოდით პოეზიას, ლიტერატურას, ადამიანური ყოფის სხვადასხვა ფორმებისა და გამოცდილებების გავლით?
ვიაჩესლავ კუპრიანოვი: შემიძლია ვთქვა, რომ ბედისწერა მუდამ არასწორი ნაპირისკენ მიმაქანებდა, მაგრამ ბოლო მომენტში მაინც იქით მიმაბრუნებდა ხოლმე, სადაც საჭირო იყო.
აი, რამდენიმე წერტილი: ვაპირებდი ინჟინერი გავმხდარიყავი, მაგრამ ნოვოსიბირსკის ელექტროტექნიკური ინსტიტუტის კონკურსი ვერ გავიარე. ბედისწერამ ერთი წლით ამ ინსტიტუტის საშენებლად გამიშვა, რათა შემდგომ წელს იქ "შეღავათებით" მოვხვედრილიყავი. მაგრამ უცებ ერთი ხელის დაკვრით გამიუქმეს ეს შეღავათები: ჯარში გამომიძახეს. თუმცა ამჯერად თავად მოვითხოვე, რომ ჯარში მარტო კი არ მემსახურა, არამედ მესწავლა კიდეც. ასე მიმიყვანა ბედმა ლენინგრადის უმაღლეს საინჟინრო-საზღვაო სასწავლებელში. და ყოველივე ეს მხოლოდ იმიტომ, რომ სწავლის მეორე წელს მივმხვდარიყავი, რომ ინჟინრობა ჩემი საქმე არაა (მიუხედავად მთელი ჩემი ცალმხრივი სიყვარულისა ზუსტი მეცნიერებებისადმი), ხოლო სამხედრო საქმე - მითუმეტეს. სწორედ ამ დროს გაჩნდა ჩემი პოემა "ვასილი ბირკინი", რომლის წყალობითაც თავი შემოქმედად ვიგრძენი, ხოლო ჩემმა მეთაურებმა საჭიროდ ჩათვალეს ჩემი დაბრუნება მოქალაქის მდგომარეობაში. რის შემდეგაც, უკვე მოსკოვში, როცა შემდგომი შეცდომა დავუშვი და უცხო ენათა ინსტიტუტში მოვხვდი, დაიწყო ჩემი "ჰუმანიტარული ცხოვრება".
შ.ი.: ყოველივე ამან ალბათ ძალიან იმოქმედა თქვენს პოეტიკაზე. თუ არ ვცდები, მათემატიკური ცოდნაც გაქვთ, არა?
ვ.კ.: კი, მაქვს. მგუ-ს ჟურნალისტიკის ფაკულტეტზე შევეცადე გამეგრძელებინა სწავლა, მაგრამ იქ წაიკითხეს ჩემი ასეულის მეთაურის მიერ დაწერილი დახასიათება, სადაც მხოლოდ ორი დადებითი მომენტი იყო აღნიშნული: "მორალურად მდგრადი, ფიზიკურად ჯანმრთელი", მითხრეს, რომ მათი უმაღლესი სასწავლებელი იდეოლოგიურია და მომიშორეს. უცხო ენათა ინსტიტუტში კი ჩახედეს ჩემს მიერ განვლილ საგნებს - ფიზიკა, მათემატიკა - და მათემატიკური ლინგვისტიკის განყოფილებაზე ჩამრიცხეს.
შ.ი.: მეც მათემატიკოსი ვარ, რომელიც პოეტი გავხდი, ამიტომ დამაინტერესა ასე ამ მომენტმა... თქვენ "ჩემი" პოეტი ხართ. ამას წაკითხვისთანავე მივხვდი. ლექსის სტრუქტურა, ლოგიკა, ყველაფერი ეს, არცთუ ისე ხშირადაა ჩემთვის ასე ახლობელი. და როცა "შენებს" პოულობ, გიჩნდება სურვილი, უკეთ გაიგო, თუ როგორ ესმით მათ პოეზიის ფენომენი მეცნიერების გავლით.
ვ.კ.: ეს იყო ექსპერიმენტალური განყოფილება, და საქმეა არა მხოლოდ პოეზიისა და მეცნიერების კვეთაში, არამედ იმ ადამიანებშიც, რომლებიც მაშინ ასწავლიდნენ ენათმეცნიერებას და ალგორითმთა თეორიას. ისინი 60-იანების "ოტტეპელისთვისაც" კი საოცრად თავისუფალი, მაშინ ჯერ კიდევ "ახალგაზრდა" მეცნიერები იყვნენ! პარტიულ, ვიწრო ხედვის მქონე იდეოლოგებს მაშინ მათი საქმიანობა რომ არ გაეჩერებინათ, დროულად მოვახდენდით საინფორმაციო გარღვევას და დღეს მოგებას ნავთობისგან კი არა, "სულისგან" მივიღებდით, ანდა პროგრამული პროდუქტისაგან, ყოველივე იმისგან, რითიც დღეს, ვთქვათ, იაპონელები ცხოვრობენ, და ჩვენი "ოლიგარქები" ბრძენები იქნებოდნენ და არა წამგლეჯები. მაგრამ ჩვენს ხელისუფლებას სიბრძნის ზედმეტობის შეეშინდა.
შ.ი.: „მოგება სულისაგან", ამ ფრაზაში უკვე ჩანს ის ირონია, რომელიც მსჭვალავს თქვენს პოეზიას და არა მხოლოდ პოეზიას.
ვ.კ.: ირონია თავდაცვის ფორმაა, რომელიც საჭიროების შემთხვევაში თავდასხმაზეც გადადის. ჩვენ ირონიის კარგი სკოლა გვაქვს. პუშკინი ირონიულია პოემებში. ვაღმერთებ ლესკოვს, როგორც ყველაზე დახვეწილ ირონისტს. აღარაფერს ვამბობ ჩვენს სატირიკოსებზე. კოზმა პრუტკოვიდან ხარმსამდე და ვვედენსკიმდე. იმაზე, რომ გაუცნობიერებელი კავშირი მაქვს ზაბოლოცკის „სვეტებთან“, ერთხელ არსენი ტარკოვსკიმ მიმანიშნა.
შ.ი.: და თანამედროვე რუსულ ლიტერატურაში ახლა რა მდგომარეობა ამ მხრივ? და კონკრეტულად პოეზიაში?
ვ.კ.: თანამედროვეშიც ძალიან ბევრი ირონიაა. იყო პრიგოვი, არის ირტენიევი, თავისებურად ირონიულები არიან მინიმალისტი პოეტები: ივან ახმეტიევი, საშა მაკაროვ-კროტკოვი, ცოტა სხვანაირია ანდრეი სენ-სენკოვი. თუმცა ისიცაა, რომ თუ შემოქმედი მხოლოდ ირონიას ეჭიდება, ეს რაღაცნაირად დაბლა სცემს მის ენერგეტიკას.
შ.ი.: ნამდვილად საჭიროა ამაზე ფიქრი და ამის გაკონტროლება. მოდით შევაბრუნოთ ჩვენი საუბარი სხვა მიმართულებით: ის, რასაც თქვენ წერთ, ეს რუსული პოეზიაა? აი, ასე, მკაცრად რომ ვიკითხოთ. მე მგონია, რომ არა, და მაქვს ამაზე ჩემი არგუმენტები.
ვ.კ.: გააჩნია, რა არგუმენტებზეა ლაპარაკი. უცხოელები მე მაინც რუს პოეტად აღმიქვამენ. "Zu Russisch" - ასე მითხრეს ერთხელ გერმანიაში. თუმცა მე გერმანელებისგან ბევრი რამ ვისწავლე, ჰიოლდერლინისგან, რილკესგან, ბრეხტისგან. ევტუშენკომ „აღმოაჩინა“, რომ მე ერიჰ ფრიდს ვბაძავ. ალბათ არის ამაში სიმართლე, რადგან ფრიდი ყველაზე „მათემატიკური“ პოეტია გერმანულ ტრადიციაში. რუსულ ტრადიციაში ჩემამდე იყო ნიკოლაი რერიხი, ხოლო მანამდე საეკლესიო ჰიმნოგრაფია, ლოცვები, ფსალმუნი, შელოცვები.
შ.ი.: მე ვფიქრობ, რომ რუსულ პოეზიაში დღემდე მაინც ორი მიმართულებაა: ან კვლავ კონვენცია, პუშკინიდან ბროდსკიმდე გამოცდილებების გამოყენებით, ანდა ექსპერიმენტალიზმი დადაიზმის, ფუტურიზმის და ა.შ. განახლებებით. ხოლო ისეთი „მშრალი“, სტრუქტურირებული პოეზია, რომელსაც თქვენ წერთ, რუსული არაა.
ვ.კ.: ცბიერად ვიტყვი, რომ თუკი ჩემს მერეც წერენ რაღაც ასეთს რუსულად, ეს უკვე ნიშნავს, რომ მე რუსული ენის კიდეზე კი აღარა ვარ, არამედ უკვე სადღაც შუაში. აი, დღეს ტულელი პოეტის, ვლადიმირ პრიახინის ვერლიბრების წიგნი მივიღე საჩუქრად, რომლის წინასიტყვაობაშიც პოეტი და ლიტერატურათმცოდნე დანილა დავიდოვი წერს: „პოეტი ორიენტაციას აკეთებს მკაცრ პარაბოლურ კულტურაზე იმ თავისუფალი ლექსის, რომლის ნიმუშები შეგიძლიათ იპოვოთ ვიაჩესლავ კუპრიანოვთან, გენადი ალექსეევთან, გარკვეულწილად ვლადიმირ ბურიჩთან...“ ერთი სიტყვით, თავისუფალი ლექსი რუსულ ტრადიციაში უკვე ცოცხალი მეტყველების ფაქტია და არა მხოლოდ ექსპერიმენტი. რაც შეეხება „სიმშრალეს“, დავუბრუნდეთ მათემატიკას; ვისაც ესმის ფორმულა, ის მისთვის ემოციურია. ჩემი მასწავლებელი, აკადემიკოსი როჟდესტვენსკი ერთ-ერთ სახელმძღვანელოში წერდა ეგრეთ წოდებულ „რაციონალურ ემოციაზე“. ზოგიერთი მოაზროვნე მიიჩნევს, რომ რუსები პლატონიდან და ბიზანტიელი ეკლესიის მამებისაგან მოვდივართ, ხოლო დასავლეთი - არისტოტელედან და პავლე მოციქულისგან. მე ვფიქრობ, რომ ჩვენ უკვე კარგა ხანია შეერთებული გვაქვს ეს წყაროები: პოეტური ფანტასტი პლატონი და ლოგიკოსი არისტოტელე.
შ.ი.: და მაინც, კიდევ ერთხელ დავაზუსტოთ, როგორია თქვენი იდენტიფიკაცია?
ვ.კ.: ჩემი აზრი საკუთარი თავის შესახებ ვერ იქნება ჭეშმარიტება. მაგამ მაინც ვიტყვი: ბევრი ჩემი ლექსი უფრო ხშირად მიმართავს „შენ“-ს, ხანდახან „თქვენ“-საც, ანუ „კაცობრიობას“, რა მაღალფარდოვნადაც არ უნდა ჟღერდეს ეს. ვინ იცის, შესაძლოა, საერთოდაც მოძღვარი და მორალისტი ვარ, რომელიც ცდილობს, მოსაწყენი სათქმელი ყურისთვის უფრო მისაღები გახადოს. რაც შეეხება სხვათა მოსაზრებებს: რიმა კაზაკოვამ, რომელსაც ვერლიბრის არაფერი გაეგებოდა, მითხრა, რომ შესაძლოა, მე პოეტი კი არა, მოაზროვნე ვარ. ჩემმა გარდაცვლილმა მეგობარმა, პოეტმა ალექსანდ არონოვმა ერთხელ დაახეთქა, რომ „მე ტვინის რეაბილიტაციას ვახდენ პოეზიაში“.
შ.ი.: მინდა ცხოვრების წესზეც ვთქვათ ორიოდე სიტყვა: ალკოჰოლზე, სიგარეტზე, ძილზე თუ უძილობაზე, სპორტზე და ა.შ. ყველაფერი ეს როგორ გავლენას ახდენს ტექსტზე?
ვ.კ.: სიგარეტი 2000-ში გადავაგდე. მე ბევრი ალკოჰოლიკი მეგობარი-პოეტი მყავდა. მაგრამ სიმთვრალეში ისინი არ წერდნენ. ჭამა და ძილი მიყვარს, მშიერს, ისევე როგორც მთვრალს, არ მეწერინება. მქონდა პერიოდი, როცა ძილში ვწერდი. გავიარე. სპორტით 14-დან 22 წლამდე ვიყავი დაკავებული, კლასიკური ჭიდაობით, საკმაო წარმატებები მქონდა.
შ.ი.: ეს მაინც ინფორმაციაა. მე მაინტერესებს, როგორ მოქმედებს ჯანმრთელი თუ არაჯანმრთელი ცხოვრების წესი შემოქმედებაზე, ანუ, რა განსხვავებაა იმას შორის, ბუკოვსკი ხარ თუ მაგალითად, ელიოტი, რომელიც სულ მგონია, რომ ფხიზლობდა, თუმცა შესაძლოა, ეს მხოლოდ ილუზია იყოს.
ვ.კ.: მე ასე ვიტყოდი: საკუთარი ხელობის და ტრადიციაში საკუთარი ადგილის გაგება უფრო მნიშვნელოვანია, ვიდრე „ცხოვრების წესი“, რომელიც გავლენას ახდენს მხოლოდ ცხოვრების ხანგრძლივობაზე და არა უშუალოდ ცხოვრებაზე და შემოქმედებაზე. ყველაფერი, რაც ადამიანს ეხმარება იპოვოს ოაზისი შემოქმედებითი კონცენტრაციისათვის, მადლია.
შ.ი.: გეთანხმებით. დაბოლოს: თქვენს პოეზიაში სამოქალაქო პოზიცია მკაფიოდ მოჩანს. გამჭრიახი გონება ბადებს მას თუ უბრალოდ ეხმარება და ზუსტ სახეს აძლევს?
ვ.კ.: მე უბრალოდ ვცდილობ ვითამაშო პროფესიონალი მწერლის როლი. როგორც პუბლიცისტი თავს ვესხმი მასობრივ კულტურას. და მასობრივი კულტურაც ამითი მპასუხობს. შედეგად, გამოდის სამოქალაქო პოზიცია, რომელიც მიუღებელია და გაუგებარია უმრავლესობისათვის. და მით უფრო უარესი, თუ ეს მათთვის „მკაფიოდ“ მოჩანს. თავად მე, ამ „მკაფიოობაში“ ყოველთვის არც ვარ დარწმუნებული. აქედან მოდის ჩემი მთავარი ემოციაც - დაბნეულობა სამყაროს, ისტორიის, არსებობის წინაშე.
