დაკარგული და მერე ნაპოვნი


დაკარგული და მერე ნაპოვნი




პატ ბორანი თანამედროვე ირლანდიელი პოეტია. მის კალამს ათზე მეტი პოეტური თუ პროზაული კრებული ეკუთვნის, ლექსები კი მრავალ ენაზე არის თარგმნილი და გამოცემული. ის ასევე ათეულობით ანთოლოგიის შემდგენი და რედაქტორია. მისი ჯილდოების ნუსხა მოიცავს 2009 წელს მიღებულ პატრიკ კავანას სახელობის ჯილდოს და ამერიკაში მცხოვრები ირლანდიელი პოეტის, ლორენს ო’შოხნესის სახელობის პრემიას. მისი ლექსების მიმართ ქართველ მკითხველსაც დიდი ინტერესი გაუჩნდა. ამჟამად კი თითქმის ერთდროულად გამოდის ბორანის ლექსების ქართულ-ინგლისური კრებული (მთარგმნელი ნენე გიორგაძე, გამომცემლობა ,,კალმოსანი") და თვითონ ბორანის რედაქტორობით – ირლანდიური პოეზიის ანთოლოგია, რომელიც მწერალთა სახლისა და ორგანიზაცია Literature Ireland-ის თანამშრომლობით მომზადდა საქართველოსა და ირლანდიას შორის დიპლომატიური ურთიერთობების 25 წლისთავის აღსანიშნავად. ქვემოთ გთავაზობთ ამ ანთოლოგიაში შესულ მის რამდენიმე ლექსს, რომელთა თარგმანი ანა კოპალიანს ეკუთვნის, აგრეთვე ლექსებს პოეტური კრებულიდან და მასთან ინტერვიუს.

 

 

ბავშვები

 

ბავშვები აჩაჩულ-დაჩაჩული უნიფორმებით

სკოლაში აცილებენ უფროსებს და ბავშვები

იქვე, უბანში, წვრილმანების ჯიხურთან

სიგარეტის ფასზე ღელავენ.

 

ალბათ, თქვენც შეგიმჩნევიათ ისინი.

 

დილაუთენია დგებიან ღორების დასაკლავად,

საუზმის მოსამზადებლად, სამსახურში კროსვორდების შესავსებად...

ან აგზავნიან დანაღმულ ველზე ფეხშიშველა,

ციცქნა ზრდასრულებს კისრებზე

შემოხვეული ჰომეინის ფოტოებით,

ბებერი ტერფებით რომ გაჩხრიკონ მიწა

სიკვდილის ძიებაში.

 

ბავშვები დგანან „ბინგოს“ რიგში

ორმონდ ქუეისა და მერი სტრიტზე

და ცხიმიან, მზა კერძებს ბლომად ძმარში აბუჟბუჟებენ.

 

და ბავშვები ეწევიან და ლაპარაკობენ გაუჩერებლად

„ისტერნ ჰელზ ბორდის“ მოსაცდელ ოთახებში,

ცმუკავენ, წამდაუწუმ იცვლიან ადგილებს,

ვიღაცის მშობლები კი ვერ იყოფენ ზიზილ-პიპილოს

ამ გაქუცულ ლინოლეუმზე.

 

და ვინ, თუ არა ბავშვები,

იგინებიან პირში სიგარეტგაჩრილები?! ბავშვები

წვერებითა და ვარიკოზული ვენებით -

ბავშვები, პოლიციელებად გადაცმულები,

პირველად რომ ამოაქვთ ცხედრები მდინარის ფსკერიდან.

 

და ვინაა სექსით გართული ღამის სიბნელეში

ან დღის სინათლეზე, ვინ დაგვდევს

და ვინ კვდება ყველა ჩვენი სიკვდილით,

თუ არა ბავშვები?!

 

მათი თითების ანაბეჭდებს ვტოვებთ

ყველგან, რასაც ვეხებით.

 

 

კაცის სიკეთე მხოლოდ იმით გაიზომება

 

კაცის სიკეთე მხოლოდ იმით გაიზომება,

რასაც ძაღლს ეტყვის,

როცა ზამთრის სუსხიან ღამეს

შუა ძილიდან წამოახტუნებს

რომელიღაცა დაწყევლილი ქოფაკის ყეფა.

 

როცა მივა და კარს გამოაღებს

მაისურით და ფართხუნა ნიფხვით

და თითქოს სახენაყვავილარ უგვან ადგილას

ეგრეთ წოდებულ წინა ეზოში

დაინახავს, რომ უჯიშო ძაღლი

 

დგას მოლოდინით თათშემართული,

თითქოს ამბობდეს: უჰ, მადლობა ღმერთს,

წუთით მეგონა, რომ ჩემ გარდა არავინ დარჩა

მღვიძარე მთელ ამ დამპალ ქალაქში.

 

 

იმიგრანტები ხსნიან დუქნებს

 

              ეძღვნება ერაყელი პოეტის, სარჟონ ბოულუსის (1944-2007) ხსოვნას

 

იმიგრანტები ხსნიან დუქნებს, - სარჟონი ამბობს, -

იმ ქვეყანაში, ლტოლვილებად სადაც ჩაბარდნენ,

მხოლოდ ამასღა აკეთებენ, ყიდიან რამეს,

ვაჭრობას დიდად არ სჭირდება სიტყვამრავლობა.

 

შემოვა ვიღაც, მიუთითებს: „აი, ეს და ეს“

საკმარია მიხვედრა და გადათვლა ხურდის,

საკმარისია ნახევარი დუჟინი სიტყვა:

„დიახ“, „ინებეთ“, „არ გვაქვს“, „ევრო“, „თორმეტი“, „ხუთი“ –

 

ითვლის თითებზე - ორ-სამ დღეში დააღიღინებს

იმ უცხო სიტყვებს, გარიჟრაჟზე თავს ძლივს რომ აბამს,

და დაამატებს: „გმადლობთ“, „კიდევ შემოგვიარეთ“...

იმიგრანტები ხსნიან დუქნებს, - სარჟონი ამბობს,

 

იმიგრანტები ხსნიან დუქნებს, - სარჟონი ამბობს,

დახლში ჩამდგარი გოგოს მზერა სიხარულს იტევს,

ბედნიერია, რომ საცაა გამოიყენებს

ახალ სკოლაში პირველ კვირას შესწავლილ სიტყვებს.

 

მაგრამ როგორც კი გაივლიან მძივების ფარდებს

საძინებლისკენ, როცა უკან დარჩება დახლი,

როცა სუფრასთან იხსენებენ სამშობლოს გემოს,

წამსვე ბრუნდება ძველი ენა, სიტყვები სახლის.

 

მაღალ თაროზე სულ გუგუნებს ტელევიზორი,

მაგიდამ ლამის გაზეთები ვეღარ დატიოს,

თუკი დუქანში ვინმე მთვრალი შებანცალდება,

ეჭვი გაჰკენწლავს, მე ხომ არ ვარ იმიგრანტიო.

 

„იმიგრანტები ხსნიან დუქნებს“ - სარჟონი ამბობს,

ლამის რვა წელი გადის უკვე, ჰოი, ღმერთებო,

მისი ოცი წლის უნახავი ქვეყნის საზღვართან

კვლავ თავს იყრიან საჯარისო შენაერთები.

 

„გზას დამილოცავ?“ - ჭიქას მაწვდის. „რატომაც არა?!

დედა ამბობდა, რომ სიფხიზლე მკვდრებსაც გვეყოფა“.

იგი იღიმის: „რას ასწავლი ბებერ მეგობარს!“

მაგრამ ამაღამ სულ სხვაგან ქრის მისი გონება,

 

და ფანჯარაზე საკუთარი აჩრდილის გამჭოლ

ჩაფიქრებული თვალს უშტერებს ჩვენს ციცქნა ეზოს.

მფრთხალი მედუქნე შუაღამით ამდგარა ზეზე

და სიბნელეში აყურადებს საეჭვო ხმაურს.

 

 

ხტუნაობა

 

ზღაპრის გმირივით ბრდღვიალა გოგო

ზედ ქუჩისპირას, თავის სახლის წინ,

ხტუნაობს ლახტით. ლამის ყოველდღე

აქ არის, ხტუნვას აყოლებს ღიღინს,

ხან მეგობართან, ხანაც მათ მთელ ამალასთან,

ხანაც - სულ მარტო. ლახტის ყოველი ძირს დაშვებისას

იგი უსხლტება საკუთარ ჩრდილს მხოლოდ და მხოლოდ

მიწაზე ფეხის წვერთა შეხებით. თუნდ მეგობრები

მღეროდნენ რამე აბდაუბდას, რისი გაგებაც

დედამიწაზე არცერთ გოგოს არ შეუძლია

და არც ანაღვლებს,

თუნდ ჩაუაროს მენაყინემ სავსე ფურგონით,

სვლა შეანელოს, წინ ცდუნება აუბრჭყვიალოს,

გოგო აგრძელებს ხტუნაობას, ისევ და ისევ

წამგამოშვებით ტოვებს სამყაროს,

წამგამოშვებით ტკბება წონით, უწონადობით

და სახტუნაო თოკის შხუილით.

 

ინგლისურიდან თარგმნა ანა კოპალიანმა

 

 

რწმენა

 

მამაჩემმა, საკუთარი და-ძმების მსგავსად,

იძულებით ისწავლა ცურვა, როცა ნავიდან

გადააგდეს. უეჭველია, ნანახი ექნებოდა,

კატებით სავსე ტომარა როგორ ჩაიძირა ადრე

 

იმავე მდინარეში, და შეიძლება დაესიზმრა

იმ ავბედითი ბუშტუკების წვრილი თოკის

მეორე ბოლო, კვირტებივით რომ ამოტივტივდა

წყლის ზედაპირზე და ყვავილივით გადაიფურჩქნა.

 

და ალბათ ამან უშველა კიდეც. შიში სწრაფად

მოძრაობდა მის სისხლძარღვებში, სავარაუდოდ,

უფრო სწრაფად, ვიდრე რაიმე საღი აზრი,

ამიტომაც, მთელი ძალ-ღონით უსვამდა ხელ-ფეხს,

 

სული უკვე ეხუთებოდა, და იმ წუთში, როცა

იგრძნო, რომ გადაარჩენდნენ, სუნთქვა შეიკრა –

მამამისმა ნავიდან ხელი ნიჩაბივით გამოუწოდა

და თევზივით ამოისროლა ხის კიდობანში.

 

 

მკვდარი კაცის ტანსაცმელი

 

ანდერძის მიხედვით, გარდაცვლილი კაცის

ტანსაცმელი სოფლის ობოლ ბავშვებს დარჩათ,

და ამიტომ ზაფხულის იმ გრძელ საღამოებში ის ყველგან იყო,

ერთი მინდვრიდან მეორეში გადადიოდა,

სანამ მზის ჩასვლა

მეწამული არ გახდებოდა.                           

 

ეს სოფლელებს ახალისებდა, ეძახოდნენ

გრეტელს და ჰენზელს, ანდა რომულუსს,

უყურებდნენ, მოხუცი კაცი

მხრებში როგორ გაიშლებოდა,

ანდა საჯდომს – ისეთს, მხოლოდ

მას რომ ჰქონდა – დიდს და განიერს,

აფრასავით ძირს დაუშვებდა.

 

ყველას, მისი ცოლის გარდა,

ვისაც ვერაფრით გადაეწყვიტა –

პირფერობა იყო ეს თუ შეურაცხყოფა

და თავის თავში ჩაიკეტა,

 

ხოლო სოფლის ობოლი ბავშვები

კენკრის კრეფისგან აწითლებული ხელისგულებით

მინდვრებიდან ბრუნდებოდნენ

და ქაფურის ბურთულაკებს, როგორც სინათლის

ქათქათა ქულებს, მისდევდნენ კვალში.

 

 

მერძევეები

 

ზარის ხმაა. მივდივარ კარის გასაღებად.

თოთხმეტის წლისას სულ არ მჭირდება

შევჩერდე ან ვიჭყლიტო ტვინი.

 

მერძევის უფროსი ვაჟიშვილია,

თამამი სახით იმზირება,

თან მამამისის ჩრდილი მოჰყვება.

 

რძეს ასხამს ჩუმად, რძე ჭურჭელში

მშვიდად იღვრება. თავიდან წვრილი

ხმა მოისმის და თანდათან უფრო ბოხდება,

 

ვიდრე გალონი არ შეივსება. ვხურავ

კარებს და ველოდები,

როდის დაცხრება რძის თეთრი ქაფი.

 

წლების შემდეგ – რადგან წლებია

უკვე გასული – ვიწყებ მიხვედრას,

თუ რას ნიშნავს, კარის ამგვარად გამოღება

 

და ეს სიჩუმე, ვიწყებ მიღებას ისეთი რამის,

რაც ერთ დღეში არ ხდება ხოლმე

და თაობებს სიყვარულით გადაეცემა.

 

 

დაკარგული და მერე ნაპოვნი

 

ზოგჯერ სამოთხეში ვხედავ მამაჩემს.

დაბორიალობს იმ უცნაურ ადგილას და

აგროვებს იმას, რაც სხვა სულებს

აღარ სჭირდებათ, ისევე როგორც სიცოცხლეში

აგროვებდა უვარგის ნივთებს.

 

თითქოს ეკრანზე ვუყურებდე, როგორ იხრება

მამაჩემის დიდი სხეული, გამხდარი ხელებით

იღებს ჟანგიან ქინძისთავს, ლურსმანს,

ძველ მონეტას რომელიღაც დაკარგული სამეფოდან –

ეს ნივთები ერთ დღეს ვინმეს გამოადგება.

 

და როცა უკვე ღაპა-ღუპით მცვივა ცრემლები,

ეს დაწყევლილი საწოლი კი ბრძოლის ველად

გადაქცეულა, ვჯდები და ვფიქრობ,

თუ სად ჯანდაბაში პოულობს სამყარო ამდენ სულელს,

ჯერ ნივთებს რომ კარგავს და ბოლოს –

საკუთარ თავს და აგრძელებს ცხოვრებას ასე.

 

ბოლოს რაღაცას მკარნახობს გული:

თითქოს ყოველთვის ვიცოდი, რომ ეს ნაგავი –

საახალწლო საჩუქრების შესაფუთი ძველი

ქაღალდი, ბურთულებად დახვეული ეს ზონრები,

ეს ქამრები და ქამრის ბალთები, მარცხენა ხელის

ხელთათმანები, ათობით წყვილი ნახმარი ფეხსაცმელი,

დახეული წინდები და გადამწვარი ნათურები,

ჟანგიანი მავთული და ძველი ხრახნები,

გაბზარული საათები და გულდასმით დაკეცილი

ცელოფნის პარკები, მელნით მოთხვრილი კალმები

და გამომშრალი საშლელები,

ლაქებიანი ფარდაგები და საშრობი ქაღალდები,

დაჭყლეტილი კონსერვის ქილები და თაბაშირი –

არც არასოდეს ყოფილა მისი,

ეს ყველაფერი ჩემთვის უნდოდა.

 

ინგლისურიდან თარგმნა ნენე გიორგაძემ

 

ლიტერატურული ჟურნალი ახალი საუნჯე
NEWSAUNJE.GE